اشاره:
نماز (واژه‌ای فارسی و معادل کلمه عربی «صَلاه») عملی عبادی است که پنج بار در اوقات معینی از شبانه‌روز واجب است. در این عبادت، نمازگزار رو به قبله می‌ایستد و ذکرهای ویژه‌ای را می‌خواند و اعمال ویژه‌ای را مانند رکوع و سجده به جا می‌آورد. نماز به دو شکل فردی (فُرادا) و جماعت خوانده می‌شود.
امیرالمؤمنین على علیه‌السلام به یاران خود وصیت فرمود:
تعاهدوا امرالصلاه و حافظوا علیها واستکثروا منها و تقربوا بها فانها کانت على‌المؤمنین کتابا موقوتا، خطبه ۱۹۹؛ امر نماز را برعهده بگیرید و آن را حفظ کنید، زیاد نماز بخوانید و با نماز خود را به خدا نزدیک کنید. وقتى مسائلى را که حضرت على علیه‌السلام خیلى مهم مى‌دانستند وصیت نموده و از کلمه تعاهدوا استفاده کردند، یعنى رسیدگى کردن به نماز، یاد گرفتن مسایل نماز و عمل به شرایط آن بسیار مهم است، یعنى حتى‌المقدور همه چیز را تابع نمازت قرار بده، نماز اول وقت؛ اول نماز، بعد کارهاى دیگر. متأسفانه ما نماز را براى هر کارى تعطیل مى‌کنیم! مهمان داریم، درس داریم، چک و سفته و … داریم، همه این‌ها را مانع نماز قرار مى‌دهیم! و به این توجه نداریم که حقیقت نماز حضور خدا رفتن است. شما ببینید ائمه اطهار علیهم‌السلام در هنگام نماز چه حالى داشتند؟ مستحب است انسان منتظر نماز بنشیند و خودش را آماده کند. من مجبورم یک مثال مادى بزنم، اگر شما با شخصى که خیلى دوست دارید، قرار ملاقات داشته باشید، چند ساعت قبل از آن خود را آماده مى‌کنید، لباس تمیز و مرتب مى‌پوشید، عطر به خود مى‌زنید و از جهات مختلف خود را آماده ملاقات با او مى‌کنید.
فلذا قرآن مى‌فرماید:
یا بنى آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد، اعراف/۳۱؛ اى فرزندان آدم زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید، وقتى به مسجد مى‌خواهید بروید لباس نو بپوشید، خود را تطهیر کنید، عطر بزنید و با حالت خضوع و خشوع براى نماز وارد مسجد شوید. غیر از شرایط صحت نماز، دو چیز شرط قبولى نماز است؛ یکى دورى از گناهان کبیره؛ و شرط دوم، خضوع و خشوع در نماز. گناه کبیره مانع قبولى نماز است. ترک گناه، توفیق و لذت عبادت مى‌آورد، حتى من فکر مى‌کنم دورى از گناه، خضوع و خشوع هم مى‌آورد. جان عبادت همین خضوع و خشوع است، حقیقت عبادت همین است. حافظوا علیها، از نماز محافظت کنید، وقتش را محافظت کنید. یک وقتى مرحوم (حضرت آیهاللّه حاج آقا مرتضى حائرى فرزندآیهاللّه‌العظمى حاج شیخ عبدالکریم حائرى) در مسجد ما تدریس داشتند، گفتند: «وارد مسجد شدم، دیدم دم غروب، یک ساعت مانده به غروب، یک نفر نماز مى‌خواند»، ناراحت شده بودند و گفتند: «همین استخفاف به صلوه است.»
امام صادق علیه‌السلام هنگام شهادت، تمام فامیل را جمع کرده و نگاهى به اقوام و عشیره کردند و فرمودند:
ان شفاعتنا لاتنال مستخفا بالصلاه. در ادامه سخنان امیر مؤمنان در خطبه ۱۹۵ آمده است: و استکثروا منها. یکى از صفات خیلى جلى حضرت امیر علیه‌السلام نماز خواندن بود. گاهى مى‌شد هزار رکعت نماز مى‌خواند. در بعضى از نقل‌ها دیدم که حضرت یک باغى داشت که ۵۰۰ درخت در آن بود و زیر هر درختى دو رکعت نماز مى‌خواند، آب را مى‌بست تا مثلا آن چاله پر شود. دو رکعت نماز مى‌خواند، همین‌طور نهال غرس مى‌کرد و نماز مى‌خواند. و تقربوا بها، به وسیله نماز به خدا تقرب پیدا کنید. اگر گرفتارى پیدا کردید به نماز پناهنده شوید واستعینوا بالصبر والصلوه، دو رکعت نماز بخوانید آن‌گاه از خدا حاجت بخواهید.
الا تسمعون الى جواب اهل‌النار حین سئلوا ما سلککم فى سقر؟ قالوا لم نک من‌المصلین. آیا به پاسخ دوزخیان گوش نمى‌دهید، آن هنگام که از آن‌ها مى‌پرسند چه چیز شما را به دوزخ کشانده است؟ مى‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم. لم‌نک من‌المصلین بعد حضرت فرمود: نماز، گناهان را مثل برگ‌هاى درخت در پاییز، مى‌ریزد.
رسول خدا صلى‌اللّه‌علیه‌وآله نماز را به چشمه آب گرمى تشبیه کرده‌اند که در نزدیک خانه فرد باشد و هر روز پنج‌بار خودش را با آن بشوید، دیگر چرکى بر تن وى نمى‌ماند. و قد عرف حقها رجال من‌المؤمنین الذین لاتشغلهم عنها زینه متاع و لاقره عین من ولد و لامال، وسایل‌الشیعه، ۴/۳۰؛ کسانى از مؤمنین حق نماز را شناختند که زیور دنیا از نماز بازشان ندارد و روشنایى چشمشان یعنى اموال و فرزندان مانع نمازشان نشود.
خداى سبحان مى‌فرماید:
مردانى هستند، که تجارت و خرید و فروش، آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز و دادن زکات باز نمى‌دارد، زیرا خداوند به او فرمود: خانواده خویش را به نماز فرمان ده و بر انجام آن شکیبا باش، پس پیامبر اکرم صلى‌اللّه‌علیه‌وآله پى‌درپى خانواده خود را به نماز فرمان مى‌داد و خود نیز در خواندن نماز شکیبا بود. پیامبر اکرم صلى‌اللّه‌علیه‌وآله به این دستور خداوند به خوبى عمل مى‌کرد و لذا در روایات چیزهایى که به اهل‌بیتش دستور داده بود، آمده است.
در روایت آمده که امام حسن علیه‌السلام مى‌فرمایند:
علمنى رسول‌اللّه کلمات اقولهن فى قنوت‌الوتر اللهم اهدنى فیمن هدیت …، مستدرک، ۴/۴۰۰ در روایت دیگرى از قول حضرت فاطمه زهرا سلام‌اللّه‌علیها آمده است: علمنى رسول‌اللّه صلاه لیله الاربعاء…، مستدرک، ۶/۳۷۱٫ ما نیز باید پیرو سنت رسول خدا باشیم، هم خود به نماز و نوافل اهمیت بدهیم و هم خانواده را دعوت به نماز کنیم. در خطبه ۱۹۹ نهج‌البلاغه آمده که کان رسول‌اللّه صلى‌اللّه‌علیه‌وآله نصبا بالصلاه بعدالتبشیر له بالجنه؛ رسول خدا پس از بشارت به بهشت، براى نماز خواندن خودش را خیلى به زحمت مى‌انداخت. نماز شبش را تقطیع مى‌کرد، نصف شب بیدار مى‌شد چند رکعت نماز مى‌خواند مى‌خوابید، بعد بلند مى‌شد، مسواک مى‌زد و وضو مى‌گرفت چند رکعت نماز مى‌خواند و مى‌خوابید، ولى از نماز لذت مى‌برد. آن‌هایى که از عبادت لذت مى‌برند داراى خضوع و خشوع هستند.
خدا را قسم مى‌دهم به حضرت زین‌العابدین علیه‌السلام، که دل‌هاى ما را به معرفت خودش و معرفت محمد و آل محمد صلوات‌اللّه‌علیهم منوّر بفرماید.
والسلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته
منبع: نشریه افق حوزه
آیت اللّه احمدى میانجى(ره)
