حجاب در لغت به معناى مانع، پرده و پوشش آمده است. استعمال این کلمه، بیشتر به معنى پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش میدهد که پرده، وسیلهى پوشش است، ولى هر پوششى حجاب نیست؛ بلکه آن پوششى حجاب نامیده میشود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.
حجاب، به معناى پوشش اسلامى بانوان، داراى دو بُعد ایجابی و سلبى است. بُعد ایجابى آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایى به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامى محقق شود؛ گاهى ممکن است بُعد اول باشد، ولى بُعد دوم نباشد، در این صورت نمیتوان گفت که حجاب اسلامى محقق شده است.
اگر به معناى عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم، حجاب میتواند اقسام و انواع متفاوتى داشته باشد. یک نوع آن حجاب ذهنی، فکرى و روحى است؛ مثلاً اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت، از مصادیق حجاب ذهنی، فکرى و روحى صحیح است که میتواند از لغزشها و گناههاى روحى و فکری، مثل کفر و شرک جلوگیرى نماید.
علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجى انسان تجلى میکند، نام برده شده است؛ مثل حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با نامحرم به آن توصیه شدهاند.
حجاب زنان سالمند
قرآن مجید به شکل ظریفى به این تأثیر و تأثّر اشاره فرموده است. نخست به زنان سالمند اجازه میدهد که بدون قصد تبرّج و خودنمایی، لباسهاى رویی خود، مثل چادر را در مقابل نامحرم بردارند، ولى در نهایت میگوید: اگر عفت بورزند، یعنى حتى لباسهایى مثل چادر را نیز بر ندارند، بهتر است.
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِى لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَهٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ.
(نور؛۶۰)
علاوه بر رابطه‌ى قبل، بین پوشش ظاهرى و عفت باطنی، رابطه‌ی علامت و صاحب علامت نیز هست؛ به این معنا که مقدار حجاب ظاهری، نشانهاى از مرحله‌ی خاصى از عفت باطنى صاحب حجاب است.
البته این مطلب به این معنا نیست که هر زنى که حجاب و پوشش ظاهرى داشت، لزوماً از همه‌ى مراتب عفت و پاکدامنى نیز برخوردار است.
منبع : اقتباس از کتب تفسیری.
