اشاره:
پیامبر گرامی اسلام امت خود به خودش واگذار نکرده است. رسول خدا نسبت به امتش و آینده آن بسیار نگران بوده و از هیچ تلاشی برای هدایت پیروانش فرگذار نکرده است. آن حضرت مشکلات و سختی های زیادی را تحمل کرد و از سوی دشمنان خدا بارها تهدید به مرگ گردید که از هدایت مردم به سوی خداوند دست بردارد. اما آن حضرت از تهدیدی نهراسیده و وظیفه الهی خود را به احسن وجه انجام داد. او اهل بیت را برای نجات نه تنها امت اسلام بلکه برای همه بشر از گمراهی به جا گذاشته و آنان را معرفی نموده است که این موضوع در این نوشته بیان گردیده است.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «من دو چیز گرانمایه در میان شما به یادگار می نهم: کتاب خدا و خاندانم. این دو هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند تا آنکه دشر قیامت کنار حوض کوثر بر من وارد آیند.» ۱
طبق تصریح شیعه و سنی، قرآن کریم در موارد متعددی به مقام و موقعیت اهل بیت (علیهم السلام) و عصمت و طهارت و ولایت آنها اشاره کرده است. در این فرصت، آن دسته از روایات سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین(علیه السلام) درباره برخی از آیات قرآن کریم، که در خصوص اهل بیت عصمت (علیهم السلام) وارد شده، مورد توجه قرار می دهیم .
امام حسین(علیه السلام) در این دسته از روایات به تبیین بطنی از بطون قرآن پرداخته، از تاویل، تفسیر یا شان نزول آیات پرده برمی دارد و گاه برای بیان حقیقتی به آیه استدلال می کند.
توسل به اهل بیت
در ذیل آیه ۶۲ سوره بقره امام(علیه السلام) فرمود: اگر آنها [یهودیان]با نیتی صادق و عقیده ای درست از عمق جان خدای را به «محمد و آل پاکش » می خواندند تا نگاهشان دارد … حتما خداوند با کرمش به آنها پاسخ می داد؛ اما کوتاهی کردند … ۲
سرزنش دشمنان اهل بیت
در ذیل آیه ۹۷ سوره بقره امام (علیه السلام) می فرماید: همانگونه که یهود را به جهت دشمنی با جبرئیل(علیه السلام)، مورد مذمت قرار داده؛ دشمنان «اهل بیت» را نیز مشمول سرزنش خویش گردانیده است. زیرا به اعتقاد آنان نیز جبرئیل(علیه السلام) و فرشتگان مقرب خدا برای یاری رساندن به محمد(صلی الله علیه و آله) و علی(علیه السلام) فرود می آمدند. ۳
پیروی از اهل بیت
امام(علیه السلام) به اشاره پدر گرامی اش حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام) در توضیح مراد از «ناس»، در آیه ۱۹۹ سوره بقره می فرماید: مقصود از آن، ما اهل بیت هستیم و به همین جهت، خداوند می فرماید: از همان جایی که مردم (ناس) کوچ می کنند، کوچ کنید. [و پیروی از اهل بیت را پیشه خویش سازید.]۴
در آیه ۷۵ سوره انفال می خوانیم: … و خویشاوندان نسبت به یکدیگر در احکامی که خدا مقرر داشته [از دیگران] سزاوارترند.
امام حسین(علیه السلام) فرمود: آری، پیشوایان دو دسته اند؛ امامی که مردم را به هدایت دعوت می کند و مردم از وی پیروی می کنند و به سعادت می رسند و امامی که مردم را به گمراهی فرا می خواند و مردم نیز از وی پیروی می کنند.
امام(علیه السلام) فرمود: هنگامی که این آیه نازل شد، از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) درباره تاویل آن پرسیدم. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: به خدا سوگند، جز شما کس دیگری را قصد نکرده است و شما همان خویشاوندان من هستید. پس هر گاه من از دنیا رفتم، پدرت علی(علیه السلام) نسبت به من و جانشینی من سزاوارتر است؛ و هر گاه پدرت از دنیا برود، برادرت حسن(علیه السلام) بدان سزاوارتر است؛ و آنگاه که حسن(علیه السلام) از دنیا برود، تو بدان مقام سزاوارتری.
گفتم: ای رسول خدا، بعد از من چه کسی شایسته آن مقام است؟
فرمود: پسرت علی.
به همین ترتیب نام یکایک ائمه اطهار (علیهم السلام) را برشمرد؛ هر کدام را بعد از دیگری شایسته تر به خلافت دانست و در پایان فرمود: غیبت در زمان نهمین فرزندت به وقوع می پیوندد. این ائمه نسل تو هستند، خداوند علم و فهم مرا به ایشان عطا کرده است و سرشت آنها از سرشت من است. خدایا این مردم را چه می شود که با آزار خاندانم مرا می آزارند؟! خداوند شفاعتم را نصیب ایشان نگرداند.۵
پاداش پیروی از اهل بیت
عبادت
در آیه ۲۹سوره رعد می خوانیم: «آنان که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، طوبی و بهترین سرانجام ها در انتظارشان است.»
امام(علیه السلام) می فرماید: این آیه در مورد امیرمؤمنان نازل شده است. «طوبی » درختی است در خانه وی در بهشت و هیچ میوه ای در هیچ خانه ای از خانه های بهشت نیست؛ مگر آنکه شاخه ای از این درخت در آن وجود دارد. ۶
خداوند در آیه ۷۱ سوره اسراء می فرماید: «روزی که هر گروهی را با پیشوا و امام خویش می خوانیم …»
امام حسین(علیه السلام) فرمود: آری، پیشوایان دو دسته اند؛ امامی که مردم را به هدایت دعوت می کند و مردم از وی پیروی می کنند و به سعادت می رسند و امامی که مردم را به گمراهی فرا می خواند و مردم نیز از وی پیروی می کنند.[و در تباهی غوطه ور می گردند]
پرسش از ولایت اهل بیت در قیامت
خداوند در آیه ۳۶ سوره اسراء می فرماید: «چشم و گوش و دل، تمامی اینها مورد پرسش و بازخواست قرار می گیرند.»
امام(علیه السلام) فرمود:[رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود:] … به عزت پروردگارم سوگند، تمامی امت من در روز قیامت باز داشته می شوند و از ولایت امیرمؤمنان(علیه السلام) بازخواست می گردند. ۷
امام حسین(علیه السلام) فرمودند: آن خویشاوندی که خداوند پیوند بدانها را فرمان داده و حق آنان را گرامی داشته و خوبی را در ایشان نهاده است، خویشاوندی ما اهل بیت است. خداوند حق ما را بر هر مسلمانی واجب کرده است.
احترام به اهل بیت
در آیه ۸۲ سوره کهف می خوانیم: «… و اما آن دیوار، از آن دو یتیم در آن شهر بود و زیر آن گنجی متعلق بدانها وجود داشت و پدرشان مردی نیکوکار بود. پروردگارت می خواست آنها به حد بلوغ برسند و گنج خود را بیرون آورند…»
امام به یکی از منحرفان می فرماید: به خاطر احترام چه کسی آن دیوار برای این دو یتیم محفوظ ماند؟
مرد گفت: پدرشان
امام فرمود: آیا پدر آنها بهتر بود یا رسول خدا؟
آن مرد بدین وسیله به مقام و عظمت آن خاندان پی برد و سرافکنده و شرمسار گردید. ۸
جدال میان اهل بیت و بنی امیه
شخصی از آن حضرت در باره آیه ۱۹ سوره حج پرسید. خداوند در این آیه می فرماید: «اینان دو گروهند (دشمن یکدیگر) که درباره پروردگارشان به جدال و نزاع برخاستند.»
امام پاسخ داد: ما و بنی امیه هستیم که درباره خدای- عزوجل- به جدال و مخاصمه پرداخته ایم؛ ما می گوییم خدای راست گفت؛ و آنان می گویند: خدای دروغ گفت: پس ما و ایشان تا روز قیامت [نیز] دشمن یکدیگریم.۹
اهل بیت، حکمرانان الهی
در آیه ۴۱ سوره حج می خوانیم: «[یاران خدا] کسانی هستند که اگر در زمین بدانها قدرت و مکنت بخشیم، نماز را برپا داشته و زکات را می پردازند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و …»
امام(علیه السلام) فرمود: این آیه در شان ما اهل بیت فرو فرستاده شده است.
طهارت و عصمت اهل بیت
خداوند در آیه ۳۳ سوره احزاب می فرماید: «خداوند اراده کرده است که پلیدی و گناه را تنها از شما اهل بیت دور سازد و شما را پاک گرداند. [و به مقام عصمت رساند]»
آن حضرت فرمود: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در منزل ام سلمه بود که برایش [غذایی به نام] حریره آوردند. آن حضرت، علی و فاطمه و حسن و حسین(علیه السلام) را فرا خواند و همگی از آن خوردند. سپس عبای خیبری بر آنها افکند و آیه فوق را تلاوت فرمود. ۱۰
اهل بیت منبع علوم
خداوند در آیه ۱۲ سورء یس می فرماید: «و همه چیز را در امام آشکار کننده ای برشمرده ایم.»
آن حضرت فرمود: حضرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: مراد از «امام مبین» امیرالمؤمنین(علیه السلام) است، بی تردید او همان امامی است که خدای – تبارک و تعالی – در وی علم هر چیزی را به شماره در آورده است. ۱۱
امام(علیه السلام) فرمود: مراد از خورشید، محمد رسول خدا است؛ و مراد از ماه امیرالمؤمنین علی است که به دنبال محمد(صلی الله علیه و آله) می آید و مراد از روز قائم آل محمد(صلی الله علیه و آله) است که زمین را از قسط و عدل پر می سازد.
پیوستن به اهل بیت و دوستی با ایشان
توسل به اهل بیت
در آیه ۲۳ سوره شوری می خوانیم: «[ای رسول ما، به امت] بگو: من از شما اجری نمی خواهم جز دوست داشتن نزدیکانم. »
امام حسین(علیه السلام) فرمودند: آن خویشاوندی که خداوند پیوند بدانها را فرمان داده و حق آنان را گرامی داشته و خوبی را در ایشان نهاده است، خویشاوندی ما اهل بیت است. خداوند حق ما را بر هر مسلمانی واجب کرده است. ۱۲
اهل بیت همواره در حال عبادت
خداوند در آیه ۲۹ سوره فتح می فرماید: «… آنان [کسانی که با رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در برابر کفار سرسخت و در میان خود مهربانند] را می بینی که پیوسته در حال رکوع و سجودند …»
امام(علیه السلام) فرمود: این آیه در باره علی بن ابی طالب(علیه السلام) نازل شده است. ۱۳
اهل بیت سرچشمه روشنایی ها
در آیات آغازین سوره شمس می خوانیم: «سوگند به خورشید و تابش و گسترش نور آن در هنگام بالا آمدن …؛ و سوگند به ماه، آن هنگام که در پی خورشید برآید و سوگند به روز آن هنگام که زمین را روشنایی می بخشد.»
امام(علیه السلام) فرمود: مراد از خورشید، محمد رسول خدا است؛ و مراد از ماه امیرالمؤمنین علی است که به دنبال محمد(صلی الله علیه و آله) می آید و مراد از روز قائم آل محمد(صلی الله علیه و آله) است که زمین را از قسط و عدل پر می سازد. ۱۴
نعمت دینداری و ولایت اهل بیت
در آیه ۱۱ سوره ضحی می خوانیم: «… و اما نعمت پروردگارت را، پس بازگو کن.»
امام(علیه السلام) فرمود: مراد از نعمت، دین و اعتقاد به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است. ۱۵
اهل بیت و آگاهی از رویدادهای آینده
امیرالمؤمنین(علیه السلام) سوره قدر را تلاوت می فرمود. حسین(علیه السلام) گفت: پدر، گویا این سوره [که] از دهان شما [شنیده می شود] شیرینی خاصی دارد! حضرت فرمود: ای فرزند رسول خدا و فرزندم، من از این سوره چیزی می دانم که تو نمی دانی. هنگامی که این سوره نازل شد، جدت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مرا فرا خواند. وقتی به محضرش شرفیاب شدم، آن را برایم قرائت فرمود؛ سپس بر شانه راستم زد و گفت: ای برادر من و وصی من و سرپرست و والی امتم بعد از من، و ای دشمن دشمنان من تا روزی که همگان برانگیخته شوند، این سوره بعد از من برای تو است و بعد از تو برای فرزندانت. [آری] جبرئیل(علیه السلام) برادر فرشته ام، حوادث امتم را در سنت خویش برایم گفته است و همانها را برای تو نیز بازگو خواهد کرد. این سوره در جان قدسی تو و جانشینان [من و تو] تا آن هنگام که طلوع فجر قائم(علیه السلام) سرزند همواره نوربخش خواهد بود. ۱۶
پی نوشت:
۱- مسند ابن حنبل، ج ۳، ص ۱۴، دارصادر، بیروت.
۲- التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(علیه السلام)، مؤسسه الامام المهدی(علیه السلام)، قم، ص ۲۶۷.
۳- همان، ص ۴۴۸ به بعد.
۴- الکافی، شیخ کلینی، دار صعب، بیروت، ج ۸، ص ۲۴۴.
۵- کفایه الاثر، خزاز قمی، انتشارات بیدار، قم، ص ۱۷۵.
۶- مائه منقبه، ابن شاذان، ص ۱۳۷. مدرسه الامام المهدی(علیه السلام)، قم.
۷- عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۸۰، مؤسسه الاعلمی، بیروت.
۸- تاریخ ابن عساکر «ترجمه الامام الحسین(علیه السلام)، ص ۱۵۷، مؤسسه المحمودی، بیروت.
۹- الخصال، شیخ صدوق، ص ۴۲، مکتبه الصدوق، تهران.
۱۰- البرهان، سید هاشم بحرانی، ج ۳، ص ۳۱۲، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
۱۱- معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص ۹۵. جماعه المدرسین، قم.
۱۲- البرهان، ج ۴، ص ۱۲۴. موسسه اسماعیلیان، قم.
۱۳- المناقب، ابن شهرآشوب، ج ۲، ص ۱۵.
۱۴- تفسیر فرات کوفی، ص ۲۱۲.
۱۵- المحاسن، شیخ برقی، ج ۱، ص ۳۴۴. المجمع العالمی لاهل البیت (علیهم السلام)، قم.
۱۶- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۲۵، ص ۷۰.
نویسنده: «سیدعلیرضا جعفری»
منبع: تبیان نت (تنظیم گروه دین و اندیشه تبیان)
