سید روح الله مصطفوى خمینى (ره)

ولادت‏

حضرت آیت الله العظمى سید روح الله مصطفوى خمینى (ره) فرزند سید مصطفى، در ۲۰ جمادى الثانى سال ۱۳۲۰(ه ق) در شهر خمین به دنیا آمد. هنوز چهار ماه و ۲۲ روز از تولد وی نگذشته بود که پدرش شهید شد و او از نعمت پدر محروم ماند. در ۱۶ سالگى مادر و عمه‏ خود را نیز از دست داد و غبار غم و اندوه بر چهره ‏ى او نقش بست، اما غم یتیمى نتوانست در روح استوار او خدشه‏ اى ایجاد نماید، چرا که مردان بزرگ همیشه در سختى ‏ها و مشکلات پرورش یافته‏ اند.او با توکل بر خدا و اعتماد به نفس، مسیر زندگى خود را به سوى آینده‏اى درخشان ترسیم نمود.

 خاندان‏

پدرش شهید سید مصطفى خمینى (ره) از علما و چهره ‏هاى درخشان منطقه‏ ى خمین بود. او در نجف و سامرا تحصیل کرده بود و در منطقه‏ ى خمین به نشر احکام اسلام و حمایت از مردم در برابر برخى خوانین ستمگر پرداخت. او سرانجام در ۱۲ ذى القعده سال ۱۳۲۰ هجرى در راه خمین به اراک توسط اشرار منطقه به شهادت رسید. بدن مطهر او را به نجف اشرف برده و در جوار حرم مطهر آقا امیر المؤمنین على علیه‏السلام به خاک سپردند. از او سه فرزند به یادگار ماند: ۱- سید مرتضى معروف به آیه الله پسندیده از علماى شهر قم. ۲- سید نور الدین که ساکن تهران شد. ۳- سید روح الله که کوچکترین فرزند او بود.

 تحصیلات‏

سید روح الله از همان کودکى تحصیلات خود را آغاز نمود و از زمانى که طفلى خردسال بود شروع به فراگیرى علوم اهل بیت ( صلوات الله علیهم) نمود. در آغاز، معلمى به نام میرزا محمود به خانه مى‏ آمد و او را درس مى ‏داد. پس از آن نزد معلم دیگرى به نام ملا ابو القاسم رفت. بعد از آن به مدرسه رفت تا از علوم جدید نیز بهره‏مند گردد. او مدتى نیز نزد برادر بزرگش آیت الله پسندیده به فراگیرى علوم اسلامى پرداخت. در سال ۱۳۳۹ هجرى در ۱۹ سالگى به اراک رفت تا از حوزه‏ى علمیه‏ اراک که در آن زمان زیر نظر حضرت آیت الله شیخ عبد الکریم  حائرى یزدى (ره) اداره مى‏شد بهره‏مند گردد. دروس سطح را نزد استاد خود سید على یثربى کاشانى به پایان رساند و پس از آن به فراگیرى علم اجتهاد در درس خارج حضرت آیت الله حائرى مشغول شد تا به درجه‏ى اجتهاد نائل آمد.

سفر به قم‏

حضرت امام خمینى در سال ۱۳۴۰ هجرى، در سن ۲۰ سالگى همراه استادش حضرت آیت الله حائرى، مؤسس حوزه‏ى علمیه‏ى قم به شهر قم هجرت کرد.

 شخصیت علمى‏

در سال ۱۳۵۵که حضرت آیت الله عبدالکریم حائرى یزدی وفات نمود، امام خمینى از چهره‏هاى سرشناس علمى حوزه‏ علمیه‏ قم به شمار مى‏آمد و در بسیارى از علوم عقلى و نقلى به مراتبى عالى رسیده بود و به دلیل احاطه‏ گسترده‏ ایشان در علوم عقلى و تحقیقات فلسفى، استاد اول فلسفه در حوزه‏ى علمیه‏ قم به شمار مى‏آمد و عهده‏دار پاسخ‏گویى به شبهات عقلى و ایراداتى که منحرفان به اسلام وارد مى‏کردند بود. یکى از آن شبهات کتاب اسرار هزار ساله بود که اشکالات فلسفى بر اسلام و تشیع ایراد کرده بود و حضرت امام کتاب کشف الأسرار را در پاسخ آن نگاشت.

تدریس فقه و اصول‏

امام خمینى درس خارج فقه و اصول خود را در سن ۴۴ سالگى و در سال ۱۳۶۴ هجرى قمرى آغاز نمود، که مصادف با ورود حضرت آیت الله بروجردى به شهر مقدس قم بود. از امتیازات درس ایشان طرح اشکالات هر مسأله و شرح و بسط کامل مباحث آن و مخلوط نکردن فقه و اصول با مباحث فلسفى بود. دیگر ویژگى درس ایشان طرح نظریات نو و ابتکارى و تقلید نکردن از علماى سابق بود که در عین احترام و تجلیل خاصى که از آنها به عمل مى‏آورد هیچ‏گاه مقلدانه مطالب علمى را مطرح نمى‏کرد.

تدریس فلسفه‏

درس فلسفه‏ى ایشان قبل از سال ۱۳۴۸ هجرى قمرى شروع شده بود، یعنى قبل از ۲۸ سالگى، وى در آن زمان در مدرسه‏ دار الشفا سکونت داشت و از اساتید بزرگ فلسفه و حکمت الهى به شمار مى‏آمد. شاگردان او از چهره‏هاى فاضل و اندیشمند حوزه‏ى علمیه‏ى قم بودند. حضرت امام شاگردان خود را انتخاب مى‏کرد و مرتب با امتحانات کتبى و شفاهى آنها را مورد آزمون قرار مى‏داد.

تدریس عرفان‏

یکى دیگر از مجالس درس حضرت امام درس عرفان بود. این درس براى شاگردان خصوصى و مورد اعتماد آن حضرت دایر مى‏شد.

درس اخلاق‏

از دیگر مجالس درس حضرت امام، درس اخلاق بود. این درس عمومى بود و حتى تجار و بازارى‏ها و دیگر اقشار جامعه مى‏توانستند در آن حضور یابند و جمع فراوانى نیز علاوه بر علما و طلاب علوم دینى از تهران براى شرکت در آن حاضر مى‏شدند. این جلسه دو روز در هفته در روزهاى پنج شنبه و جمعه برگزار مى‏شد و بسیار مورد حساسیت حکومت رضاشاه قرار گرفت و از حضرت امام خواستند که آن جلسه را تعطیل نماید، اما حضرت امام پاسخ دادند که: من این جلسات را ادامه خواهم داد، مأمورین بیایند و آن را تعطیل کنند.

 مرجعیت‏

بعد از وفات حضرت آیت الله بروجردى (ره)، جمع فراوانى از علما و فضلاى حوزه علمیه قم به حضرت امام اصرار نمودند که رساله‏ عملیه‏ ایشان را چاپ نمایند، اما آن حضرت نپذیرفت. فتاواى آن حضرت را از حاشیه‏ ایشان بر کتاب وسیله النجاه سید ابو الحسن اصفهانى و حاشیه‏ ایشان بر عروه الوثقى به دست مى‏آوردند. بعد از وفات حضرت آیت الله حکیم جمع فراوانى مقلد ایشان شدند.

 مبارزات

حکومت ظالم پهلوی در ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ هجرى شمسى وى را به زندان انداخت و منجر به قیام پانزده خرداد و شهادت هزاران نفر شد. پس از آزادى ، با طرح لایحه‏ى کاپیتولاسیون در مجلس شوراى ملى بار دیگر سخنانى آتشین علیه رژیم شاهنشاهى ایراد فرمود که منجر به تبعیدش به ترکیه و از آنجا به عراق شد.

 تدریس در نجف‏

رژیم شاهنشاهى با تبعید وى به نجف اشرف مى‏خواست شخصیت او را تحت الشعاع دیگر علماى آن حوزه‏ى بزرگ قرار دهد، اما شخصیت درخشان امام همچون خورشیدى در میان ستارگان درخشید و مورد احترام علماى نجف قرار گرفت. وى در آن حوزه درس خارج فقه خود را شروع کرد که از پربارترین درس‏هاى آن حوزه به شمار مى‏آمد. کتاب حکومت اسلامى یا ولایت فقیه حضرت امام نیز متن یکى از درس‏هاى خارج فقه آن حضرت در آن دوران است. امام خمینى در مدت پانزده سال تبعید خود در نجف، شاگردان فراوانى تربیت کرد که هر یک استوانه‏اى محکم براى انقلاب اسلامى ایران شدند.یکى از ضربه‏هایى که رژیم شاهنشاهى در سال ۱۳۵۶ هجرى شمسى به حضرت امام زد شهادت فرزند بزرگ و بازوى تواناى او، آیت الله سید مصطفى خمینى بود. ایشان زمانى که خبر شهادت فرزندش را شنید مصمم و استوار فرمود: شهادت مصطفى از الطاف خفیه‏ى الهى بود. امام خمینى (ره) با تشکیل جمهورى اسلامى ایران فلسفه‏ى عملى فقه را به تصویر کشید. و عملا به دنیا اعلام کرد که اسلام مى‏تواند جهان را اداره کند و اسلام حامى مستضعفان است و سرانجام، مستکبران را سرنگون خواهد کرد.

مشایخ روایى‏

امام خمینی (ره )از مشایخ روایى زیر اجازه‏ روایت داشتند: ۱ – شیخ محمدرضا اصفهانى نجفى، آل شیخ محمد تقى اصفهانى، از محدث نورى، از شیخ انصارى. ۲ – سید محسن امین، از سید محمد هاشم موسوى رضوى هندى، از شیخ انصارى. ۳ – شیخ عباس قمى، از محدث نورى، از شیخ انصارى. ۴ – سید ابو القاسم ده‏کردى اصفهانى، از میرزا محمد هاشم اصفهانى، از شیخ انصارى.

 اساتید

۱ – آیت الله پسندیده، برادر بزرگ ایشان‏

۲ – آیت الله حاج شیخ عبد الکریم حائرى، مؤسس حوزه‏ى علمیه‏ ى قم‏

۳ – آیت الله اراکى‏

۴ – آیت الله سید على یثربى کاشانى‏

۵ – آیت الله میرزا محمد على شاه ‏آبادى‏

۶ – آیت الله حاج میرزا جواد آقاِ ملکى تبریزى

 شاگردان‏

۱ – شهید آیت الله سید مصطفى خمینى

‏ ۲ – شهید آیت الله  دکتر مطهرى

‏ ۳ – شهید آیت الله  دکتر بهشتى

‏ ۴ – آیت الله  حسینی خامنه‏ اى

‏ ۵ – حجت الاسلام هاشمى رفسنجانى

‏ ۶ – شهید آیت الله  دکتر مفتح‏

۷ – آیت الله  صانعى

‏ ۸ – آیت الله  فاضل لنکرانى

‏ ۹ – آیت الله  مؤمن‏

۱۰- آیت الله  موسوى اردبیلى

‏ ۱۱ – آیت الله  سبحانى‏

تألیفات‏

۱ – مصباح الهدایه إلى الخلافه و الولای

۲ – شرح دعاى سحر

۳ – شرح اربعین حدیث

‏ ۴ – حاشیه بر فصوص الحکم قیصرى و مصباح الأنس‏

۵ – حاشیه بر مفتاح الغیب‏

۶ – أسرار الصلاه یا معراج السالکین

‏ ۷ – رساله‏اى در طلب و اراده‏

۸ – حاشیه بر رساله ى شرح حدیث رأس الجالوت قاضى سعید و شرح مستقلى بر حدیث.

۹ – کشف الأسرار

۱۰ – شرح حدیث جنود عقل و جهل‏

۱۱ – آداب الصلاه

۱۲ – الرسائل

‏ ۱۳ – کتاب البیع

‏ ۱۴ – کتاب الطهاره

۱۵ – أنوار الهدایه فى التعلیقه على الکفایه

۱۶ – مناهج الوصول إلى علم الأصول

‏ ۱۷ – رساله فی الاجتهاد و التقلید

۱۸ – زبده الأحکام‏

۱۹ – المکاسب المحرمه

۲۰ – تحریر الوسیله

۲۱ – جهاد النفس یا جهاد اکبر

۲۲ – ولایت فقیه

‏ ۲۳ – تفسیر سوره‏ى حمد ۲۴ – مناسک حج‏

۲۵ – دیوان اشعار

 وفات‏

آیت الله خمینى در ۱۴ خرداد سال ۱۳۶۸ هجرى شمسى، مطابق با ۱۸ شوال ۱۴۰۹ هجرى قمرى، پس از عمرى خدمت و مبارزه علیه طاغوت دیده از این دنیا فرو بست و به ملکوت اعلى پیوست. پیکر مطهرش پس از تشییع  در بهشت زهراى تهران و در کنار شهداى انقلاب و جنگ تحمیلى به خاک سپرده شد و هم اکنون حرم مطهرش زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است.