ولادت و خاندان
مرتضی بنی فضل در سال ۱۳۱۲شمسى برابر با ۱۳۵۲ قمرى در تبریز دیده به جهان گشود. پدرش مرحوم حاج سیفعلى ، از اخیار روزگار بود که خود نیز تدریس می نمود. میرزا محمد حسن دوزدوزانى ـ جدّ او که از طرف مرجع تقلید وقت ـ میرزا حسن مجتهد ـ ملقّب به فخر العلماء گشت مادرش نیز از زنان پاکدامن و عاشق اهل بیت بود که در مجموع ، از سواد قرآنى و بخشى از معارف اسلامى بهره مند بود. خانواده آیت آلله بنی فضل ، خانواده اى پرهیزگار و دوستدار خاندان اهل بیت(ع) بوده اند.
دوران تحصیل
تحصیلات خود را از مکتب خانه آغاز کرد و به فراگیرى ادبیات فارسى و قرآن پرداخت سپس به حوزه علمیه تبریز رفت و تا شرح لمعه را فراگرفت . سپس در نوزده سالگى به قم آمد تا از محضر استادان حوزه علمیه قم بهره مند شود. دوران تحصیل او همواره با فراز و نشیب هاى فراوان رو به رو بوده است که برخى از آنها مربوط به وضعیت سیاسى آن دوران می باشد. خفقان رضا خانى می کوشید تا مردم را از روحانیت جدا سازد و حوزه هاى علمیه را در نگاه جامعه سرکوب و منکوب نماید تا از این راه ، نفوذ دولت هاى استکبارى در ایران را هر روز ، بیشتر سازد از این رو طلاب آن روزگار محروم و مظلوم بودند.
وى پس از ورود به قم ، به تکمیل دروس دروه سطح پرداخت . سپس به درس خارج فقه و اصول ، علوم عقلى و تقسیر در محضر بزرگانى همچون آیات عظام بروجردی، امام خمینى (ره)، اراکی، گلپایگانی و محقق داماد ادامه داد.
او در سالیان تحصیل خود ، از تدریس نیز غافل نماند و به درس هاى اخلاق استادان وارسته و پرهیزگار آن دیار می رفت تا علم خود را به عمل صالح پیوند زند.
اساتید و دوستان
ایشان در دوران تحصیل خود از محضر استادان بسیارى بهره برد مقدمات و سطح را تا بخش شرح لمعه نزد آیت الله حاج میرزا جواد سلطان القراء فرا گرفت. با ورود به قم باقى مانده شرح لمعه را نزد آیت الله حاج میرزا باقر مرندى و قوانین را نزد حاج شیخ نصرت بناروانى میانجى و مطول را نزد حاج میرزا حسن محدث سرابى آموخت و براى فراگیرى منظومه سبزوارى به نزد آیت الله شربیانى رفت . رسائل ، مکاسب و کفایه را نیز نزد آیات عظام : مشکینى ، سلطانی طباطبائى ، مجاهدى و شیخ عبدالجواد اصفهانى فرا گرفت.
با پایان یافتن دروس دروه سطح ، مدت دو سال و نیم در درس خارج فقه مرحوم آیت الله العظمى بروجردى شرکت کرد حدود پنج سال در درس خارج فقه آیات عظام گلپایگانى و محقق داماد، هفت سال در درس خارج فقه و اصول امام خمینى (ره) و
یک سال در درس آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى حضور یافت کمتر از یک سال هم در درس تفسیر مرحوم علامه سید محمد حسین طباطبایى حاضر شد.
درس امام خمینى (ره) را راه گشا و داراى ظرایف فراوان می دانست و در طول تحصیل از اخلاق و رفتار و سخنان سیاسى و اجتماعی ایشان بهره برد.
و به مدت هشت سال تا زمان تبعید امام راحل، در دروس حوزوى ایشان حضورى فعال داشت.
فعالیتهاى علمى و فرهنگى
وى از مردانى است که در عرصه علم و فرهنگ خدمات شایانى کرده است از نخستین سالهاى تحصیل ، به امر تدریس اشتغال داشته و از این رهگذر ، شاگردان فراوانى به عالم تشیع تقدیم کرده است زمانى که در تبریز به تحصیل میپرداخت ، سیوطی را تدریس میکرد و سپس در طى پنج سال، یازده بار معالم الاصول را درس داده ؛ به گونه اى که در هر سال یک دوره آن را به زبان آذرى ، براى طلاب ترک زبان و یک دوره آن را به زبان فارسی براى دیگر طلاب و یک دوره باقى مانده را در تبریز در ایام تابستان تدریس می فرمود.
سه بار رسائل شیخ انصارى ، پنج بار مکاسب محرمه بیع و دو بار خیارات کتاب مکاسب و چندین دوره منظومه سبزوارى را آموزش داد و بیش از پانزده سال به تدریس درس خارج پرداخت .
تألیفات
۱- حاشیه بر منظومه سبزوارى(منطق)
۲- حاشیه بر مکاسب
۳- حاشیه بر کفایه
۴- کتاب القضاء
۵- مدارک تحریر الوسیله(پنج جلد)
۶- حاشیه بر تحریر الوسیله
فعالیت هاى سیاسى
از نخستین سالهاى نهضت امام خمینى همواره یار و حامی این نهضت عظیم بوده است. او در سال هاى پیش از انقلاب ، رابط امام با برخى از علما و مراجع بوده و نقش بسزایى در تنظیم حرکت همه جانبه حوزه علمیه قم بر ضد رژیم پهلوى ایفا کرده است. در آن سالها ایشان با سخنرانى در مجامع عمومى و خصوصى ، ماهیت رژیم شاه را افشا می کرد. این امر باعث شد که گاه ، ساواک او را حاضر و مورد بازجویى و هتاکی قرار دهد.
از فعالیتهای مهم وى ، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در برنامه هاى مبارزاتى این نهاد است او در بسیارى از جلسات آن مرکز شرکت و بسیارى از اعلامیه هاى آن را امضا می کرد.
وى پس از انقلاب شکوهمند اسلامى نیز دست از تلاش سیاسى برنداشت و خدمات بسیارى را در استان آذربایجان شرقى انجام داد. او همواره با اطاعت از امام و دعوت همگان به پیروى مطلق از ولایت فقیه و نیز با حمایت همه جانبه از مقام معظم رهبرى ، در صحنه حضور داشت ودر دوره اول مجلس خبرگان به نمایندگى از مردم آذربایجان غربى و در دوره هاى دوم و سوم به نمایندگی از طرف مردم آذربایجان شرقى انتخاب گردید.
وفات
سرانجام ، این اسوه تقوا و فضیلت پس از سپرى کردن یک دوره بیمارى در تاریخ دهم شهریور ماه ۱۳۸۶ ش به سن ۷۶ سالگى در شهر تبریز دار فانی را وداع و به ملکوت اعلى پیوست. تشییع پیکر مطهر ایشان طى مراسم باشکوهى در تبریز و سپس جهت تدفین به شهر مقدس قم منتقل و در حرم مطهر کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.
