وظایف شوهر نسبت به زن(۱)
پیوند زناشویی و زندگی مشترک از شیرین ترین پیوندها در روابط انسان هاست و «خانواده»، کانونی است برای امنیت، آرامش، مودّت و آسایش هر زن و مرد.
برخورداری از همسر خوب و شایسته در زندگی، یکی از نعمت های بزرگ است که خداوند متعال به بندگان خویش عنایت می‌کند و برای اکتساب چنین نعمتی، تعالیم عالیه اسلام علاوه بر آن که ملاک ها و معیارها را در «انتخاب همسر» بیان می نماید، دارای رهنمودها و دستوراتی است که بدون شک باید بر روابط خانوادگی هر فرد مسلمان حاکم باشد. و شک نیست کسانی که در زندگی زناشویی جویای سعادت، نشاط، شادابی، طراوت، معنویت و خوشبختی هستند، هم در «انتخاب همسر» و هم در «نحوه تنظیم روابط خانوادگی» بایستی به این تعالیم ارزشمند تاسی کنند.
رابطه زن و شوهر
رابطه زن و شوهر، رابطه عاشق و معشوق، رابطه تن و تنپوش، رابطه همرهان طریق کمال و معناگر محبّت و ایثار است. زن، مرادش را در حسن رابطه با شوهر، مییابد و شوهر آرامش را در گرو وجود زن میداند. در این رابطه صمیمی درون خانوادگی، هر یک از زن و شوهر و سایر اعضای خانواده، وظایفی نسبت به یکدیگر دارند که علاوه بر این فصل، در فصلهای بعدی به آنها اشاره خواهد شد.
وظایف مرد نسبت به زن
۱- سرپرستی
خداوند حکیم در قرآن کریم میفرمایند: «مردان، سرپرست و نگهبان زنانند….»
واگذاری مسئولیت و مدیریت نهایی خانواده به مرد، به معنی برخورداری از قدرت تصمیم گیری در مسائل کلی و اساسی خانواده است، نه ترجیح و مزیّت و اعمال قدرت و زور و سوء استفاده از اختیار و مرد سالاری. لذا مردان باید در مدیریت خانواده به تصمیم گیری عاقلانه بپردازند و اداره خانواده را بر محور عقل و منطق استوار سازند و به طور جدی از هوی و هوس بپرهیزند.
«زن» و «شوهر»، دو رکن اساسی خانواده هستند، لیکن مرد بدان جهت که آفرینش ویژه ای دارد و از جنبه جسمی و عقلانی قویتر است، رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب میشود. اوست که میتواند با تدبیر عاقلانه خویش خانواده را به بهترین وجه اداره کند و اسباب خوشبختی و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند «بوستانی سرسبز» معطر، شاداب، مرتب و منظم گرداند و همسرش را به صورت فرشته ای درآورد.
زنان نیز در امور داخلی خانه و تدبیر در امور خانواده و فراهم کردن فضای مناسب عاطفی و محیط نشاط آمیز و لذتبخش و تربیت فرزندان و بهسازی اقتصاد خانواده سهم زیادی دارند و مردان باید نسبت به جایگاه و نقش زنان در امور خانه آگاه باشند و به سهم آنان در این زمینه توجّه نمایند.
مردی که مدیر خانواده است، باید بدین نکته توجه داشته باشد که «زن» نیز انسانی است مانند «مرد». خواستهها و آرزوها و حق حیات و آزادی دارد. باید بداند که زن گرفتن به معنای میز گرفتن نیست، بلکه به معنای انتخاب شریک در زندگی و یار و مونس و غمخوار گرفتن است. باید به خواسته های درونی و آرزو‌های او نیز توجه داشته باشد. چنان نیست که مرد مالک مطلق زن باشد. زن نیز حقوقی بر گردن شوهر دارد که به آنها اشاره خواهد شد.
شوهر، لایق و شایسته کسی است که جز با زبان محبّت و تکریم، با همسرش سخن نمیگوید.
۲- خوش اخلاقی و خوشرفتاری
شوهر، لایق و شایسته کسی است که جز با زبان محبّت و تکریم با همسرش سخن نمیگوید و همواره از خزانه دلش، کلام زرّین و خوشایند و گفتار شفابخش و درمانگر جان و آرامشگر روان را برگزیده، در فضای سرشار از نشاط و آرامش تقدیم همسرش نماید.
رابطه شوهر برتر با همسرش به گونه ای است که هرگز نسبت به او زبان تهدید، تنبیه، تحقیر و تخریب شخصیت ندارد. هر چه هست زبان محبّت، صداقت و صمیمیت، ایثار و احسان، تشکر و سپاس و تایید و تکریم است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: «شایسته ترین مردم از نظر ایمان، خوش اخلاق ترین آنان و مهربانترین آنها با خانواده اش است. و من مهربانترین شما با خانواده ام هستم.»
و در جای دیگر میفرمایند: «با زنان مهربانی کنید و دلهایشان را به دست آورید تا با شما همراهی کنند و آنان را مجبور و خشمگین نکنید.» و در همین رابطه امیر خوبان حضرت امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «همیشه با همسرت مدارا کن و با او به نیکی معاشرت نما، تا زندگیت با صفا شود.»
بنابراین مرد عاقل و بردبار، با تلاش و کوشش و تدبیر امور زندگی بر همه مشکلات احتمالی روزمره در محیط کاری و بیرون از منزل پیروز میگردد و حوادث کوچک، ناملایمات روزگار و گاهاً رفتار ناپسند بعضی از مردم او را ناراحت نخواهد کرد و وقتی وارد کانون گرم خانواده می شود، با چهره ای خندان و شاداب و قلبی مالامال از عشق، مهر، صفا و دوستی و زبانی گرم و گیرا و جذّاب، محیط زیبای خانه را با وجود خود معطر و نورانی می‌کند و با برخورد شایسته و سخنان دلپذیرش، جسم و روح همسر و فرزندان را آرامش میدهد.
امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «… کاری که برتر از توانایی زن است به او وامگذار، که زن گل بهاری است، نه پهلوانی سخت کوش….»
۳- اظهار محبّت و دوستی
شوهر فهیم و آگاه، به خوبی میداند که باید محبت و دوستی و مهرورزی اش را نسبت به همسر بر زبان آورده و مهربانی را در قالب واژههای زیبا و پر مفهوم عینیّت بخشد، چرا که صرف محبّت قلبی کافی نیست.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: «این گفتار شوهر به همسرش که «من تو را دوست دارم»، هرگز از قلب زن بیرون رفتنی نیست.»
حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) میفرمایند: «با زنان (همسرتان) خوش گفتار باشید که ایشان هم، خوشرفتار شوند.» و در جای دیگر میفرمایند: «زیبا سخن گویید، تا پاسخ زیبا بشنوید.» و در همین رابطه امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «کسی را که دوست میداری به او بگو، زیرا این اظهار دوستی، عشق و علاقه شما را نسبت به هم افزون‌تر و مستحکمتر می‌کند.»
با توجّه به کلام گهربار و نورانی معصومین (علیهم السلام)، باید دقت داشت که مهمتر از کلمات و واژهها، در ایجاد محبّت یا نفرت، آهنگ صدا و حرکات دست و چشم و لب و ابرو هنگام سخن گفتن است. آهنگ نرم و ملایم، ایجاد محبّت می‌کند، چنانچه صدای کلفت و خشن، ملال و نفرت میآورد. لب خندان و چهره شکفته و باز، همسر و فرزندان را جلب می‌کند، چنانچه ترشرویی و اخم هنگام سخن گفتن، آن را دلسرد و افسرده می‌کند.
بسیار نیکو و بجاست که مرد در مکالمات روزمره خود با همسر و فرزندانش، علاوه بر اظهار عشق و علاقه و مهرورزی، مراقب حرکات دست و صورت و لحن صدای خود نیز باشد.
۴- احترام به زن
شوهر باید در زندگی مشترک خود، به همسرش احترام بگذارد و هرگز او را اذیّت و آزار نرساند و ایشان را تحقیر و تمسخر نکند.
خداوند در قرآن کریم میفرمایند: «… و با آنان، به طور شایسته رفتار کنید….»
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: «برادرم جبرئیل به من خبر میداد و همواره سفارش زنان را میکرد تا آنجا که گمان کردم برای شوهر جایز نیست به زنش حتی «اف» هم بگوید.» و امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «… کاری که برتر از توانایی زن است به او وامگذار، که زن گل بهاری است، نه پهلوانی سخت کوش….»
آری، امام علی (علیه السلام) زن را به شاخه گل تشبیه کرده، چه تشبیه بجا و زیبایی، ریحان لطیف و ظریف. بنابراین نباید کار‌های مشکل و طاقت‌فرسا را از زن انتظار داشت و نباید او را با الفاظ مخرّب و ناامید کننده رنجاند و موجب افسردگی و پژمردگی او شد. بلکه باید مانند باغبانی آگاه، دلسوز و مهربان با شیوههای صحیح مراقب جسم و روح ایشان بود تا او نیز با عطر وجود خود، زینت بخش کانون گرم خانواده باشد.
امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «… زنان، امانت الهی در دست شما هستند. به آنان زیان نرسانید و بر ایشان، سخت نگیرید.»
۵- پرهیز از تنبیه و توهین به همسر
زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیّت خویش علاقمند است. دوست دارد محترم و گرامی باشد. از تحقیر و توهین رنجیده خاطر می گردد. از توهین و توهین کننده متنفر است.
خداوند در قرآن کریم از تمثیل و تشبیه «همسران» به «لباس» استفاده کرده و میفرمایند: «… آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرند….»
به راستی این زیباترین، کامل ترین و نیکوترین تعبیری است که خالق منّان، در ارتباط با «همسران» فرموده است.
«زوجین» زیباترین، آراسته ترین، فاخرترین و مقاوم ترین لباس و پوشش فطری و روانی حمایتی یکدیگر هستند. هر یک از زوجین، باید از وجود ارزشمند خویش، لباسی از جنس «عشق و محبّت» به یکدیگر هدیه دهند، چنان لباسی که به تمام نیاز‌های فطری، کشش های غزیزی، احساس مهرطلبی، تعلّق عاطفی و تشویق پذیری آن پاسخ گفته و آنان را در برابر همه محرک های ناخوشایند زندگی و آسیب های روانی و اجتماعی ایمن سازد.
متاسفانه در برخی از خانوادهها، مردانی وجود دارند که ناآگاهانه همسر خود را، اذیت و آزار و تنبیه می کنند و نمی دانند که این کار چه عواقب و خیمی خواهد داشت.
پیامبر بزرگ اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: «هر مردی که همسرش را بیش از سه بار در عمرش بزند، خداوند او را میان تمام مردم محشر چنان رسوا کند که اولین و آخرین به وی بنگرند.»
منبع: کتاب «راز شاد زیستن در کانون خانواده»
