نوجوانی همچو آذرخشی در بهار عمر است که به ناگاه فرا می رسد و آسمان زندگی را نور باران می کند؛ و یا همچون دشت‌های پوشیده از شقایق است که باید از آن گذر کرد تا به قله‌های رفیع و مغرور جوانی رسید؛ قله‌هایی که ریشه در خاک و سر در افلاک دارند.
نوجوانان چه کسانی هستند؟
نوجوانی، مرحله انتقالی بین کودکی و بزرگسالی است، نوجوانان از بعضی جهات، شبیه کودکان هستند، با این حال، تغییرات بسیاری که در این مرحله روی می دهد، آنها را متقاعد می‌سازد که تفاوت‌های زیادی با کودکان دارند، به همین دلیل، ما بعضی رفتارهای بزرگسالان را در نوجوانان می بینیم، اما در غالب اوقات آنها مانند بزرگسالان رفتار نمی کنند. به تدریج که نوجوانان بالغ می شوند، همانندی کمتری با کودک و شباهت بیشتری با بزرگسال از آنها مشاهده می شود.
روان‌شناسی نوجوانی، عبارت است از مطالعه رشد و تحول جسمانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی در آدمی، از آغاز بلوغ تا هنگام پذیرش مسئولیت‌های بزرگسالان در جامعه. این تغییرات اغلب بین سنین ۱۳ تا ۲۲سالگی روی می دهند.
به عبارتی، بلوغ، بخشی از دوره نوجوانی و قسمتی از دوره کودکی است. به همین دلیل رفتار نوجوان، نوعی عدم تعادل دارد، او از یک سو هنوز پیوند خود را از قلمرو کودکی قطع نکرده و از دیگر سو، به عنوان یک جوان در جامعه، پذیرفته نمی شود، لذا نوعی نوسان شخصیتی در برخوردهای وی مشاهده می شود.
دید نوجوانان نسبت به مسائل چگونه است؟
ابتدا خودتان را به جای فرزندتان قرار دهید و تا زمانی که این کار را نکنید و از دید او به مسایل نگاه نکنید، می‌توانید با او ارتباط برقرار کنید.» این جمله‌ای است که بسیاری از روان‌شناسان کودک و نوجوان روی آن تکیه می‌کنند و معتقدند باید با شیوه نگرش یک نوجوان آشنا شوید. به همین منظور سعی کنید به دوران نوجوانی خود برگردید و احساسات، امیدها و ایده‌هایی را که داشتید، به یاد آورید.
بسیاری از والدین این دوران از زندگی خود را فراموش می‌کنند و در برخورد با نوجوانشان خودخواهانه تصمیم می‌گیرند. تصور کنید شما یکی از تیزهوش‌ترین نوجوانان جهان هستید ولی برای فردی کار می‌کنید که بزرگ‌تر از شما است ولی به اندازه شما باهوش نیست و شما مجبورید برطبق خواسته‌های او رفتار کنید. در چنین وضعیتی چه احساسی خواهید داشت؟
بلوغ و نوجوان
بسیاری از پژوهشگران معتقدند، نوجوانان با ورود به سن بلوغ، تیزهوش می‌شوند و به مرور زمان اطلاعات عمومی آنها بالا می‌رود و سعی می‌کنند برای هر پرسش، جواب قانع کننده‌ای داشته باشند. طبیعی است که در این هنگام هوش و ذکاوت دوستان آنها هم افزایش می‌یابد.
کودکانی که شما سال‌ها می‌شناختید، ناگهان مهارت‌های بسیار زیادی به دست می‌آورند و اگر سخنی از دوستان خود بشنوند آن را حقیقت محض تلقی می‌کنند. «نوجوان من زمانی درباره همه چیز با خانواده حرف می‌زد ولی وقتی به سن بلوغ رسیده حرف کمتری برای گفتن دارد.»
این جمله‌ای است که بسیاری از مراجعه‌کنندگان به کلینیک‌های روان‌شناسی کودک و نوجوان به پزشکان می‌گویند و به دنبال چاره‌ای برای آن می‌گردند. نوجوان با رسیدن به دوران بلوغ، به پرسش‌ها خیلی کوتاه و فشرده پاسخ می‌دهد و رازهایش را با دوستان خود مطرح می‌کند.
هیچ وقت برای تغییر رفتار فرزندتان از زور استفاده نکنید چرا که در صورت انجام چنین کاری شما مسئول تغییر رفتار فرزندتان هستید نه او. اگر جایی حق با فرزند نوجوانتان بود، جبهه‌گیری نکنید تا بداند آزادی انتخاب دارد و شما خواسته خودتان را به او تحمیل نمی‌کنید
نوجوان زودرنج
در سنین بلوغ، عصبانیت، زودرنجی و تاثیرپذیری از دوستان افزایش می‌یابد و نوجوان به دلیل تمایلی که به گذراندن وقت با هم‌سن و سالان خود دارد، از فعالیت‌های خانوادگی دوری می‌کند. اگر برای انجام کاری از آنها کمک بخواهید، ناراحت می‌شوند و غرورشان جریحه‌دار می‌شود و اگر دوست‌شان همراه آنها باشد، ممکن است دعوت شما را برای گردش قبول نکنند.
نوجوانان دوست دارند مانند هم‌سن و سال‌های خود لباس بپوشند و هویت خودشان را از این طریق ابراز کنند بنابراین هر لباسی که مد شود، به سرعت در میان نوجوانان رواج پیدا می‌کند. فراموش نکنید که در سنین بلوغ، افت تحصیلی اتفاق می‌افتد زیرا فعالیت‌های بیشتری وارد زندگی نوجوانان می‌شود. بازی فوتبال، توجه به جنس مخالف، مکالمات تلفنی و مهمانی‌های دوستانه از جمله فعالیت‌هایی است که در مراحل سنی قبل وجود نداشت.
حریم خصوصی
نوجوانان تمایل دارند بیشتر وقت خود را در اتاقشان و تنها بگذرانند. شاید به این دلیل که نمی‌خواهند با والدینی که مسایل آنها را درک نمی‌کنند، مواجه شوند. اگر تلفن، تلویزیون و ضبط صوتی در اتاق آنها باشد فقط در مواقع ضروری از اتاق خود خارج می‌شوند.
یکی از دیگر دلایلی که نوجوانان بیشتر اوقات خود را در تنهایی سپری می‌کنند، این است که در این سنین به خواب بیشتری نیاز دارند و در روزهای تعطیل، اغلب تا ظهر می‌خوابند. تغییر دیگری که در سنین بلوغ رخ می‌دهد، نیاز به داشتن حریم خصوصی است و والدین باید به این حقوق نوجوان خود احترام بگذارند. نوجوان در دوران بلوغ تصور می‌کند خانواده او گنجی دارد که تمام نشدنی است و به همین دلیل بدون هیچ محدودیتی با تلفن صحبت می‌کند. از هر گونه بحث، نصحیت مستقیم و سر و صدا راه انداختن افراطی پرهیز کنید.
باز هم بلوغ
سن بلوغ، دورانی است که بسیاری از والدین فرزندان خود را تنبل می‌نامند. البته این به معنی این نیست که نوجوانشان فعالیت ندارد بلکه فقط در کارهای خانه به والدین کمک نمی‌کند و خود را با کارهای دیگری مانند تفریح با دوستان، تلفنی حرف زدن، گوش کردن موسیقی و…. سرگرم می‌کند. وجود این روحیات در نوجوانان طبیعی است و اگر برخی از نشانه‌های گفته شده را در نوجوان خود مشاهده کردید، آگاه باشید که او در حال گذراندن مرحله بلوغ است و باید خود را با شرایط او وفق دهید تا نوجوانتان از شما فاصله نگیرد
اعتماد و مسئولیت را به خاطر بسپارید
اگر چه ارتباط میان والدین و فرزندان اهمیت بسیاری دارد ولی نوجوانان همیشه با بحث و گفتگو قانع نمی‌شوند. بعضی از آنها اول باید به یک رفتار عادت کنند و بعد تفکرشان تغییر کند. از هر گونه بحث، نصحیت مستقیم و سر و صدا راه انداختن افراطی پرهیز کنید. انتظارات و مجازات‌ها را قبل از انجام هر عمل نامناسبی برای نوجوان خود معین کنید تا فرزندتان مسئولیت عمل خود را برعهده گیرد و کسی غیر از خود او مسئول پاداش یا مجازات نباشد.
هیچ وقت برای تغییر رفتار فرزندتان از زور استفاده نکنید چرا که در صورت انجام چنین کاری شما مسئول تغییر رفتار فرزندتان هستید نه او. اگر جایی حق با فرزند نوجوانتان بود، جبهه‌گیری نکنید تا بداند آزادی انتخاب دارد و شما خواسته خودتان را به او تحمیل نمی‌کنید.
منبع: بخش خانواده ایرانی تبیان؛ فرآوری: نسرین صفری؛
