حقوق کودک در اسلام
قبل از ظهور اسلام، کودکان در وضعیت بسیار بدی به سر می‌بردند، از حقوق عادی محروم و دستخوش اراده پدرانشان بودند. اگر پدران می‌خواستند آنها را نگه می‌داشتند و اگرنه، برای رهایی از نفقه و هزینه زندگی، آنها را می‌فروختند و یا می کشتند.
با آمدن اسلام، این عادت ناپسند، شدیدا مورد مقابله قرار گرفت و اسلام، عالی‌ترین توجه را به کودک نمود، آیاتی که نسبت به حقوق کودک در اسلام وجود دارد و روایات موجود، همه حکایات بر اهمیت اسلام به کودکان و حقوق ایشان دارد. اسلام، پدران را از کشتن فرزندان به خاطر ترس از کمبود هزینه منع کرد. چنانکه خداوند در قرآن کریم می فرماید:
«فرزندان خود را از ترس کمی روزی نکشید، ما به شما و آنها روزی می‌دهیم زیرا قتل آنها اشتباه و گناه بزرگی است»
رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «به کودکان خود محبت کنید و نسبت به آنها ترحم نمایید. وقتی به آنها وعده دادید، وفا کنید زیرا آنها جز این که شما را روزی دهنده خود می‌بینند تصور دیگری ندارند»
امام سجاد (علیه السلام) می فرماید: «و اما حق فرزند تو این است که بدانی او از تو و پیوسته به تو در خیر و شر امر دنیاست و تو مسئول او از لحاظ نیک ادب کردن و راهنمایی به پروردگارش و کمک به طاعت او هستی. پس عمل تو درباره او، عمل کسی باشد که می‌داند در احسان به او پاداش، و در مسامحه و بدی نسبت به او، کیفر می بیند.»
اسلام حتی به والدین اجازه کتک زدن کودکان را نداده است. امام علی (علیه السلام) می فرماید: «حتی برای ادب کردن فرزندت نیز او را نزن بلکه با او قهر کن و مراقب باش که زمان قهر، طول نکشد».
نیازهای کودک
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به همه انسان ها اعلام می‌کند، همانطور که پدران و مادران، حقوقی بر فرزندان خود دارند و فرزندان در صورت ترک آن حقوق، عاق می‌شوند، فرزندان نیز حقوقی بر پدر و مادر دارند که «پدران و مادران در صورت رعایت نکردن آن، عاق فرزندان می‌گردند».
والدین مسئول تأمین تمام نیازهای کودک اعم از مادی و معنوی می‌باشند.
۱- نیازمندی‌های جسمانی کودک: نمو جسمانی کودک با فراهم ساختن وسایل مادی امکانپذیر است تا از این طریق، نیازهای بدنی او اشباع شود. این رشد و نمو با تغذیه، بهداشت کافی، آب و هوا، مسکن، خواب، بازی و امثال آن، به دست می‌آید.
۲- تعلیم ورزش به کودک: حرکت و جنبش، اساس هر عمل غریزی و پایه وظایف حیاتی است که زندگی شاداب و سلامت در گرو آن است.
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «باید – خصوصا – هفت سال اول زندگی، کودک آزادانه به بازی و جنبش‌های بدنی صرف شود».
حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «اگر کسی دارای طفل خردسالی بود باید با او در جنبش‌های کودکانه و حالت بچه‌گانه همکاری و هماهنگی نماید».
آموختن و پرداختن به ورزش‌های شنا، تیراندازی و سوارکاری نیز از ورزش‌های مهمی است که در احادیث بر آنها تأکید شده است.
نیازمندی‌های روحی
۱- انتخاب نام زیبا: نخستین احسان و نیکی پدر به کودک، انتخاب نام زیبا و خوشایند برای اوست و این، از حقوق لازم کودکان می باشد.
۲- احترام: پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «به شخصیت فرزندان خود، ارج نهید و آداب و آیین‌های رفتار خویش را نیکو و درست گردانید تا مشمول آمرزش خدا شوید».
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به والدین امر کرده‌اند که به کودکان احترام بگذارند، چرا که بی توجهی و بی احترامی به آنان، باعث بروز مشکلات عاطفی زیادی در کودکان می‌گردد. همچنین در روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین آمده است: «فرزندان خود را زیاد ببوسید، زیرا با هر بوسه، برای شما مقام و مرتبتی در بهشت فراهم می‌شود که فاصله میان هر مقامی، پانصد سال است.» [۸]
با توجه به مطالب گفته شده، اسلام – دین انسان سازی – به اساس تربیتی انسان‌ها از سنین کودکی ارزشی خاص می‌گذارد و به والدین توصیه می‌نماید که به تمامی ابعاد وجودی کودک، عنایت داشته باشند و انسانی وارسته و شایسته را تحویل جامعه بشری بدهند.
پی‌نوشت‌ها
[۱]- نحل / آیه‌های ۶۰-۶۱
[۲]- تفصیل وسایل الشیعه؛ج ۳،ص۱۳۵
[۳]- همان.
[۴]- بحارالانوار،ج۲۳؛ص۱۱۴
[۵]- محجه البیضاء،ج۲،ص۱۱۴
[۶]- محجه البیضاء،ج۲،ص۶۵
[۷]- تفصیل وسایل الشیعه، ج۳،ص ۳۱۵
[۸]- محجه البیضاء، ج ۲،ص۶۴
منبع: ویستا
