وظایف اولیا و مربیان در بازی و ورزش کودکان

۱۳۹۴-۱۱-۲۸

487 بازدید

فهرست محتوا

ورزش کودکان (۲)

نظارت بر بازی هاى کودکان

یکى از وظائف اولیاء و مربیان این است که بر بازى کودکان، نظارت کامل داشته باشند. در بازی هاى جمعى و گروهى، نظارت اولیاء می تواند به ایجاد جو سالم و عارى از خشونت و اختلاف به کودکان کمک کند. براى کودکان در حین بازى، ممکن است مسائلى به وجود بیاید که وجود بزرگتر این مشکلات را به خوبى از بین مى‌برد و کودکان در حین بازى با مسائل عاطفى، اخلاقى، روحى، اجتماعى و ایمنى نیز آشنا مى شوند.

رعایت و آموزش مسائل اخلاقى، اجتماعى

در هنگام ورزش، مربى باید ضمن نظارت به دانش‌آموزان نکات اخلاقى و اجتماعى را آموزش دهد.

۱- جوّ بازى، ملایم و دوستانه باشد و مربیان باید با تمام قدرت، از خشونت در بازی هاى ورزشى جلوگیرى کنند، زیرا خشونت در ورزش جایى ندارد.

۲- باید به کودکان و نوجوانان آموخت که هنگام بازى، یکدیگر را هل ندهند. زیرا در این صورت، ورزش با مشکل روبرو شده و موجب ناراحتى و نزاع بین بازیکنان مى شود.

۳- مربى باید در حین بازى، نظم و قانون را به ورزشکاران بیاموزد و آنها را ملزم به رعایت قانون نماید.

۴- مربى باید به شخصیت افراد ورزشکار، احترام بگذارد و اگر آنها در حین بازى، اشتباهى مرتکب شدند با آنها، با خشونت رفتار نکند.

۵- ادب و نزاکت و بازى صادقانه و حفظ امانت، از هدف هاى مهم ورزش است و مربى باید از ابتداى کودکى، این روحیه را در نوجوانان تقویت کند و از طریق ورزش ارزش هاى اخلاقى، اجتماعى را به کودکان بیاموزد.

۶- مربى در ارائه اصول و مبانى ورزش و آموزش آن، بیش از اندازه سختگیر نباشد و به کودکان فرصت دهد که تجربه ها و نظرهاى خود را در یادگیرى اصول و مهارت هاى ورزشى در نظر بگیرند.

۷- مقدارى از وقت کلاس، صرف ارزش هاى اجتماعى کودکان شود.

۸- مربى باید جوّ محیط ورزش را سالم نگه دارد. از اختلاط دختر و پسر جلوگیرى کند. زیرا این امر، باعث انحراف کودکان مى شود.

رعایت بهداشت و ایمنى

براى حفظ سلامت ورزشکاران، لازم است نکات ایمنى و احتیاط‌هاى لازم در هر رشته ورزشى رعایت شود. آموزش نکات بهداشت و ایمنى به کودکان لازم و ضرورى است و کودک باید از همان ابتدا که به ورزش می پردازد، این نکات را بیاموزد و به آن عمل کند.

۱- زمین و محوطه ورزشى باید مناسب باشد. داراى وسعت کافى باشد، موانع و اشیاء غیرضرورى آن پاکسازى شود و زمین صاف و هموار باشد.

۲- ورزش هاى مختلف و نکات ایمنى آن، براى افراد بیان شود و مهارت هاى ورزشى و مقررات ایمنى هر رشته ورزشى، براى ورزشکاران روشن باشد.

۳- در بازی هاى دسته‌جمعى، فاصله بین افراد، حفظ شود به گونه اى که برخورد بین اعضاء و بازیکنان به وجود نیاید.

۴- در بازی هاى با توپ، بازیکنان باید چشم به توپ داشته باشند و هیچ گاه توپ را به طرف فردى که متوجه نیست، پرتاب نکنند.

۵- رعایت مقررات عبور و مرور در بازی هاى مختلف ورزشى، بسیار اهمیت دارد. اگر همه افراد از طرف راست یکدیگر بگذرند، از برخورد افراد با یکدیگر جلوگیرى خواهد شد.

کودکان هنگام دنبال کردن یکدیگر یا دویدن و پرش از موانع، باید زمان و فاصله را برآورد کنند.

۶- براى برداشتن و برگرداندن توپ از خیابان‌ها یا مکان‌هاى پر رفت و آمد و خطرناک باید مقررات بسیار سختى برقرار و رعایت شود و مربیان باید در این گونه موارد، مراقب کودکان باشند.

۷- بند کفش کودکان باید بسته باشد و کفش کودک با ورزشى که انجام مى‌دهد، مناسب باشد.

۸- در ورزش هاى سنگین مانند کشتى، فوتبال و… نباید از عینک استفاده شود.

۹- به کودکان و نوجوانان باید آموخت که هنگام بازى، یکدیگر را هل ندهند و نزاع و کشمکش ننمایند.

لزوم نظارت بر بازی هاى تصویرى و رایانه اى

یکى از دستاوردهاى پیشرفت علم و صنعت براى کودکان، پیدایش بازی هاى تصویرى و رایانه اى است. این بازی ها براى کودکان، هیجان‌آور است و از این رو در بین کودکان طرفداران بیشمارى دارد.

امّا در کنار هیجان، افراط در این بازی ها عوارضى براى کودکان به همراه دارد که اگر اولیاء بخواهند کودکان از این عوارض مصون بمانند، باید در مقابل این ورزش ها روش درست و مناسب را انتخاب نمایند.

روانشناسان معتقدند که بازى با رایانه، عوارض جانبى مثل بی‌هوشى، اختلال در رفتار و گفتار را در پى دارد. اگر والدین بخواهند این عوارض را کم کنند، ‌باید توجه داشته باشند که این گونه بازی ها را باید تحت کنترل داشته باشند.

پروفسور «پیرسون» می گوید:[۱]

۱- بهترین راه حل، خارج کردن رایانه از اطاق کودک است.

۲- راه حل دیگر آن است که والدین هم در بازی هاى رایانه اى با کودک مشارکت کنند.

۳- به کودک اجازه ندهند که در فاصله بسیار نزدیک از صفحه رایانه بنشیند.

۴- از رایانه با صفحه کوچک استفاده کنند.

۵- نور صفحه تلویزیون را کم کنند.

۶- کودک، بازى را تنها انجام ندهد، بلکه دسته‌جمعى بازى نماید.

۷- ساعات بازى با رایانه محدود باشد و کودک، ساعت‌هاى طولانى با آن بازى نکند.

۸- والدین وقت بیشترى را با کودک بگذرانند.

۹- بازی هاى دیگر غیر از رایانه، براى کودک فراهم کنند.

۱۰- کودک به بازى با رایانه عادت نکند، بلکه براى تنوع به بازى بپردازد.

همراهى اولیاء در ورزش کودکان

از نظر اسلام، کودک باید در بازى کردن آزاد باشد، به شرط آن که ورزش هاى خطرناک نکند، در ورزش افراط ننماید، به خود زیان نرساند، مزاحم دیگران نشود و حقوق دیگران را رعایت کند. لازم است اولیاء نیز به گونه اى اوقات خود را برنامه ریزى کنند که ساعتى در روز را با کودکان خود بازى کنند. بازى اولیاء با کودکان، براى آنان بسیار لذت بخش است و کودک، بازى اولیاء با خود را، علامت محبت آنان نسبت به خود مى‌داند و بازى با والدین را بسیار دوست دارد.

على (علیه السلام) طى روایتى مى‌فرمایند: هر کس کودکى دارد، خود نیز باید کودک شود.[۲]

جابر می گوید: دیدم که رسول خدا (صلّى الله علیه و آله و سلم) با دست و پا راه مى‌رفت، در حالى که حسن و حسین (علیهما السلام) بر پشتش سوار بودند و می فرمود: شتر شما، بهترین شترها و شما، بهترین سوار هستید.[۳]

پیامبر اکرم (صلّى الله علیه و آله و سلم) در روایتى فرمودند: هر کس کودکى دارد، خود نیز باید تظاهر به کودکى نماید.[۴]

چنانکه بیان شد، رهبران دینى ما، نه تنها کودکان را به واسطه کارها و بازی هاى کودکانه، سرزنش نمی کنند، بلکه به والدین آنها نیز توصیه مى‌نمایند، خود، کودک شده و با کودکانشان به بازی هاى کودکانه بپردازند و خود آنها نیز چنین بوده اند.

در سیره پیامبر بزرگ اسلام (صلّى الله علیه و آله و سلم) مى‌خوانیم: آن بزرگوار با نوه هاى خردسال خود، بازى می کرده و حتى مرکب آنان مى‌شده و آنان را به دوش می گرفته است. اسلم می گوید: من حسن و حسین (علیهما السلام) را دیدم که بر شانه هاى پیامبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) سوار شده اند. به آن دو رو کرده و گفتم: چه مرکب راهوارى دارید. در این لحظه پیامبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) مرا مخاطب ساخته و فرمود: و چه سواران نیکویى.[۵]

همچنین در روایتى چنین مى‌خوانیم: گاه اتفاق مى‌افتاد آن حضرت، در حال نماز بود و همین که سر به سجده مى‌گذاشت، دو نوه بزرگوار ولى کم سن و سال او حسن و حسین (علیهما السلام)، بر پشت او سوار مى‌شدند و به بازى و شوخى می پرداختند. آن حضرت، نه تنها آنها را منع نمى‌فرمود، بلکه آن قدر سجده را طولانى مى‌کردند تا خودشان به میل خود، پائین بیایند. جالب تر این که گاهى خود آن حضرت، دو نوه خردسال خود را به کشتى گرفتن واداشته و سپس به تشویق آنان می پرداخت.

در روایات آمده است: شبى پیامبر گرامى اسلام (صلّى الله علیه و آله و سلم) به خانه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) وارد شدند. امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) نیز که در سنین کودکى بودند، به همراه ایشان بودند. آن حضرت به آن دو فرمودند: بپاخیزید و با هم کشتى بگیرید. آنها نیز برخاسته و به کشتى گرفتن پرداختند.

زهرا (سلام الله علیها) براى انجام کارهاى منزل از اتاق خارج شدند. وقتى بازگشتند؛ با کمال تعجب دیدند که پیامبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) امام حسن (علیه السلام) را تشویق نموده و مى‌فرماید: حسن،‌ حسین را محکم بگیر و به زمین بزن. حضرت زهرا (سلام الله علیها) با تعجب عرض کرد: پدرجان! این بسیار عجیب است که شما، پسر بزرگتر را تشویق مى‌کنید تا پسر کوچکتر را شکست دهد؟!

پیامبر (صلّى الله علیه و آله و سلم) فرمود: دختر جان! آیا تو راضى نمى شوى من بگویم. حسن! حسین را به زمین بزن، در حالى که حبیب من «جبرئیل» می گوید: اى حسین! حسن را محکم گرفته و به زمین بزن![۶]

فوائد ورزش در کودک

بازى و ورزش براى کودکان، فواید بیشمارى دارد. نمی توان بازى کودکان را تنها سرگرمى تلقى کرد. بلکه ورزش و بازى اگر هدایت شده و تحت نظارت اولیاء باشد، فوایدى براى کودک در پى دارد.

۱- صرف انرژى اضافى

بازى براى کودک، یک کار جدى و یک نیاز طبیعى است، یکى از فواید بازى، این است که انرژی‌هاى زائد کودک، به وسیله بازى به مصرف رسیده و عضلات کودک، قوى مى شود. زیرا کودک با وجود انرژى زیاد، مسئولیت زیادى در زندگى به عهده ندارد. در این حال، ورزش، بهترین راه تخلیه انرژی‌هاى اضافى اوست.

کودک به وسیله دویدن، پریدن، شنا کردن و … انرژى اضافى را تخلیه کرده و از نظر روحى و روانى نیز آرام مى شود و هیجانات خود را در زمین ورزش تخلیه مى‌نماید.

۲- شکوفایى و رشد استعدادها

یکى از فواید ورزش، آن است که ورزش و بازى به کودک کمک مى‌کند تا استعدادهاى او شکوفا شده و به تکامل برسد. مربیان دلسوز و زیرک با توجه به نوع بازی ها و ورزش هاى مورد علاقه کودکان می توانند شخصیت واقعى و حقیقى و استعدادهاى نهفته کودکان و حساسیت‌هاى روحى آنان را کشف کرده و در برنامه ریزی هاى تربیتى مورد توجه و استفاده قرار دهند.

بازى، وسیله اى است که به کودک کمک مى‌کند، خود را بهتر بشناسد، تصورات او را گسترش دهد و فکرش را توسعه بخشد و درک کند که چگونه خود را کنترل نماید و بین اعضای مختلف بدن و مغز خود، هماهنگى برقرار نماید و بازى، وسیله اى براى رشد و شکوفایى استعدادها مى‌باشد. کودک، به وسیله بازى، با اشیاء و اشخاص خارج ارتباط برقرار می سازد، هوش و قواى عقلى خود را به کار مى‌گیرد، آزمایش مى‌کند و علم و تجربه و درس زندگى مى‌آموزد و به این وسیله نیروى تخیل و خلاقیت خود را پرورش مى‌دهد.

کودک، در بازى آنچه را دیده است و آنچه را که مى‌داند، منعکس مى‌کند و این، احساس او را عمیق‌تر می سازد و تصورات او را دقیق‌تر مى‌کند.

۳- فراگیرى اخلاق اجتماعى

یکى از فواید ورزش، آن است که به کودک کمک مى‌کند تا قواعد و قوانین اجتماعى را بشناسد. کودک به وسیله بازى، با انسان‌هاى دیگر ارتباط برقرار می سازد و روح تعاون و همکارى و مسئولیت پذیرى و سازش اجتماعى، در او پرورش مى یابد.

به وسیله بازی هاى دسته‌جمعى، کودک، طریق همزیستى مسالمت آمیز، همکارى و تعاون با دیگران و رعایت حقوق آنان، رعایت نظم و قانون، دفاع از حقوق مشروع خود، مسئولیت پذیرى وتسلیم در برابر مسئولیت‌هاى دیگران و به طور کلى زندگى اجتماعى را فرا مى‌گیرد.

از جمله آموزش هایى که کودک در هنگام بازى فرا مى‌گیرد آن است که: نوبت را در بازى، مراعات نماید، پس از استفاده از اسباب بازى، آن را به کودکان دیگر واگذار نماید، اسباب بازى را خراب نکند، رعایت حال دیگران را بنماید، با کودکان دیگر ارتباط سالم برقرار نماید (و به این طریق آداب معاشرت بیاموزد) در هنگام شکست و پیروزى، بردبارى داشته باشد، انعطاف پذیر باشد، توانایی ها و استعدادهاى خود را بشناسد، تمرکز خود را افزایش دهد، محبت و گذشت به دیگران را تجربه کند.

اعتدال در بازى و ورزش کودکان

یکى از اصول مهم تعلیم و تربیت، اعتدال در کارهاست. این مسئله روشن است که کودک، نیاز به بازى دارد و باید سال هاى ابتداى زندگى خود را بیشتر صرف بازى کند، امّا بازى باید در حدّ اعتدال باشد و در سال هاى بعد، نوجوان به کارهاى جدى تر بپردازد و ورزش، مانع تحصیل و رشد علمى او نشود.

حضرت امام على (علیه السلام) طى روایتى فرمودند: کسى که شیفته بازى و سرگرم لهو و طرب باشد، سعادتمند نخواهد شد.[۷]

ارسطو نیز ورزش و بازى را براى کودکان لازم مى‌دانسته ولى آنها را از پرداختن به ورزش هاى سنگین منع نموده و معتقد است: «کودکان باید به طور معتدل ورزش نمایند. نه تا آن حد که مهارت حرفه اى به دست آورند. جوانانى که براى شرکت در مسابقه المپیک ورزش می کنند، باید مربیان و اولیاء مراقب باشند، سلامت و تندرستى شان آسیب نبیند و این نکته آشکار است کسانى که در خردسالى قهرمان مى شوند، در سالخوردگى به ندرت باز به چنین مقامى مى رسند.»[۸]

مربیان باید روش اعتدال در ورزش را به کودکان بیاموزند. ژان شاتو مى نویسد: «کودک مثل بزرگسال، متوجه فعالیت هاى دشوار است، نه مطبوع. نیازمند آن است که کمکش کنند او را از بازى بیرون کشند، این کار از خودش ساخته نیست، امّا خودش، خواهان آن است. این سر آغاز اراده وى و همچون بذر آن است.

پس به هیچ وجه نباید از این که مورد بى‌مهرى او قرار گیریم، بیمى به خود راه دهیم، و حتى باید از این که مطبوع طبعش واقع شده‌ایم، ترسان باشیم. زیرا کودک در اعماق قلب خود از سرگرم کنندگانى که مى‌خواهند خود را هم سطح وى جلوه دهند، بیزار است.»[۹]

نظارت فنى

آموزش فنون، طبیعى است که نیاز مبرم به مربى دارد ولى آموزش هاى عملى از اهمیت بیشترى برخوردار مى‌باشد. ورزش و نرمش‌ها علاوه بر رعایت مراتب و مراحل لازم باید زیر نظر مربى با تجربه و آگاه باشد.

ورزش هایى که تکنیک هاى رزمى ویژه را به ورزشکار نوجوان و جوان مى آموزد، نظارت مربى متدین و با تجربه را لازم دارد، به علاوه، ارزیابى اولیاء در دوران آموزش ضرورت دارد تا بر اساس توان روحى و فکرى فرد، این تعلیمات ادامه یابد.