سال ۳۶ هجرى قمرى
امیر مؤمنان (علیه السلام) از روز دهم جمادى الاولى، با نبرد شدید سپاهیان عایشه، طلحه و زبیر روبرو گردید و در نتیجه جنگ بزرگى به نام جنگ جمل، در تاریخ اسلام رقم خورد و آن حضرت پس از دو روز نبرد سنگین و سرنوشت ساز، فتنه انگیزان سپاه جمل را با شکست قاطع رو به رو کرد.
آن حضرت، پس از پیروزى در میدان جنگ، بنا به روایت مرحوم شیخ مفید (ره)، به خیمه خویش رفت و به کاتب ویژه خود، عبدالله بن ابى رافع فرمان داد، تا سه عدد نامه تقریر کند. نامه اى براى اهالى مدینه منوره، نامه اى براى اهالى کوفه و نامه اى براى خواهر مکرمه اش امّ هانى بنت ابى طالب.
در بخشى از نامه آن حضرت به اهالى مدینه منوره آمده است: وَ اِنّى مخبرکم عنّا و عمّن سرنا الیه من جموع اهل البصره و من سار الیهم من قریش و غیرهم …
آن حضرت، در این نامه گزارش دقیق و متقنى از حرکت خویش از شهر مدینه و نبرد با سپاهیان جمل در بصره و پیروزى سپاهیان حق بر مخالفان خلافت اسلامى را بیان کرد و در آخر یاد آور شد که وى به سوى کوفه خواهد رفت و در آن جا اقامت خواهد نمود. حضرت على (علیه السلام)، شبیه همین نامه، نامه اى براى کوفیان نوشت و گزارش جنگ جمل و همّت اهالى کوفه در این نبرد بزرگ را بیان کرده و سپس به آنان متذکر شد که به سوى آنان خواهد رفت و در شهر آنان اقامت خواهد گزید.
امام على(علیه السلام) در نامه اى به خواهرش امّ هانى (س) فرمود: سلام علیک، احمد الیک الله الذى لا اله الّا هو، امّا بعد فانّا التقینا مع البغاه و الظلمه فى البصره، فأعطانا الله تعالى النّصر علیهم بحوله و قوّته، و اعطاهم سنّه الظالمین، فقتل کلّ من طلحه، و الزّبیر و عبدالرحمن بن عتاب و جمع لا یحصى و قتل منّا بنو مخدوع و ابنا صوحان و علیا و هندا و ثمامه فیمن یعد من المسلمین رحمهم الله. والسّلام.(۱)
شایان ذکر است که امام على (علیه السلام) با درایت سیاسى و معنوى خویش، بر اساس مقتضیات زمان، لازم دید که از اهالى مدینه منوره، که نخستین یارى کنندگان وى بودند و هم چنین از اهالى کوفه، که بزرگترین و مهم ترین سپاهیان وى را تشکیل مى دادند، از این طریق تقدیر و تشکر نماید و از جهت عاطفى نیز برخود لازم دید که خواهر مکرمه و سایر بازماندگان خویش در حجاز را از این سفر سرنوشت ساز با خبر گرداند. بدین جهت براى هر سه، نامه جداگانه اى نوشت و براى آن ها ارسال نمود.
۱- الجمل (شیخ مفید)، ص ۲۱۲
