شیخیه و غلو در موضوع امامت کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی پیرامون غلو می‌پردازد. پدیدآورنده این اثر محمد علی افضلی است و انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب (ع) انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
درباره کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «بزرگان شیخیه تحلیل‌های خاصی از موضوع امامت را در آثار خود بیان کرده‌اند که زمینه انتساب غلو به شیخیه را فراهم ساخته است؛ آنها معتقد به علل اربعه بودن امامان(ع) در نظام آفرینش‌اند و ائمه(ع) را علت غایی، مادی، صوری و فاعلی در هستی می‌‌دانند و بر این اساس اموری از جمله: آفریدن، روزی دادن، حیات دادن و میراندن را به ایشان نسبت می‌‌دهند که در این نوشتار دیدگاه‌های خاص شیخیه، ادله و ریشه‌های آنها تبیین شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است»[۱].
فهرست کتاب
پیشگفتار
فصل اول: کلیات
مقدمه
گفتار اول: تعریف، جایگاه و ضرورت امامت
۱. تعریف امامت
۲. جایگاه امامت
۲ـ۱. آیات
۲ـ۲. روایات
۳. ضرورت امامت
گفتار دوم: شرایط و اوصاف امام
۱. عصمت امام
۱ـ۱. برهان‌های عقلی
۱ـ۲. برهان‌های نقلی
۲. علم امام
۳. افضلیت امام
۳ـ۱. ملاک و محدوده افضلیت
۳ـ۲. دلیل عقلی افضلیت (قبح تقدیم مفضول بر افضل)
۳ـ۳. دلایل نقلی افضلیت
گفتار سوم: حقیقت امامت
۱. حقیقت امامت در قرآن
۲. حقیقت امامت در روایات
۲ـ۱. توصیف اصل هستی وجود نوری معصومین(ع)
۲ـ۲. توصیف علت و چرایی وجود نوری معصومین(ع)
۲ـ۳. توصیف وجود عنصری معصومین(ع)
۲ـ۴. توصیف نقش وجودی معصومین(ع)
گفتار چهارم: تعریف، انواع و نشانه‌های غلو
۱. تعریف غلو
۱ـ۱. تعریف لغوی
۱ـ۲. تعریف اصطلاحی
۲. انواع غلو
۲ـ۱. غلو در ذات
۲ـ۲. غلو در صفات
۲ـ۳. غلو در فضائل
۲ـ۴. غلو در عقیده
۳. مظاهر (نشانه‌های) غلو
گفتار پنجم: مسئله تفویض و دیدگاه اهل بیت(ع) نسبت به غالیان
۱. تفویض
۱ـ۱. تعریف تفویض
۱ـ۲. اقسام تفویض
۲. دیدگاه اهل بیت(ع) نسبت به غالیان
۱ـ۱. روایات در نکوهش اندیشه غلو
۱ـ۲. روایات در برخورد با غالیان معاصر
فصل دوم: سیر پیدایش شیخیه در بستر تاریخ
مقدمه
گفتار اول: شیخ احمد احسائی (۱۱۶۶ ـ ۱۲۴۱ه.ق)
۱. از ولادت تا بیست سالگی (توقف در احساء)
۲. هجرت از احساء به عراق
۳.سفر به ایران
۴.خانواده و بازماندگان شیخ
۵. اساتید شیخ
۶. شاگردان
۷. آثار شیخ
گفتار دوم: سید کاظم رشتی (۱۲۱۲ ـ ۱۲۵۹ه.ق)
۱. زندگینامه
۲. آثار سید
۳. شاگردان سید
گفتار سوم: حاج محمد کریم خان کرمانی (۱۲۲۵ـ ۱۲۸۸ه.ق)
۱. زندگینامه
۲. آثار کرمانی
گفتار چهارم: انشعابات در شیخیه
۱. شیخیه کریم خانیه
۲. شیخیه احقاقیه
۳. شیخیه باقریه
۴. شیخیه آذربایجان
۵. شیخیه بابیه
فصل سوم: دیدگاه شیخیه در امامت و علت غایی، مادی و صوری دانستن ائمه(ع)
گفتار اول: اصل امامت در آثار بزرگان شیخیه
۱. کلیات امامت از دیدگاه شیخیه
۲. حقیقت امامت از دیدگاه شیخیه
گفتاردوم: تبیین علت غایی بودن معصومین(ع) نسبت به خلقت
۱. علل اربعه و تعریف آنها
۲. علت غایی بودن امامان(ع) نسبت به هستی از دیدگاه امامیه
۳. علت غایی بودن امامان از دیدگاه شیخیه
گفتار سوم: علت مادی دانستن معصومین(ع) در نظام آفرینش
۱. دیدگاه شیخ احمد احسائی
۲. دیدگاه دیگر بزرگان شیخیه
۳. نقد و بررسی دلایل مادی بودن ائمه(ع) نسبت به آفرینش
گفتار چهارم: علت صوری دانستن معصومین(ع) برای هستی
۱. دیدگاه شیخ احمد احسائی
۲. دیدگاه سایر بزرگان شیخیه
۳. دلایل علت صوری بودن امامان(ع)
فصل چهارم: غلو در اعتقاد شیخیه به علت فاعلی یا علت تامه بودن ائمه(ع)
مقدمه
گفتار اول: حقیقت محمدیه(ص)
۱. تبیین دلایل اول بودن حقیقت محمدیه در خلقت
۲. نقد و بررسی دلایل
گفتار دوم: علت فاعلی بودن ائمه(ص) نسبت به نظام آفرینش
مقدمه
۱. دیدگاه شیخ احمد احسائی
۲. نقد و بررسی دلایل شیخ احمد احسائی برای علت فاعلی دانستن ائمه(ع)
گفتار سوم: نقد و بررسی علت فاعلی دانستن ائمه(ع) از دیدگاه سایر بزرگان شیخیه
۱. تبیین و نقد دیدگاه سید کاظم رشتی
۲. تبیین و نقد دیدگاه میرزا موسی اسکوئی
۳. تبیین و نقد دیدگاه حاج محمد کریم خان کرمانی
گفتار چهارم: علت تامه بودن ائمه(ع) در نظام آفرینش
۱. تبیین علت تامه بودن ائمه(ع)
۲. نقد و بررسی علت تامه بودن ائمه(ع)
فصل پنجم: بررسی محدوده تصرفات علت فاعلی دانستن ائمه(ع) در دیدگاه شیخیه
گفتار اول: قلمرو تصرفات علت فاعلی در ارکان اربعه (خلق،رزق، زندگی و مرگ)
۱. تبیین حیطه تصرف ائمه(ع) در ارکان اربعه
۲. نقد و بررسی دلایل
گفتار دوم: قلمرو تصرفات علت فاعلی نسبت به اطاعت یا عبادت ائمه(ع)
۱. تبیین دیدگاه شیخ احمد احسائی
۲. نقد و بررسی دلایل
گفتار سوم: قلمرو عام تصرفات ائمه در قیامت (ایاب الخلق الیهم و حسابهم علیهم)
۱. تبیین دیدگاه شیخ احمد احسائی
۲. نقد و بررسی دلایل
فصل ششم: نقد و بررسی فروعات موضوع غلو در امامت
گفتار اول:حیات امام زمان(ع) در زمان غیبت
نقد و بررسی
گفتار دوم: معراج پیامبر(ص) جسمانی یا روحانی؟
نقد و بررسی
گفتار سوم: بررسی دیگر فروعات موضوع امامت
۱.جبرئیل با اذن علی(ع) بر پیامبر(ص) نازل می‌شد
نقد و بررسی
۲. در «ایاک نعبد و ایاک نستعین» بلکه کلیه خطابات قرآنی باید امیرالمؤمنین(ع) را قصد کرد
نقد و بررسی
۳. رتبه‌بندی معصومین(ع) از نظر فضیلت و کمال
نقد و بررسی
۴. به آسمان رفتن اجساد امامان(ع) و انبیاء(ع) پس از فوت
نقد و بررسی
۵. تمام ظاهر و باطن قرآن در حق ائمه(ع) است
نقد و بررسی
گفتار چهارم: دیدگاه شیخیه نسبت به غلوو تفویض
۱. تعریف و مصادیق غلو در شیخیه
۲. تفویض
فصل هفتم: ریشه‌های غلو در امامت در واکاوی اعتقاد شیخیه به مبدأ و معاد
مقدمه
گفتار اول: منابع اعتقادی شیخیه
۱. عقل
۲. نقل (آیات و روایات)
۳.رؤیا (خواب)، کشف و الهامات قلبی
۴. تأویل
گفتار دوم: بررسی مصادیق اختلافی شیخیه در مبدأشناسی و توحید
۱. اختلافات فلسفی
۲. اختلافات کلامی
گفتار سوم: معاد در آثار بزرگان شیخیه
۱. کلیات معاد از دیدگاه شیخیه
۲. انواع جسد و جسم در اعتقاد شیخیه
۳. بدن هورقلیایی
۳ـ۱. تعریف لغوی (واژه‌شناسی)
۳ـ۲. تعریف اصطلاحی هورقلیایی
۳ـ۳. هورقلیا و عقاید شیخیه
۴. نقد و بررسی
۴ـ۱. معاد شیخیه، جسمانی یا روحانی؟
۴ـ۲. بررسی دلایل شیخ برای معاد هورقلیایی
۴ـ۳. آیا اعتقاد شیخیه در معاد غلو است؟
نتیجه‌گیری
فهرست منابع
درباره پدیدآورنده
محمد علی افضلی
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی افضلی (متولد ۱۳۳۶ش، ساری)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد فاضل لنکرانی و حسین وحید خراسانی پیگیری کرد. مسئول نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی مازندران ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «مجموعه مقالات تبیین اندیشه‌های سیاسی امام خمینی»، «ترجمه تاریخ شیعه در هند» و «شیخیه و غلو در موضوع امامت» برخی از این آثار است.[۲]
پی نوشت:
- وبگاه پاتوق کتاب فردا
- پایگاه اندیشوران حوزه
منبع: امامت پدیا
