آن چه مسلم است این است که حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ یکی از پیامبران اولوالعزم و دارای کتاب آسمانی به نام انجیل بوده است. قرآن کریم در موارد متعددی بر این مطلب تصریح دارد از آن جمله این آیه است که می فرماید: «و از پی آنها عیسی پسر مریم را فرستادیم که تصدیق کننده توراتی بود که پیش از او فرستاده بودیم و انجیل را به او دادیم که در آن هدایت و روشنایی بود و برای پرهیزگاران هدایت و موعظه ای».[۱]
از دیدگاه اسلام کتاب انجیلی که بر حضرت مسیح (ع) نازل شده یک نوع بیشتر نبوده و پس از عروج حضرت مسیح ـ علیه السلام ـ این انجیل مفقود شده و بعد از مفقود شدن آن، برخی از مسیحیان متونی را با مطالب مختلف گردآورده و اسم آنها را انجیل گذاشته اند. امام رضا ـ علیه السلام ـ این واقعیت را به جاثلیق مسیحی گوشزد نمود و فرمود هنگامی که نصاری انجیل را گم کردند به درخواست مردم، علماء آنان مثل مرقس و لوقا و دیگران هر کدام انجیلی نوشتند و به مردم عرضه کردند.[۲]
اما مسیحیان معتقدند که حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ اصلاً کتابی به نام انجیل نیاورده و به گفته خود مسیحیان تا سال ۶۰ میلادی انجیل مکتوبی وجود نداشته و تا این زمان سخنان و کارهای عیسی ـ علیه السلام ـ به صورت شفاهی نقل می شد و به تدریج نوشته ها و یادداشت هایی به وجود آمده و نخستین کتاب های مقدس بین سال های ۱۵۰ـ۲۰۰ میلادی آماده شد و پس از چند قرن کلیسا به طور رسمی روشن ساخت که چه کتاب را باید مقدس شمرد.[۳]
بعد از توجه به این دو دیدگاه (دیدگاه اسلام و دیدگاه مسیحیت) هیچ کدام از انجیل ها از اعتبار آسمانی برخوردار نبوده و هیچ نوع قدسیتی ندارند تا الزام آور برای پیروی باشند. زیرا همه آنها دست نویس هایی است که توسط انسان های عادی نوشته شده اند.
انجیل هایی که مسیحیان اولیه آنها رانوشته اند انواع زیادی داشته و به نام های مختلف وجود داشته اند. زیرا در میان مسیحیان قرن اول و دوم و حتی بعد از آن انجیل نویسی جریان داشته است و در این راستا هر یکی از بزرگان و دانشمندانی که در بین آنان معروف بوده اند برای قوم و طائفه خود انجیل می نوشته اند. این مطلب در انجیل لوقا به خوبی منعکس شده است زیرا لوقا در اول انجیل خود می گوید: «از آن جهت که بسیاری دست خود را دراز کردند به سوی تألیف حکایت آن اموری که نزد ما به تمام رسید، چنان چه آنانی که از ابتداء نظارگان و خادمان کلام بودند به ما رسانیدند، من نیز مصلحت چنان دیدم که همه را من البدایه به تدقیق در پی رفته، به ترتیب به تو بنویسم ای «تیوفلس» عزیز تا صحت آن کلامی را که در آن تعلیم یافته ای دریابی».[۴]
این سخنان لوقا صراحت بر عدم محدودیت در انجیل نویسی دارد و هر کسی می توانسته به میل خود انجیل بنویسد. و به همین علت افراد زیادی در صدر اول مسیحیت برای خود انجیل نوشتند که متن هر کدام با دیگری اختلاف داشته و این اختلاف متون باعث ایجاد اختلاف در کلیساها نیز گردیده است.
بنابراین اناجیل بسیاری در میان مسیحیان وجود داشته است که حتی تا قرن های پیش از ظهور اسلام در میان آنان مشهور بوده است. سردار کابلی از جلد دوم و چاپ سیزدهم دایره المعارف انگلیسی اسامی اناجیل زیر را نقل نموده است:
انجیل مصریان، انجیل عبریان، انجیل پطرس، انجیل دوازده، انجیل اندریو، انجیل برنابا، انجیل برتولوماس، انجیل جیمس، انجیل تدیوس، انجیل اپلی، انجیل باسیلیدیس، انجیل کرینتوس، انجیل ابیونتس، انجیل حواء، انجیل حیوت، انجیل مریم، انجیل متیاس، انجیل کامیل، انجیل فلیپ، انجیل توماس، انجیل راستی، انجیل مارکیون، انجیل نیقودیمس.[۵]
تکثر و تعدد اناجیل در میان مسیحیان موجب بحران و اختلاف شدید شده بود به خصوص که برخی از این اناجیل بر مبنای توحید و ضد تثلیث نوشته شده بودند و لذا مسیحیان تا قرن چهارم میلادی با تبعیت از متون اناجیل به دو دسته تقسیم می شدند برخی موحد بودند و برخی دیگر به تبعیت از پولس که مؤسس اصلی مسیحیت فعلی است از تثلیث و الوهیت مسیح ـ علیه السلام ـ حمایت می کردند. این اختلاف همچنان ادامه داشت تا این که قنسطنطین (کنستانتین) امپراطور تازه مسیحی شده روم مجبور شد در سال ۳۲۵ میلادی در شهر «نیقیه» در نزدیکی قسطنطنیه شورایی برای رفع اختلاف تشکیل دهد. در این شوری حدود سیصد اسقف از کلیساهای مختلف گردآمده بودند و اعتقادنامه ای را به نام «اعتقادنامه نیقیه، به نفع طرفداران تثلیث و الوهیت حضرت مسیح تصویب کردند[۶] و در همین شوری چهار انجیل را از میان دویست و هفتاد انجیل و بنا بر قولی چهار هزار انجیل برگزیدند که عبارت اند از انجیل متی، انجیل لوقا، انجیل مرقس، و انجیل یوحنا. چگونگی برگزیده شدن این چهار انجیل به این ترتیب بوده که تمام اناجیل را در زیر یک میز قرار دادند و درب سالن را که اناجیل در آن قرار داده شده بودند قفل کردند و از کشیش ها خواسته شد که تمام شب را دعا کنند تا نسخه صحیح انجیل از زیر میز بر روی میز آید. فردا که وارد سالن شدند دیدند که به صورت توطئه ای معجزه آسا همین چهار انجیل که مورد قبول مسیحیت پولسی بودند بر روی میز قرار گرفته بودند. و بعد از انتخاب این چهار انجیل اناجیل دیگر سوزانده شدند و پیروی از آنها غیر مشروع اعلام گردید.[۷]
پس در حال حاضر چهار نوع انجیل در میان مسیحیان از رسمیت برخودار اند و مورد قبول آنان می باشند و آنها عبارت اند از: انجیل متی، انجیل مرقس ، انجیل لوقا و انجیل یوحنا.
سه انجیل «متی، لوقا و مرقس» به اناجیل همنوا معروف اند یعنی مطالبی که در آنها وجود دارد شبیه هم است و چندان با هم تفاوت ندارند؛ یعنی در این سه انجیل به تولد، زندگی نامه، موعظه ها، معجزات، و مرگ و زنده شدن حضرت مسیح(ع) و… پرداخته شده و مسئله الوهیت آن حضت در این اناجیل به صراحت مشاهده نمی شود. اما انجیل یوحنا به دلیل وجود آموزه ای شرک آلود الوهیت حضرت مسیح(ع) و برخی از مطالب دیگر در این مورد کمی با اسن سه انجیل تفاوت دارد. البته تناقضات متعددی بین آموزه های آنها به چشم می خورد.
پی نوشت:
[۱]. مائده / ۴۶.
[۲]. ر.ک: صدوق، محمد بن علی، التوحید، قم، جامعه مدرسین، ص۳۲۵.
[۳]. توماس، میشل، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص۱۵۸.
[۴]. عهد جدید، انجیل لوقا، فصل اول، جمعه ۱ـ۴.
[۵]. سردار کابلی، حیدر قلی خان قزلباش، مقدمه انجیل برنابا، تهران، المعی، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش، ص۱۹ـ۲۰.
[۶]. بی ناس، جان، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهاردهم، ۱۳۸۳ش، ص۶۳۳ـ۶۳۴.
[۷]. بهشتی، احمد، عیسی پیام آور اسلام، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۷۳ش، ص۱۳۳.
