اشاره:
علی بن موسی بن جعفر (علیه السلام) معروف به امام رضا (۱۴۸–۲۰۳ق) هشتمین امام شیعه اثناعشری. امام رضا ۲۰ سال امامت را بر عهده داشت که با خلافت هارون الرشید(۱۰ سال)، محمد امین (حدود ۵ سال) و مأمون (۵ سال) همزمان شد. در روایتی از امام جواد(علیه السلام) آمده است که لقب رضا از سوی خداوند به پدرش داده شده است. او به عالم آل محمد نیز شهرت دارد.
نام مبارکش: على بن موسى الرضا(علیه السلام) و نسب پدرى اش عبارت است از: امام موسى کاظم(علیه السلام)، بن امام جعفر صادق(علیه السلام)، بن امام محمد باقر(علیه السلام)، بن امام زین العابدین(علیه السلام)، بن امام حسین(علیه السلام)، بن امام على بن ابى طالب(علیه السلام)، که همگى از امامان معصوم بودند. شایان ذکر است که از میان امامان معصوم (علیهم السلام)، چهار تن از آنان به واژه زیباى “على نامیده شده اند و آنان عبارتند از امام اول (على بن ابى طالب(علیه السلام))، امام چهارم (على بن الحسین(علیه السلام))، امام هشتم (على بن موسى الرضا(علیه السلام)) و امام دهم (على النقى بن محمد تقى(علیه السلام)). کنیه آن حضرت، ابوالحسن است و چون کنیه امام موسى بن جعفر(علیه السلام) نیز ابوالحسن بود، کنیه امام رضا(علیه السلام) را ابوالحسن ثانى مى گویند. لقب هاى شریفش عبارتند از: رضا، صابر، رضى، وفى، فاضل و صدیق. اما لقب “رضا” شهرت بیشترى دارد و آن حضرت را از این جهت “رضا” نامیدند، که پسندیده خدا در آسمان و مورد خرسندى رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(علیه السلام) در زمین بود و دوستان و دشمنان، به اتفاق از وى خشنود و راضى بودند.
نام مادرش “نجمه” و از بانوان فاضله، پرهیزکار و خردمند عصر خود بود.(۱) از حمیده مصفاه، مادر امام موسى کاظم(علیه السلام) روایت شد: هنگامى که “نجمه” را از بازار بردگان خریدم و به خانه آوردم، شبى پیامبر اکرم(ص) را در خواب دیدم، که به من فرمود: اى حمیده! نجمه را به فرزندت موسى کاظم(علیه السلام) ببخش و به عقدش درآورد، زیرا به زودى از او فرزندى دیده به جهان گشاید، که بهترین انسان روى زمین خواهد بود. پس من نیز او را به فرزندم موسى کاظم(علیه السلام) واگذار کرده و به عقدش درآوردم و پس از مدتى، على بن موسى الرضا(علیه السلام) از وى دیده به جهان گشود و از آن زمان، حضرت امام موسى بن جعفر(علیه السلام)، نجمه را “طاهره” نامید.(۲) گفتنى است که براى این بانوى شریف، نام هاى دیگرى چون: أروى، سکن، تکتم، ام البنین، شقراء، خیزران، سمانه و صقر، نیز ذکر شده است. ولى معروفترین آن ها، همان “نجمه” مى باشد.(۴) تولد بابرکت امام رضا(علیه السلام) را برخى از معصومان پیش از وى، پیش گویى کرده و به آن بشارت داده بودند. از امام صادق(علیه السلام) در این باره احادیث چندى وارد شده است. از جمله عبدالله بن فضل هاشمى روایت کرد: مردى از اهالى طوس در محضر امام جعفر صادق(علیه السلام) نشسته بود و آن حضرت به وى فرمود: به زودى از صلب فرزندم موسى، مردى به دنیا مى آید که مورد خشنودى خداوند سبحان درآسمان و خرسندى بندگانش در زمین خواهد بود. در سرزمین شما از روى ستم و دشمنى مسموم و کشته مى گردد و در همان جا غریبانه به خاک سپرده مى شود.
آگاه باش! هر کسى وى را در غربتش زیارت کند و بداند که او امام و پیشواى شیعیان پس از پدرش بوده و از جانب خداوند متعال، مفترض الطاعه مى باشد، همانند کسى است که رسول خدا(ص) را زیارت کرده باشد.(۴) به هر روى، امام رضا(علیه السلام) در یازدهم ذى القعده سال ۱۴۸ قمرى در مدینه منوره دیده به جهان گشود و عالم هستى را با انوار الهى و ذاتى خویش، منور ساخت.(۵) گرچه برخى از مورخان و سیره نگاران تاریخ تولد آن حضرت را در یازدهم ذى الحجه سال ۱۵۳ و برخى دیگر یازدهم ذى قعده سال ۱۵۱ و یا سال ۱۵۳ قمرى ذکر کرده اند، ولیکن معروف و مشهور میان علماى ما، همان ذى قعده سال ۱۴۸ قمرى، چند هفته پس از شهادت جدش امام جعفر صادق(علیه السلام) مى باشد. نجمه خاتون، مادر امام رضا(علیه السلام) در حدیثى گفت: هنگامى فرزندم رضا را به دنیا آوردم، پدرش امام موسى کاظم(علیه السلام) به من فرمود: او را بگیر (و خوب نگه دار) زیرا او بقیه الله در زمین است.(۶) امام رضا(علیه السلام) در ۳۵ سالگى، پس از شهادت پدرش امام موسى کاظم(علیه السلام) به مقام امامت شیعیان نایل آمد و در ۵۵ سالگى، در خلافت مأمون عباسى و با توطئه وى، در خراسان مسموم و در صفر سال ۲۰۳ قمرى به شهادت رسید.
فهرست منابع:
