اشاره:
کوفه از شهرهای عراق و دومین شهر ساخته‌شده توسط مسلمانان است. امام علی(ع) در سال ۳۶ قمری این شهر را مرکز خلافت خود قرار داد و در همین شهر به شهادت رسید. بیشتر شیعیان در قرن نخست اهل شهر کوفه بوده‌اند. مسجد کوفه و مسجد سهله در این شهر است. علومی همچون فقه، حدیث و نحو در کوفه رونق فراوان داشته است. کوفه در واقعه کربلا نقش داشت؛ امام حسین(ع) با توجه به نامه‌های دعوت کوفیان عازم این شهر شد، همچنین بخش زیادی از سپاهی که در کربلا با امام حسین جنگید، اهل کوفه بودند. امام صادق(ع) در آغاز حکومت عباسیان چند بار به این شهر سفر کرد و در مدت اقامت خود به بیان معارف اسلامی پرداخت.
با این که گروهى از مردم کوفه، افرادى بىوفا، سنگدل و ترسو بودند و شیعیان از شهر کوفه خاطرات بسیار دردناکى دارند، ولى نباید فراموش کرد که بسیارى از اصحاب و یاران امامان(علیهم السلام) و شخصیّت هاى بزرگ و فداکار، از کوفه برخاسته اند و به همین دلیل در فضیلت و عظمت سرزمین کوفه، روایات فراوانى وارد شده که از آن جمله است:
۱. کوفه یکى از چهار شهرى است که حق تعالى آن را اختیار فرموده است.(۱)
۲. «طور سینین» که خداوند در سوره بلد به آن قسم خورده، به این منطقه تفسیر شده است.(۲)
۳. حرم خدا و حرم رسول خدا و حرم امیر مؤمنان على(علیه السلام) به حساب آمده است.(۳)
۴. یک درهم تصدّق در آن، معادل با تصدّق صد درهم در جاى دیگر به حساب مى آید.(۴)
۵. دو رکعت نماز در آن، معادل با صد رکعت نماز در جاى دیگر است.(۵)
۶. باغى از باغهاى بهشت است که در آن قبر نوح و قبر ابراهیم… و قبر سیّد الاوصیا امیرمؤمنان، قرار دارد(۶) (از این حدیث معلوم مى شود که کوفه در این گونه روایات سرزمین نجف را نیز شامل مى شود).
فضیلت مسجد کوفه:
در فضیلت مسجد کوفه و نماز و عبادت در آن نیز روایات زیادى وارد شده است که به بعضى از آنها اشاره مى شود:
۱. ابوحمزه ثمالى نقل مى کند که امام سجّاد(علیه السلام) روزى از مدینه، صرفاً به قصد مسجد کوفه حرکت کرد و دو رکعت نماز در آن به جاى آورد و دوباره سوار بر مرکب شد و برگشت!(۷)
۲. مطابق روایتى از امیرمؤمنان(علیه السلام): «هزار پیامبر و هزار وصى پیامبر در این مسجد نماز خوانده اند».(۸)
۳. در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «اگر من در نزدیکى مسجد کوفه بودم امید آن داشتم که حتّى یک نماز در آن هم از من فوت نشود»، سپس خطاب به راوى مى فرماید: «آیا از فضل آن آگاهى؟» عرض کرد: نه؛ فرمود: «هیچ عبد صالحى و هیچ پیامبرى نبود مگر این که در مسجد کوفه نماز خواند، حتّى زمانى که رسول الله(صلى الله علیه وآله) به معراج رفت جبرئیل به آن حضرت گفت: آیا مى دانى در این لحظه در کجا هستى یا محمّد؟ فرمود: نه؛ عرض کرد: تو در مقابل مسجد کوفه هستى. رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: بنابراین، از پروردگارت اجازه بگیر که فرود آیم و در آن نماز بخوانم. جبرئیل اجازه گرفت، خداوند نیز اجازه داد و پیامبر(صلى الله علیه وآله) هبوط کرد و دو رکعت نماز خواند». آنگاه امام صادق(علیه السلام) فرمود: «نماز واجب در آن معادل هزار نماز و نماز نافله در آن معادل پانصد نماز است. در هر جهت از چهار جهت او باغى از باغهاى بهشت قرار دارد. نشستن در آن بدون نماز و ذکر نیز، عبادت است».(۹)
۴. امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «امیر مؤمنان على(علیه السلام) به کسى که براى درک فضیلت مسجدالأقصى بار خود را بسته بود و براى خداحافظى خدمت آن حضرت در مسجد کوفه رسید، فرمود: زاد و راحله ات را بفروش و بیا در این مسجد نماز بگذار که نماز واجب در آن، معادل یک حجّ مقبول و نماز نافله در آن، معادل یک عمره مقبوله است… هیچ غمزده و دردمندى حاجتى از حوائجش را در این مسجد طلب نمى کند مگر این که خداوند به او پاسخ مى دهد و مشکلش را برطرف مى سازد».(۱۰)
۵. مطابق روایتى از امیرمؤمنان(علیه السلام) به دست مى آید که مسجد کوفه، خانه حضرت آدم و حضرت نوح و حضرت ادریس و مصلاّى ابراهیم خلیل و خضر(علیهم السلام) بوده است و یکى از چهار مسجدى است که خداوند آن را برگزیده و در روز قیامت براى کسانى که در آن نماز خواندند شفاعت مى کند؛ شفاعتى که رد نمى شود و مصلاّى حضرت مهدى(علیه السلام) است و مؤمنى روى زمین نیست مگر این که قلبش به آن اشتیاق دارد.(۱۱)
۶. مسجد کوفه یکى از چهار مکانى است که مسافر در آن مخیّر است، بین قصر و اتمام. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «از جمله از علم مخزون خداوند، نماز اتمام در چهار مکان است: حرم خداوند، حرم رسول گرامى(صلى الله علیه وآله) و حرم امیرمؤمنان(علیه السلام) و حرم حسین بن على(علیه السلام)».(۱۲)
پی نوشت ها:
۱ بحارالانوار، جلد ۹۷، صفحه ۳۹۲، حدیث ۲۰، به نقل از خصال، جلد ۱، صفحه ۲۲۵، حدیث ۵۸.
۲. همان مدرک.
۳. همان مدرک، صفحه ۴۰۰، حدیث ۵۱، به نقل از کامل الزیارات، باب ۸، صفحه ۲۹، حدیث ۸.
۴. همان مدرک، صفحه ۳۹۹، حدیث ۴۲، به نقل از کامل الزیارات، باب ۸، صفحه ۲۷، حدیث ۲.
۵. همان مدرک.
۶. همان مدرک، صفحه ۴۰۵، حدیث ۶۱ و فرحه الغرى، صفحه ۶۹.
۷. کامل الزیارات، باب ۸، صفحه ۲۷، حدیث ۱.
۸. همان مدرک، صفحه ۲۸، حدیث ۵.
۹. کامل الزیارات، باب ۸، صفحه ۲۸، حدیث ۶.
۱۰. همان مدرک، صفحه ۳۲، حدیث ۱۸.
۱۱. امالى صدوق، صفحه ۲۲۷، حدیث ۸.
۱۲. جواهرالکلام، جلد ۱۴، صفحه ۳۳۷.
