روز پرکارى داشته‌اید و به سختى کار کرده‌اید. زمان آن فرا رسیده است که کوچک‌ترها به شما شب‌بخیر بگویند، به بستر بروند، چشمان‌شان را ببندند و به خواب بروند تا روز بعد در ساعت مناسبى، سرحال و شاداب از خواب برخیزند. ولى در خانه شما اوضاع به این شکل نیست.
کودک تقاضا می‌کند قصه دیگرى برایش تعریف کنید تا به خواب برود. می‌خواهد یک بار دیگر به دستشویى برود و یا اینکه نیم ساعت دیگر تلویزیون تماشا کند. در آخر می‌خوابد اما نیم ساعت بعد از اینکه شما چرتتان ببرد دوباره بیدار می‌شود و به اتاق شما می‌آید و این بار می‌خواهد کنار شما بخوابد.
در هر خانه‌اى حداقل گاهى، مشکلات خوابانیدن کودک در هنگام شب وجود دارد. راه رفتن در خانه، وحشت‌هاى شبانه، اضطراب از جدا شدن و بی‌خوابى ایجاد شده در اثر یک بیمارى و یا هیجان بیش از حد می‌تواند در هر زمان در هر خانواده‌اى روى دهد.
اگر نیازهاى خواب کودکان و والدین یکسان بود، خوابیدن در هنگام شب براى همه خانواده بسیار آسان‌تر بود ولى چنین نیست. نوزادان و کودکان خواب سبک‌ترى دارند. ۸۰ درصد خواب افراد بالغ عمیق است، در حالى که تنها ۵۰ درصد خواب نوزادان عمیق است.
بسیارى از متخصصان کودک معتقدند که الگوى کلى خواب کودک به این صورت است که یک کودک دو ساله به طور متوسط به ۱۲ ساعت خواب در شب، به علاوه یک تا دو ساعت چرت بعدازظهر نیاز دارد. در شش سالگى، کودک هنوز نیازمند ۱۲ ساعت خواب ولى با چرت‌هاى کوتاه‌ترى است.
کودکانى که به رختخواب نمی‌روند
کودکان به دلایل متعددى در مقابل رفتن به رختخواب مقاومت می‌کنند. شاید آنها از تاریکى و یا بیدار نشدن به موقع می‌ترسند و یا اینکه هنگامى که تنها هستند احساس ناامنى می‌کنند. بدون شک کودکان ترجیح می‌دهند بازى کنند و یا اینکه تلویزیون تماشا کنند و به طور یقین دوست دارند که شما آنها را همراهى کنید و یا به آنها توجه نشان دهید.
هنگامى که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، زندگى اجتماعى آنها اهمیت پیدا می‌کند. به هر ترتیب هر خانه‌اى باید زمان مشخصى براى خوابیدن داشته باشد.
تعیین برنامه شبانگاهى
کودکان دوست دارند بدانند بعد چه اتفاقى می‌افتد. یک برنامه منظم شبانگاهى می‌تواند آنها را از اینکه هنگام خواب و استراحت فرارسیده آگاه کند. براى تعیین برنامه شبانه از راهنمایی‌هاى زیر پیروى کنید:
– سخت نگیرید: برنامه عادى خانواده و خواسته‌هاى کودک را در نظر بگیرید. الگویى را که تصمیم به ادامه آن ندارید آغاز نکنید. برنامه شبانه باید در کل روز یک احساس امنیت و نزدیکى آرام‌بخشى را ایجاد کند. این برنامه می‌تواند تنها صحبت درباره روزى که گذشت و آمادگى براى فردا باشد. آماده کردن لباس‌هاى مدرسه و مرتب کردن کتاب‌هاى فردا نیز برنامه مناسبى براى کودکان بزرگ‌تر خواهد بود.
– با علامت‌هایى برنامه را مشخص کنید: کودک را از آغاز شدن برنامه شبانه آگاه کنید. می‌توانید خیلى ساده به کودک بگویید: «وقتى این نمایش تموم بشه وقت خوابه» یا اینکه روى یک کاغذ رنگى یک دایره بکشید. آن را به قسمت‌هایى که روى آنها برچسب زمان بازى، زمان خواب و زمان قصه چسبانیده شده‌اند، تقسیم کنید. وسط کاغذ را سوراخ کنید و روى آن یک فلش نصب کنید.
هنگامى که زمان خواب رسید، فلش را به سمت زمان خواب بچرخانید یا اینکه یک ساعت روى کاغذ بکشید، طورى که زمان خواب را نشان دهد و آن را نزدیک ساعت واقعى قرار دهید. هنگامى که ساعت واقعى همان ساعتى را نشان داد که ساعت کاغذى نشان می‌دهد، زمان خواب کودک فرارسیده است.
– پیش از خواب کودکان را آرام کنید: کتک‌کارى در میان کودکان و بازی‌هایى که نیازمند فعالیت زیاد هستند، براى ساعت پیش از خواب مناسب نیستند. کودک باید نیم ساعت پیش از زمان خواب، به فعالیت‌هاى آرام بپردازد تا به تدریج، براى خواب آماده شود. به جاى جنگ متکا و توپ‌بازى، برنامه پیش از خواب می‌تواند شامل نظافت، مطالعه کردن، شنیدن قصه و یا موسیقى باشد.
– برنامه شبانگاهى را به طور مناسب برگزار کنید: آماده شدن براى خواب، باید شامل نوازش کودک و زمان نزدیکى و محبت میان شما و او باشد. او باید در این هنگام احساس امنیت و آرامش بیشترى کند. بسیارى از کودکان دوست دارند یک کتاب خاص پیش از خواب به طور مرتب خوانده شود. بعضى از کودکان دوست دارند که پدر و مادرشان برایشان قصه بگویند یا براى آنها ترانه‌هاى کودکانه خوانده شود.
– فکر نکنید که کودکان بزرگ‌تر نیازمند برنامه شبانگاهى نیستند، حتى کودکانى که حدود ۱۲ یا ۱۳ سال دارند، نیاز دارند که براى آنها داستان‌هایى خوانده شود. گاه از این زمان براى صحبت کردن درباره یک موضوع مهم و یا پرس‌وجو درباره مسایلى که ممکن است مشکل‌زا شود، استفاده می‌شود.
زمان خوابیدن یک فرصت بسیار عالى را براى نزدیک شدن به یکدیگر فراهم می‌کند. رسوم شبانگاهى که در کودکى آغاز می‌شود، می‌توانند به کودک در سراسر عمر کمک کند. بعضى دیگر یادداشت روزانه می‌نویسند و یا اینکه براى روزهاى بعد برنامه‌ریزى می‌کنند.
– انعطاف‌پذیر باشید ولى بدانید که چطور برنامه را قطع کنید: اگر ندانید که چطور باید در این‌گونه موارد تصمیم بگیرید که چراغ‌ها را خاموش کنید و به خواب روید، برنامه شبانه می‌تواند خسته‌کننده و پایان نیافتنى شود، اجازه وقت‌گذرانى ندهید. قانع نشوید که یک داستان دیگر را براى کودک بخوانید.
به جاى آن، تعداد داستان‌هایى را که شب بعد براى او می‌خوانید از پیش تعیین کنید و تنها همان تعداد داستان را بخوانید. اگر قرار دادن محدودیت براى شما مشکل ایجاد کرده است، می‌توانید از ساعت یا تایمر استفاده کنید. به کودک خود بگویید: «ساعت هفت و نیم زمان خوابه و چراغ‌ها باید خاموش بشن.»
صحبت درباره ترس کودکان
همه و حتى کودکان، ترس‌ها و تشویش‌‌هایى دارند که شب‌ها، بیشتر خودشان را نشان می‌دهند. کودک خود را تشویق کنید که درباره مسایل و مشکلاتش، با شما صحبت کند تا بتوانید آنها را برطرف و به او کمک کنید تا بخوابد، او را کمى نیز نوازش کنید.
منبع: دکتر سید حمید حسینى
