اشاره:
مخالفین شیعه امامیه عمداً یا از سر نداشتن اطلاعات صحیح مذهب شیعه امامیه را به غلو متهم می‌کنند. آنان در کتابها و تبلیغات شان مذهب شیعه به عنوان یکی از فرقه های غالیه و منحرف معرفی می کنند تا برای مسلمانان فرقه های دیگر نسبت به آن تنفر ایجاد کنند. این مقاله بیان خواهد کرد که شیعه امامیه نه تنها هیچ ربطی به غلو و فرقه غالیه ندارد، بلکه همان اسلام ناب است که پیامبر اسلام(صلی‌الله علیه و آله) برای هدایت بشر آورده است.
در کتب لغت، کلمه «غلو» به معنی مطلق تجاوز از حد آمده است.[۱] که هر گونه تجاوز از حد را شامل می‌گردد و در برخی دیگر از کتب لغت مانند لسان العرب و تاج العروس این کلمه به تجاوز از حد همراه با افراط معنی گردیده است.[۲] در اصطلاح علما و محققین اسلامی «غلو» عبارت است از اعطائی مقام الوهیت به پیشوایان دینی.[۳]
بعضی به خاطر غرض‌ورزی و باهدف ایجاد تفرقه بین صفوف مسلمین شیعیان را متهم به غلو نموده‌اند در حالی که شیعیان دوازده امامی به پیروی از ائمه (علیهم‌السلام) معتدل‌ترین فرقه اسلامی است که از افراط و تفریط همیشه دور بوده‌اند و همیشه راه اعتدال را پیموده‌اند. پیامبر اسلام درباره امام علی (علیه‌السلام) فرموده: «دو گروه درباره تو به هلاکت می‌افتند گروهی که از فرط دوستی به وادی غلو می‌‌‌غلتند و گروهی هم که در دشمنی خود با تو سخت می‌باشند.»[۴]
از بررسی تاریخ اسلام بدست می‌آید که این سخن پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) در مورد امام علی (علیه‌السلام) محقق گردید. گروه‌هایی در دنیای اسلام پدید آمدند که نسبت به امام علی (علیه‌السلام) راه غلو را پیموده‌اند و او ار از آنچه بود بالاتر دانستند تا جایی که در حد خدایی رسانده‌اند، بغدادی در کتاب «الفرق بین الفرق» باب جداگانه‌ای به غالیان اختصاص داده و گفته است: باب چهارم از ابواب این کتاب در بیان فرقه‌هایی است که به اسلام نسبت داده شده‌اند و لکن در واقع از امت اسلامی نیستند.»[۵] روشن است که این فرقه‌ها راه افراط را برگزیده‌اند و در نتیجه همان‌گونه که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) خبر داده است هلاک شده‌اند و از جرگه امت اسلامی خارج گردیده‌اند.
در مقابل این گروه‌ها فرقه‌هایی در جامعه اسلامی پدید آمدند که نسبت به ائمه (علیهم‌السلام) و خصوصاً امام علی (علیه‌السلام) راه تفریط را انتخاب نموده‌اند به این معنی که ائمه (علیهم‌السلام) را از آنچه بوده کمتر دانسته‌اند اینها در دو گروه ذیل تقسیم می‌گردند:
۱ . گروهی که با ائمه (علیهم‌السلام) و خصوصاً امام علی (علیه‌السلام) دشمن بوده تا جایی که حکم کفر امام را صادر نموده‌اند مانند خوارج وناصبی‌ها.
۲ . گروهی که درباره ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) کوتاهی نموده‌اند و سفارشات پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) مانند روایت غدیر، ثقلین، سفینه و منزلت و روایات دیگر در مورد آنان را نادیده گرفته‌اند. در نتیجه دیگران را در مسأله مهم امامت و رهبری بر آنها ترجیح داده‌اند، این فرقه‌ها نیز طبق حدیث پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) هلاک گردیده‌اند.
شیعیان دوازده امامی درباره پیشوایان دین اصل اعتدال را که هم شرعی و هم عقلائی است رعایت نموده در مورد امام علی (علیه‌السلام) و اهل بیت (علیهم‌السلام) بیش از آنچه خدا و پیامبر در مورد آنها فرموده قائل نمی‌باشند زیرا همان‌گونه که غلو در حق آنها موجب کفر و الحاد است، دشمنی و مخالفت و نادیده گرفتن حقوق آنها هم که از طرف خدا به آنها داده شده و از سوی پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) بارها ابلاغ گردیده، نادرست و خروج از دائره اسلام حقیقی است.
برای روشن شدن دیدگاه شیعه امامیه دربارهمکتب اه غلو و غالیان و اینکه شیعه هیچ‌گونه ارتباطی با آنان ندارد. لازم است که ابتدا به برخی از روایات ائمه (علیهم‌السلام) در این مورد اشاره نمائیم و سپس به ذکر گفتار علماء و بزرگان شیعه در این موضوع بپردازیم.
امامان شیعه به شدیدترین وجه غلو را مردود دانسته و غالیان را نکوهش و تکفیر کرده‌اند. علامه مجلسی حدود صد روایت از آنان در این‌باره درکتاب بحارالانوار نقل کرده است، در اینجا چند نمونه از آنها را یاد‌آور می‌شویم:
۱ . امام علی (علیه‌السلام) فرموده است: خداوندا من از غلات بیزاری می‌جویم همان‌گونه که عیسی ابن مریم از نصاری بیزاری جست، خدایا آنان را خوار گردان و احدی از آنان را یاری مکن[۶].»
۲ . امام علی (علیه‌السلام) در روایت دیگر از غلو درباره خاندان خود نهی کرده و فرموده است: «بپرهیزید از غلو درباره ما، در حق ما اعتقاد به دین داشته باشید که پرورده پروردگاریم و آن‌گاه هر چه در فضایل ما خواستید بگویید.»[۷]
۳ . امام صادق (علیه‌السلام) فرموده است: بر جوانان خود از خطر غلات برحذر باشید مبادا عقیده آنان را تباه سازند زیرا غلات بدترین خلق خدایند عظمت خدا را کوچک نشان داده و برای بندگان خدا دعوی ربوبیت می‌کنند. در جای دیگر از معاشرت با غلات نهی کرده و فرموده است: «با غلات نشست و برخواست نکرده، هم غذا نشده همراهشان چیزی ننوشید و با آنان مصافحه نکنید.»[۸]
علماء و دانشمندان شیعه از قدیم در مقابل غلات به شدت ایستادگی نموده و خطر آنها را بدتر از هر گروهی دانسته‌اند لذا در تکفیر و نکوهش آنها از هیچ کوششی فرو گذار نکرده‌اند.
۱ . شیخ صدوق از علمای بزرگ شیعه در مورد غلات می‌گوید:
«اعتقاد ما درباره غلات و مفوّضه این است که آنها کافرند و بدتر از یهود و نصاری و مجوس و قدریه و حروریه و دیگر فرقه‌های گمراهند. [۹]
۲ . شیخ مفید درباره غلات گفته است: غلات گروهی از متظاهرین به اسلامند که امیرالمؤمنین و امامان و فرزندان او را به الوهیت و نبوت توصیف کردند و در حق آنان از حد اعتدال تجاوز کردند آنان گمراه و کافرند. [۱۰]
۳ . علامه مجلسی پس از ذکر اقسام و مظاهر غلو گفته است: اعتقاد ما به هر یک از آنها سبب الحاد و کفر و خروج از دین است، چنانچه ادّله عقلیه و آیات و اخبار بر آن دلالت می‌کند و اگر احیاناً در روایات حدیثی یافت شود که موهم یکی از اقسام غلو باشد باید تأویل شود و اگر قابل تأویل نباشد از افترائات غالیان است».
با توجه به روایات ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) و گفتار و روش علماء و دانشمندان شیعه مانند شیخ صدوق، مفید و علامه مجلسی در مورد غلو و غالیان هیچ‌گونه ابهامی باقی نمی‌ماندکه شیعه امامیه از همان ابتدا مخالف این جریان بوده و هیچ‌گاه آنها را تأیید ننموده‌اند. ارتباط این گروه به شیعه هیچ دلیل و مدرکی ندارد.و از افترائات مخالفان مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌باشند آنها از قدیم سعی داشته تا چهره پیروان مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) را مخدوش جلوه دهند.
پی نوشت:
[۱] . راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ قرآن، ص ۶۱۳ ، بیروت، دارالشامیه.
[۲] . ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۰، ص ۱۱۳، بیروت، دار احیاء التراث العربی، اول ۱۴۰۸٫
[۳] . شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، ملل و نحل، ص ۲۰۳، لبنان، دارالمعرفه، اول، ۱۴۱۰ ه. ق.
[۴] . ابن ابی الحدید، عزالدین ابی حامد، شرح نهج‌البلاغه، ۵ ج، ص۴، بیروت، دار احیاء الکتب العربی، بی‌تا.
[۵] . بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، ص ۲۱۱، لبنان، دارالمعرفه، دوم، ۱۴۱۷٫
[۶] . مجسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۲۵، ص۲۶۶، لبنان، مؤسسه الوفا، دوم، ۱۴۰۳ ه .
[۷] . همان.
[۸] . همان.
[۹] . صدوق، محمد بن علی بن الحسین، اعتقادات فی دین الامامیه، ص ۷۱، بی‌تا، بی‌نا.
[۱۰] . شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، تصحیح الاعتقاد، ص ۱۰۹، قم، منشورات رضی، اول ۱۳۶۳ ه .
