اشاره:
پیش از بعثت پیامبر اسلام(ص)، حضرت عیسی مسیح (ع) پیامبر اولوالعزم بوده است. حضرت مسیح علیه‌السلام با کتاب آسمانی انجیل دین خدا را برای مردم ابلاغ نموده است اما به علت های مختلفی این دین تحریف گردید و با همین شکل تحریف خود در کشورهای مختلف پیروان زیادی داشت. اما اینکه در زمان قبل از بعثت پیامبر گرامی اسلام دینی که از سوی خداوند مورد تأیید بوده است وجود داشته یا خیر در این نوشته به این مسئله اشاره شده است.
امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) می فرماید: خداوند نهاد اصلی پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) را از بهترین معادن استخراج کرد و نهال وجود او را در اصیل ترین و عزیز ترین سرزمین ها غرس نمود و شاخه‌ی هستی او را از همان درختی که پیامبران را از آن آفرید به وجود آورد از میان شجره ای که انسان را از آن برگزید، عترت او بهترین عترت ها، خاندانش بهترین خاندان ها و درخت وجودش از بهترین درختان بود، در حرم امن خدا روئید و در آغوش خانواده کریمی بزرگ شد، شاخه های بلندی دارد که دست (فرومایگان) به میوه های آن نرسد. او پیشوای پرهیزگاران، و وسیله بینایی هدایت خواهان است، چراغی است که نورش درخشان، ستاره ای است فروزان، و آتش افروزی است که بر تنش زبانه می کشد، راه و رسم او معتدل، روش او صحیح و متین، سخنانش روشنگر حق از باطل، و حکمش عادلانه، هنگامی او را به رسالت برگزید که با زمان پیامبران پیشین فاصله زیادی افتاده بود (حین فتره من الرسل).(۱) و مردم در حیرت و گمراهی سرگردان بودند، و در فتنه و جهل و فساد غوطه ور، هوا و هوس های سرکش آنها را به سوی خود جذب کرده، تکبّر و خودخواهی آنها را از جاده حق دور ساخته بود، جهل و نادانی آنها را سبک مند بار آورده بود و در کارهای خود مضطرب و حیران ساخته و به جهل و نادانی مبتلا گشته بودند.(۲)
این قدر مسلم است که پیامبر اولوالعزم و دارای شریعت، قبل از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) حضرت عیسی (علیه‌السلام) بوده و شریعتش تا زمان های بعد از عروجش ادامه داشته است. در آغاز دوازده حواری که جانشینان حضرت مسیح (علیه‌السلام) بودند، شریعت او را در نقاط مختلف تبلیغ می کرده اند و به گفته علامه طباطبایی همه آنان انبیائی بوده اند که وظیفه تشریح و تبلیغ شریعت حضرت مسیح (علیه‌السلام) را بر دوش داشته اند.(۳)
و نیز گفته شده است که پیامبران دیگری هم برای ترویج دین حضرت مسیح پس از حواریون از طرف خداوند برانگیخته شده اند که برخی از آنان عبارتنداز: مردخای، سنطورس بن اشیخا، وعید بن سنطورس، منذربن شمعون، مسلمه بن منذر، برز بن سلمه.(۴)
ولی در عین حال در روایات آمده است که در زمان متصل به بعثت رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) فترتی وجود داشته که هیچ نبی و شریعتی در آن نبوده است. منتهی این زمان در روایات مشخص نشده است که چه مدتی بوده است.
به عنوان نمونه به برخی از روایاتی که مرتبط با این موضوع هستند اشاره می شود:
۱. امام علی (علیه‌السلام) درخطبه ۸۹ نهج البلاغه می فرماید: هنگامی خداوند رسالت را به عهده پیامبر اسلام گذاشت که مدت ها از بعثت پیامبران پیشین گذشته بود (ارسله علی حین فتره من الرسل) و ملت ها در خواب عمیقی فرو رفته بودند، فتنه و فساد جهان را فرا گرفته بود، کارهای خلاف در میان مردم منتشر و آتش جنگ زبانه می کشید، دنیا بی نور و پر از مکر و فریب گشته بود.(۵) و نیز می فرماید: خداوند پیامبر خویش را هنگامی فرستاد که پیامبری در روی زمین نبود (ارسله علی حین فتره من الرسل) و زبان ها با یکدیگر منازعه و مجادله داشتند، پس خداوند او را پس از پیامبران پیشین آورد، و وحی را به او ختم کرده است.(۶)
فترت، به آن فاصله زمانی خالی از نبی و شریعت گفته می شود که بین پیامبر سابق و لاحق پیش می آید.(۷)
با توجه به معنای فترت، سخن امیرمؤمنان به صراحت تمام این معنا را روشن می سازد که در زمان قبل از بعثت رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) هیچ پیامبر و شریعتی در میان مردم وجود نداشته است، زیرا با وجود شریعت و پیامبر، معقول نیست امام صادق (علیه‌السلام) بفرماید خدا کسانی را که در فترت مرده اند در روز قیامت امتحان می کند.
هشام می گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) از کسانی که در دوران «فترت» مرده اند، و از کسانی که طاعت و معصیت را درک نکرده اند و از کسانی که عاقل نبوده اند سئوال شد؟
حضرت فرمود: خداوند آنان را امتحان نموده و حجّت را بر آنان تمام می کند، آتشی را برای آنها می افروزد و به آنها دستور می دهد در آن وارد شوند پس کسانی که وارد شوند آتش بر آن ها سرد و سلام می شود (آنها را به بهشت می برند) و کسانی که سر باز زنند می گوید: آگاه باشید که من به شما دستور دادم ولی شما معصیت و نافرمانی کردید (آنها را به جهنم می برند).(۸)
امام صادق (علیه‌السلام) در تأیید معنای فوق می فرماید … تحقیقا بین عیسی (علیه‌السلام) و محمد (صلی‌الله علیه و آله) «فترت» بوده است، که در آن فاصله روی زمین، نبی و رسول و عالمی وجود نداشته است، پس خداوند محمد (صلی‌الله علیه و آله) را بشیر و نذیر و دعوت کننده به سوی خودش فرستاد.(۹)
بنابراین می توان گفت که در حدود پانصد سال و یا ششصد سال پیش از بعثت رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) حضرت عیسی (علیه‌السلام) پیامبر (و دین او) دین مردم بوده است، ولی در زمان بعثت و نزدیک به آن رسول خاتم (صلی‌الله علیه و آله) هیچ پیامبر و شریعتی در میان مردم وجود نداشته است.
پی نوشت:
- امام علی (ع)، نهج البلاغه، خطبه ۹۴، ترجمه آشتیانی، محمد رضا و جعفر امامی، محمد، قم، انتشارات مطبوعاتی هدف، ج۱، ص۲۴۸.
- همان، ص۲۵۰.
- ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، جامعه مدرسین، بی تا، ج۳، ص۲۰۴.
- ر.ک: عمادزاده، حسین، قصص الانبیاء، ج۲، ص۷۵۲.
- امام علی (ع)، نهج البلاغه، ترجمه گویا و شرح فشرده بر نهج البلاغه، ترجمه آشتیانی، محمد رضا، و جعفر امامی، محمد، ، ج۱، ص۲۱۳، همان.
- امام علی (ع)، نهج البلاغه، ترجمه علی انصاری قمی، محمد، تهران، انتشارات نوین، خطبه ۳۳، ص۳۵۳.
- رضیع الدین، محمد بن حیدر، الحاشیه علی اصول الکافی، شرح، ص۲۱۰، دارالحدیث للطباعه و النشر، ۱۴۲۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، طهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ش، ج۳. ص۲۴۹.
- اصول السته عشر من اصول الاولیه فی عصر الأئمه المعصومین (ع)، قم، دارالحدیث للطباعه و النشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۹۷.
منبع: سایت اندیشه قم.
