خانواده‌ها با هم متفاوتند. هر کدام خصوصیات، رسوم، الگوهاى فکرى و روش‌هایى خاص براى برقرارى ارتباط با یکدیگر دارند. پس نمى‌توان الگویى خاص و با قواعد مشخص را به عنوان «دستورالعمل داشتن خانواده موفق» به همه تعمیم داد. از طرف دیگر، خانواده باید قوانین خاص خود و تعریف‌هایى نیز داشته باشد.
همه ما دوست داریم چنین جوى بر خانواده‌مان حکمفرما باشد ولى با استرس‌هایى که زندگى روزمره به ما تحمیل مى‌کند، به وجود آوردن چنین فضایى سخت‌تر مى‌شود. بد نیست گاهى به تغییراتى که منجر به بهبود فضاى عاطفى خانواده مى‌شود فکر کنیم.
۱- در انتخاب کلمات بیشتر دقت کنید
نحوه صحبت کردن ما با بچه‌ها، خود، بخشى از فضاى عاطفى خانواده است که مى‌توان آن را به راحتى بهبود بخشید. در کنار کمک به کودکان خود، باید به آنان یاد دهیم احساسات خود را صادقانه بیان کنند. بنابراین باید مراقب لحن و عباراتى باشیم که هنگام حرف زدن با آنها به کار مى‌بریم. گاهى فراموش مى‌کنیم که کودکان تا چه اندازه انتقادات والدین را جدى مى‌گیرند و عباراتى که ما براى سرزنش آنها به کار مى‌بریم چقدر بر احساس‌شان نسبت به خودشان تأثیر مى‌گذارد.
از نظر روان‌شناسى کودکانى که توسط والدینشان مرتب و به صورت اغراق‌آمیز مورد سرزنش قرار مى‌گیرند، به شدت احساس گناه و شرمسارى مى‌کنند و از نظر عاطفى منزوى مى‌شوند. انتقاد از کودکان باید سازنده باشد و راه تغییر رفتار بدشان را به آنها نشان دهد.
روش دیگر انتقاد کردن از کودکان، این است که به آنها یادآورى کنیم رفتارهایشان، چه تأثیرى روى ما دارد. در این صورت آنها به جاى مقاومت در برابر خواسته ما، همدلى بیشترى از خود نشان مى‌دهند.
۲- نظم و ثبات به وجود آورید
چارچوب قابل پیش‌بینى براى فعالیت‌هاى روزانه، قوانین واضح و دائمى و یک خانه سازمان یافته به والدین و فرزندان کمک مى‌کند تا بیشتر احساس آرامش و راحتى کنند. این فضا، به تعادل عاطفى اعضاى خانواده بسیار کمک مى‌کند. هنگامى که مشاجره‌ها، تنش‌ها و بحران‌ها رخ مى‌دهند، این چارچوب و قوانین دائمى خانواده براى افراد، پشتیبانى آشنا و اطمینان‌بخش است، بخشى قابل اعتماد که آرامش‌بخش است و هیچ‌گاه تغییر نمى‌کند.
اگر در چارچوب زندگى خود تغییراتى دهید که شب‌ها به رختخواب رفتن بچه‌ها با آرامش بیشترى همراه باشد از بسیارى از ترس‌هاى کودکان از تاریکى که معمولاً شب‌ها و وقتى چراغ‌ها خاموش مى‌شود رخ مى‌دهد، جلوگیرى خواهید کرد. البته باید توجه داشت که اگر این قوانین بسیار غیر قابل انعطاف باشد به کودکان اجازه نشان دادن خلق و خو، پسند و سلیقه و عادات و خصیصه‌هاى منحصر به فردشان را نخواهد داد و موجب اختلال در رشد شخصیت آنان مى‌شود.
۳- نشست‌هاى خانوادگى براى اختصاص وقت بیشتر به اعضاى خانواده
زمانى که اعضاى خانواده همه در کنار هم هستند، به قدرى لذت‌بخش است که بعضى خانواده‌ها به طور منظم زمانى را براى بحث و گفت‌وگو در مورد مشکلات یا حتى صحبت در مورد اتفاقات خوشایندى که براى‌شان رخ داده است مى‌گذارند. بعضى‌ها ترجیح مى‌دهند این جلسات را جمعه شب‌ها برگزار کنند تا بتوانند براى هفته‌اى که پیش رو دارند برنامه‌ریزى کنند.
۴- حس عشق ورزیدن را در فرزندان خود بیدار کنید
زندگى روزمره، پر از فرصت‌هایى است که مى‌توانیم از آنان براى عشق ورزیدن به فرزندانمان استفاده کنیم. محققان دریافته‌اند در خانواده‌هایى که والدین زمان بیشترى را به بازى کودکان، شوخى کردن و صحبت کردن درباره افکار و احساسات‌شان با کودکان اختصاص مى‌دهند، فرزندان داراى رفتارى دوستانه، سخاوتمند و سرشار از عشق هستند، هر چه بیشتر به کودکانمان عشق بورزیم احساس عشق و دوست داشتن در آنها بیشتر شکل مى‌گیرد.
بسیارى از والدین هنگامى که زمانى را به طور مشخص و با توجه کامل با فرزندان خود صرف مى‌کنند بیشترین احساس هماهنگى را از نظر عاطفى با آنان دارند. در حین مکالمه‌ها فرزندان ترس‌ها و احساسات فرو خورده خود را با والدینشان در میان مى‌گذارند.
همه ما دوست داریم فرزندانمان با دیگران، به خصوص خواهر و برادرشان با مهربانى، احترام و انصاف برخورد کنند که با پرورش حس عشق ورزیدن در وجودشان همه اینها محقق مى‌شود. مى‌توان جدولى تهیه کرد و از کودکان خواست در پایان هر روز نام کسى را که کار خوبى براى آنان انجام داده در آن یادداشت کنند. این کار باعث پرورش حس دوستى و قدرشناسى در آنها مى‌شود.
۵- جشن‌ها و رسوم خانوادگی
کنار گذاشتن اوقاتى از روز یا هفته براى دور هم جمع شدن اعضاى خانواده، به کودکان حس همبستگى مى‌دهد، تا جایى که حتى وقتى بزرگ شوند به خانواده خود احساس تعلق و وابستگى دارند. بعضى خانواده‌ها به طور مرتب و به صورت دسته‌جمعى در مراسم مذهبى شرکت مى‌کنند (مثلاً همه با هم به مسجد مى‌روند) و بعضى‌ها آخر هفته به پارک مى‌روند.
بعضى‌ها تصمیم مى‌گیرند آخر هفته را جشن بگیرند! یک شام ساده و لذت‌بخش که همه آن را دوست دارند، انجام چند بازى با حضور همه اعضاى خانواده، به سینما رفتن و… همین جشن‌هاى کوچک کودکان را به صرف وقت بیشتر در کنار دیگر اعضاى خانواده علاقه‌مند مى‌کند.
۶- مشکلات و مشاجرات
این روزها زندگى، آن قدرها هم پایدار و مطمئن نیست. حتى بهترین و موفق‌ترین زوج‌ها هم درگیر دعوا، مشکلات اقتصادى و عاطفى مى‌شوند، والدین از هم طلاق مى‌گیرند و با فرد دیگرى ازدواج مى‌کنند و… همه این موارد حتى دلسوزترین والدین را نیز دچار چالش مى‌کند. مشکلات بخشى از زندگى ما هستند که نمى‌توان آنها را انکار کرد. ولى با بهبود فضاى عاطفى خانواده مى‌توان اثر مخرب آنها را به شدت کم کرد.
هنگامى که والدین با یکدیگر مشاجره لفظى دارند، پس از حل مشکل، باید به فرزندان خود توضیح دهند که اکنون همه چیز مثل سابق است و پدر و مادرشان، دیگر با هم مشکلى ندارند. به فرزندانتان بگویید که شما هم گاهى با هم اختلاف نظر پیدا مى‌کنید و عصبانى مى‌شوید ولى الآن مسائلتان را حل کرده‌اید. بگویید متأسفید که آنها صداى شما را هنگام مشاجره شنیده‌اند.
۷- زمانى را بدون حضور فرزندان و فقط با همسرتان بگذارنید
این والدین هستند که فضاى حاکم بر خانواده را مى‌سازند. هنگامى که به خاطر بدهى‌هایمان عصبانى هستیم، مشکلات محل کار، نگرانمان کرده است یا از همسرمان دلگیریم، ناخواسته به فضاى عاطفى خانواده لطمه مى‌زنیم و فرزندانمان را ناراحت و نگران مى‌کنیم.
والدین نیز نیاز به زمانى دارند که بدون حضور فرزندان درباره خود و مشکلاتشان صحبت کنند. با همسرتان به پیاده‌روى یا رستوران بروید. به این ترتیب، هم در حین گفت‌وگو درباره مشکلات به یکدیگر دلدارى مى‌دهید و هم عشقى را که شما را براى نخستین بار در کنار یکدیگر قرار داد، دوباره تجربه مى‌کنید.
منبع: غزاله مرعشى؛ روزنامه ایران
