سید شمس الدین، فِخار بن مَعَدّ موسوى، از علماى بزرگوار قرن ششم و هفتم هجرى و از بزرگان شهر حله است، شهرى که در قرون متمادى مهد علم و عالمان بوده است. او از فرزندان ابراهیم مجاب، نوه امام کاظم علیه السلام است. نسب وى با ده واسطه به امام هفتم شیعیان، حضرت موسى بن جعفر علیه السلام مى رسد
شخصیت علمى
فخار بن معد با هم شاگردى خود، ابن نما، دو شاگرد ممتاز ابن ادریس مى باشند و نگهبان و حافظ مکتب فقهى او و ادامه دهنده آن به شمار مى روند. ابن ادریس اولین کسى بود که پس از یک قرن در مقابل فتاواى شیخ طوسى ایستاد و با دیده تحقیق و نقد به آنها نظر افکند ؛ چرا که قبل از او به خاطر عظمت مقام شیخ طوسى، هیچ یک از فقها به خود اجازه مخالفت با شیخ را نمى داد و فتاواى او نوعى تقدیس پیدا کرده بود. فخار بن معد نیز، که در مکتب ابن ادریس پرورش یافته بود، راه استاد را ادامه داد و مکتب استاد را به نهایت درجه شکوفایى رساند و در این مورد دنباله رو استاد خویش بود. سید فخار نه تنها فقیه و اصولى بود بلکه شاعر و ادیبى بزرگ و مورخى توانا نیز به شمار مى رفت و در شمار علماى نسّابه قلمداد مى شود
خاندان
خاندان ابن معد نیز مانند بسیارى از بزرگان حله، سراسر مجد و عظمت و افتخار است. پدر او از بزرگان و شخصیتهاى برجسته زمان خویش به شمار مى رفت و سید فخار در ابتدا افتخار شاگردى محضر پدر را داشت. سید دو برادر داشت، یکى احمد بن معد که مردى پرهیزکار و با تقوا و شاعر بود و دیگر محمد بن معد که مانند برادر خویش از فقهاى امامیه و علماى حله قلمداد مى شد. فرزند او عبد الحمید بن فخار بن معد نیز از فضلا و محدثین شیعه بوده و کتابى نیز از او نقل شده است. على بن عبد الحمید هم که نوه سید فخار است از جمله فقها و نامداران عصر خویش بوده و کتاب ارزشمند الأنوار المضیئه در شرح زندگانى و فضائل امام عصر حجه بن الحسن عجل الله تعالى فرجه الشریف از او به یادگار مانده است که یکى از منابع و مآخذ بحار الانوار هم مى باشد
اساتید
سید فخار بن معد که در مهد علم و دانش پرورش یافته بود به اساتید آن دیار اکتفا نکرد و براى کسب دانش به کربلا، نجف، کوفه و بغداد نیز مهاجرت نمود و از اساتید آن شهرها نیز بهره ها برگرفت. در کتب رجال بیش از ۲۰ نفر از بزرگان نام برده شده که سید از آنان اجازه نقل حدیث گرفته، از جمله:
۱ – پدر بزرگوارش معد بن فخار موسوى
۲ – ابن ادریس حلى م ۵۹۸ هجرى
۳ – شاذان بن جبرئیل قمى
۴ – ابو منصور، حسن بن معیه علوى
۵ – یحیى بن حسن بن بطریق حلى صاحب کتاب العمده
۶ – ابن سکون حلى
۷ – سید قریش بن مهنّا
۸ – محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى نویسنده کتاب المناقب.
شاگردان
در دامان این عالم بزرگوار علما و فقهاى بزرگى پرورش یافته اند که هر یک چون خورشیدى در آسمان بى انتهاى علم و اجتهاد مى درخشند از جمله :
۱ – فرزندش سید عبد الحمید بن فخار
۲ – محقق حلى، صاحب کتاب شرایع الإسلام
۳ – شیخ سدید الدین حلى، پدر علامه حلى
۴ – سید رضى الدین، على بن طاووس
۵ – سید جمال الدین، احمد بن طاووس
۶ – شیخ یحیى بن احمد حلى، پسر عموى محقق حلى
تألیفات
آنچه از کتب و نوشته هاى فخار بن معد به دست آمده عبارتند از:
۱ – الحجه على الذاهب إلى تکفیر أبی طالب، یا إیمان أبی طالب علیه السلام
۲ – الروضه فی الفضائل و المعجزات
۳ – المقباس فی فضائل بنی العباس
وفات
این عالم بزرگوار که بزرگترین افتخارش خدمت به خاندان و عترت پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله بود و عمر خویش را در این راه صرف نمود، در سال ۶۳۰ هجرى و در شب هفدهم ماه مبارک رمضان به سوى معبود شتافت و به مهمانى دائمى خداوند نائل شد. پیکر مطهر او را در کربلاى معلاّ و در جوار بارگاه سید الشهداء علیه السلام به خاک سپردند.
