منهاج النجاح فی ترجمه مفتاح الفلاح از على بن طیفور بسطامى از اعلام قرن یازدهم هجرى که در ترجمه ى مفتاح الفلاح شیخ بهایى نوشته است، برنامه اى روحى و روانى براى تمام اوقات شبانه روز مى باشد.( جهت اطلاع بیشتر از کتاب مفتاح مى توان به کتابشناسیى که ذیل کتاب مفتاح الفلاح در لوح نور الجنان انجام شده رجوع نمود.)
اهمیت کتاب
استاد حسن زاده آملى بر این ترجمه مقدمه اى نوشته و میفرمایند که:«منهاج النجاح فی ترجمه مفتاح الفلاح»، یکى از مائده هاى پر فائده آسمانى است که عائد نفوس شیّقه و شیفته به کمال مى گردد.
انسان آگاه و زبان دان و گوهرشناس باید بدان انس بگیرد تا قداست و نفاست چنان درّ یتیم را دریابد، و گر نه زبان قلم در وصف و تحریر آن زبونست.
مرحوم آیه اللَّه مولى حسینقلى همدانى که به فرموده بعضى از مشایخ ما، سیصد تن از اولیاء اللَّه در محضر انور او تربیت شده اند، مى فرمود:«مفتاح الفلاح» شیخ بهائى براى عمل کردن خوب است.
خود« منهاج» لسان صدق فصیحى است که پیش از مراجعه به تراجم رجال علم، و تذکره هاى ارباب قلم معرّف مقام شامخ دانشمند بزرگ بسطامى، و فسحت میدان فضل و کمال اوست. زیرا که به حکم محکم قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِهِ اثر هر کس نمودار دارائى اوست.
انتشارات حکمت علاوه بر اینکه در تصحیح کتاب سعى بلیغ مبذول داشته است تا با طبع مطبوع و خوب به طرزى بدیع و مطلوب به رسم بهترین هدیه مرغوب در دست ارباب معرفت و کمال قرار گیرد، عباراتى که از اصل در« منهاج» ترجمه نشده اند با قلمى شیوا و رسا ترجمه و با اضافه بعضى تعلیقات بر آن فزوده است و براى تمیز فرع با اصل، ترجمه طارى را در میان معقوفتین نهاده است.
مزید اینکه، این کتاب مسطور که خود یکپارچه نور است، رساله ما را که« نور على نور» است به عنوان مدخل آن بیت معمور در مفتتح آن قرار داده است تا نفع آن عام و افادت آن تام باشد.
شیوه ترجمه
« مفتاح الفلاح» چند ترجمه فارسى توسّط علماى پیشین دارد که نسخ آنها در کتابخانه ها به فراوانى موجود است، از جمله آنها مى توان ترجمه مرحوم آقا جمال گلپایگانى را نام برد. ولى هیچ یک از این ترجمه ها با توجّه به زبان فارسى کنونى ترجمه اى گویا و روان محسوب نمى شوند. جز اینکه ترجمه على بن طیفور بسطامى در میان آنها از موقعیّت ویژه اى برخوردار است. نثر شیوا و گویا و نیز توضیحات مفید و بجاى مترجم بر متن، روى هم رفته یک« مفتاح الفلاح» فارسى را در اختیار ما گذاشته است.
ساختار ترجمه
با یادداشتى از ناشر و سپس مقدمه اى از آیه الله حسن زاده آملى و رساله ى نور ایشان آغاز مى گردد. مقدمه مترجم، سپس مقدمه مؤلف آمده است. کتاب در شش باب و یک خاتمه که درباره ى حضور قلب نمازگزار و فهم معانى اذکار، تشکیل یافته است. در ادامه، آن تفسیر سوره مبارکه فاتحه گنجانده شده است.
علاوه بر ترجمه ى متن، براى ادعیه نیز یک ترجمه تحت اللفظى از على بن طیفور افزوده شده تا خواننده براى دریافت معناى ادعیه دچار زحمت نباشد که این اضافه نیز توسّط آقاى استاد ولى صورت گرفته است
و از دیگر سو از استاد حسن زاده آملى درخواست شده که بر سبیل مقدمه بر این ترجمه نکاتى پیرامون« دعا در معارف اسلامى» به خامه تحریر آورند، که حاصل این درخواست« رساله نور على نور در ذکر و ذاکر و مذکور» است( که خود بحثى بدیع درباره ى دعا مى باشد) که در ابتداى کتاب، و قبل از ترجمه، قرار گرفته است.
ساختار رساله نور علامه حسن زاده در ابتداى این ترجمه
رساله ى نور یک مقدمه و یازده فصل در دعا و ذکر و مناجات است و به نام« نور على نور در ذکر و ذاکر و مذکور» مسمّات است.
مقدمه: کلماتى چند حول مکانت و منزلت دعاء.
فصل اول چهل کلمه مبارک منتخب ذکر و دعا از قرآن کریم و چهارده تبصره در بیان بعضى از اسرار.
فصل دوم در بیان سر اینکه ادعیه مأثوره حائز لطائفى خاص اند که در روایات یافت نمى شوند با یک تبصره.
فصل سوم در اینکه خداوند در هر چیز به کم اکتفاء کرد و حد براى آن معیّن فرموده است مگر در ذکر و دعا، با چهار تبصره.
فصل چهارم در بیان عدد مأثور در بعضى ادعیه و اذکار.
فصل پنجم در بیان اوقات و امکنه با یک تبصره.
وضعیت کتاب
نسخه کامل این ترجمه بسیار کمیاب است تا این که روزى خدمت آیه اللَّه حسن زاده آملى صحبت از ترجمه« مفتاح الفلاح» به میان آمد و ایشان دو نسخه از این ترجمه به انضمام یک نسخه از اصل« مفتاح الفلاح» را در اختیار انتشارات حکمت جهت نشر، گذاشتند.
تصحیح و مقابله را نیز آقاى حسین استادولى، به عهده گرفتند که به خوبى و با دقت آن را به انجام رساندند.
استاد حسن زاده آملى در مقدمه ى خود از چگونگى دو نسخه و خصوصیات و مزایاى آن سخن به میان آورده اند.
منبع : متن و مقدمه ى کتاب.
