خداوند متعال فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً»؛[۱] خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود مى فرستند، اى کسانى که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام گویید و تسلیم فرمانش باشید. از این دعا جایگاه ممتاز اهل بیت علیه السلام روشن می گردد.
روایت کرده اند روزى پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد شد در حالى که اثر خوشحالى در چهره آن حضرت دیده مى شد، فرمود: «جبرئیل بر من وارد شد و گفت: خداوند متعال مى فرماید: آیا راضى نمى شوى که از امّتت هر کس بر تو صلوات بفرستد من ده صلوات بر او بفرستم، و هر کس از امّتت به تو سلام گوید من ده سلام به او گویم».[۲] روایاتی از رسول گرامی اسلام در فضیلت صلوات در متون اهل سنت نقل شده که به آنها اشاره می شود:
۱. «هر کس بر من صلوات بفرستد مادام که صلوات مى فرستد فرشتگان بر او درود مى فرستند خواه بنده کم گوید و خواه بسیار.»[۳]
۲. «سزاوارترین مردمان به من کسى است که بر من بیشتر صلوات بفرستد.»[۴]
۳. «مؤمن را از بخل همین بس که در نزد او نام من برده شود و بر من صلوات نفرستد.»[۵]
۴. «در روز جمعه بر من زیاد صلوات بفرستید.»[۶]
۵. «هر کس از امّتم بر من صلوات بفرستد ده حسنه براى او ثبت و ده گناه از نامه عمل او محو مى گردد.»[۷]
۶. «هر کس به هنگامى که اذان و اقامه را مى شنود بگوید: اللّهم ربّ هذه الدّعوه التّامه و الصّلاه القائمه صلّ على محمّد عبدک و رسولک و أعطه الوسیله والفضیله و الشّفاعه یوم القیامه، شفاعت من او را فرا مى گیرد.»[۸]
۷. «هر کس در کتابى بر من صلوات بفرستد مادام که نامم در آن کتاب است فرشتگان براى او طلب آمرزش مى کنند.»[۹]
۸. «در زمین فرشتگانى است که در گردشند و سلام امّتم را به من مى رسانند.»[۱۰]
۹. «هر کس بر من سلام کند خداوند روحم را به من برمى گرداند تا پاسخ سلام او را بدهم.»[۱۱]
یکى از بزرگان گفته است: من احادیث را مى نوشتم و در آن صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را ذکر مى کردم، لیکن سلام را نمى نوشتم. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را به خواب دیدم، فرمود: «آیا در کتابت صلوات را بر من کامل نمى فرستى؟» من پس از آن هر چه نوشتم صلوات و سلام را بر آن حضرت ذکر کردم.[۱۲]
در متون حدیثی شیعه نیز روایاتی در این خصوص نقل شده است:
۱. کافى از ابى بصیر روایت کرده که گفته است ابو عبد اللّه علیه السلام فرمود: «هنگامى که نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برده شود بر او زیاد صلوات بفرستید، زیرا هر کس یک صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بفرستد خداوند هزار بار در هزار صف از فرشتگان بر او صلوات مى فرستد، و بر اثر صلوات خداوند و فرشتگان چیزى از آفریدگان نمى ماند جز این که بر این بنده درود مى فرستد، و هر کس در این فضیلت رغبت نکند نادان و مغرور است و خداوند و پیامبر و خاندانش از او بیزارند.»[۱۳]
۲. از ابى عبد اللّه علیه السلام روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «کسى که بر من صلوات بفرستد خداوند و فرشتگانش بر او صلوات مى فرستند، هر که خواهد کم و هر که خواهد زیاد فرستد.»[۱۴]
۳. و نیز از آن حضرت نقل شده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «صلوات بر من و خاندانم نفاق را برطرف مى کند.»[۱۵]
۴. و نیز از آن حضرت نقل شده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «صداهایتان را با صلوات بر من بلند کنید که نفاق را از میان مى برد.»[۱۶]
۵. و نیز آن حضرت فرموده است: «کسى که ده صلوات بر محمّد و آل او بفرستد خداوند و فرشتگانش صد صلوات بر او مى فرستند و کسى که صد صلوات بر محمّد و آل او بفرستد خداوند و فرشتگانش هزار صلوات بر او مى فرستند. آیا گفتار خداوند را نشنیده اى که فرموده است: هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً».[۱۷]
۶. از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام روایت شده که فرموده است: «هیچ چیزى در ترازوى عمل سنگین تر از صلوات بر محمّد و آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نیست. همانا کسى باشد که روز قیامت اعمالش را در ترازو مى گذارند و سبک باشد. پس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ثواب صلوات بر او را بیرون مى آورد و در ترازو مى نهد به سبب آن سنگین مى گردد و بر کفّه دیگر مى چربد.»[۱۸]
۷. عبد السّلام بن نعیم گفته است: به ابى عبد اللّه علیه السلام عرض کردم: من وارد خانه (کعبه) شدم و هیچ دعایى جز صلوات بر محمّد و آل او به خاطر نداشتم، فرمود: «بدان هیچ کس مانند تو (در فضیلت و ثواب) از خانه بیرون نیامده است.»[۱۹]
۸. عبید اللّه بن عبد اللّه دهقان گفته است: خدمت حضرت رضا علیه السلام شرفیاب شدم، آن حضرت به من فرمود: «معناى گفتار خداوند که فرموده است: وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى [۲۰] چیست؟» عرض کردم: یعنى هر زمان نام پروردگارش را به یاد آورد نماز گزارد، فرمود: اگر چنین است خداوند تکلیفى نابجا و طاقت فرسا کرده است، عرض کردم: قربانت شوم پس معناى آن چگونه است؟ فرمود: «هر زمان نام پروردگارش را یاد کند بر محمّد و آل او صلوات فرستد.»[۲۱]
۹. از ابى عبد اللّه علیه السلام روایت شده که فرموده است: «هرگاه یکى از شما نماز بخواند و در نمازش نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و آل او را نبرد با این نماز راهى غیر از راه بهشت مى رود.» پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «هر کس نام من نزد او برده شود و بر من صلوات نفرستد به دوزخ مى رود و خداوند او را (از رحمت خود) دور مى کند»؛ و فرمود: «هر کس نام من نزد او برده شود و فرستادن صلوات را بر من فراموش کند راه بهشت را گم کرده است.»[۲۲]
۱۰. از امام صادق علیه السلام روایت شده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «هر کس من نزدش نام برده شوم و فراموش کند که بر من صلوات بفرستد خداوند او را به راهى غیر از راه بهشت خواهد برد.»[۲۳]
۱۱. و نیز امام صادق علیه السلام فرموده است: «پدرم شنید مردى به پرده کعبه درآویخته و مى گوید: اللّهم صلّ على محمّد. پدرم به او فرمود: اى بنده خدا صلوات را ناقص مگو و به حقّ ما ستم مکن، بگو اللّهم صلّ على محمّد و أهل بیته.»[۲۴]
پی نوشت:
[۱] . احزاب/ ۵۶.
[۲] . سنن دارمى، ج ۲، ص ۳۱۷؛ المصابیح بغوى، ج ۱، ص ۶۴.
[۳] . سنن ابن ماجه از عامر بن ربیعه از پدرش، شماره ۹۰۷.
[۴] . ترمذى، ج ۲، ص ۲۶۹ و آن را حدیثى حسن دانسته است؛ ابن حبّان از ابن مسعود؛ الدّر المنثور، ج ۵، ص ۲۱۸.
[۵] . مسند احمد، ج ۱، ص ۲۰۱ از حسین بن على( ع)؛ ترمذى، ج ۱۳، ص ۶۳، از على( ع) با الفاظ دیگرى.
[۶] . سنن ابو داود، ج ۱، ص ۲۴۱، ضمن حدیثى دیگر، ابن ابى شیبه و ابن مردویه او اضافه کرده که فرموده است: … زیرا بر من عرضه مى شود»؛ الدّر المنثور، ج ۵، ص ۲۱۹.
[۷] . ابو یعلى به نحوى دیگر، مجمع الزوائد، ج ۱۰، ص ۱۶۱، نسائى در باب« فی الیوم و اللّیله» با اضافه اى، المغنّى.
[۸] . صحیح بخارى، ج ۱، ص ۱۵۰ با اختلاف کمى در الفاظ؛ اوسط طبرانى؛ مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۳۳۳.
[۹] . اوسط طبرانى؛ ابو الشیخ در الثّواب و المستغفرى در« الدّعوات» از حدیث ابى هریره با سند ضعیف، المغنى.
[۱۰] . سنن دارمى، ج ۲، ص ۳۱۷؛ المصابیح بغوى، ج ۱، ص ۶۴.
[۱۱] . ابو داود، ج ۱، ص ۴۷۰؛ الدّعوات الکبیر بیهقى؛ مشکاه المصابیح، ص ۸۶؛ اوسط طبرانى، مجمع الزوائد، ج ۱۰، ص ۱۶۲.
[۱۲] . راه روشن؛ ترجمه المحجه البیضاء فى تهذیب الإحیاء، ج ۲، ص: ۴۳۰.
[۱۳] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۲، شماره ۶.
[۱۴] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۲، شماره ۷.
[۱۵]. کافى، ج ۲، ص ۴۹۲، شماره ۸.
[۱۶] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۳، شماره ۱۳.
[۱۷] .همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۳، شماره ۱۳.
[۱۸] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۴، شماره ۱۵.
[۱۹] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۴، شماره ۱۷.
[۲۰] . اعلى/ ۱۵: و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند.
[۲۱] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۴، شماره ۱۸.
[۲۲] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۵.
[۲۳] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۵، شماره ۲۰، این حدیث گویاى این است که فراموشى مجازاتى است از سوى حقّ تعالى در برابر برخى اعمال زشت بنده که سبب محرومیّت وى از این فضیلت شده است. هر چند فراموشى به دلیل: رفع عن امتى الخطأ و النّسیان … مجازات ندارد.
[۲۴] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۹۵، شماره ۲۱.
