یکی از یاران امام حسین (علیه السلام) که در روز عاشورا[۱] به شهادت رسید، جون بن حوی، غلام آزاد شده ابوذر غفاری بود.
ابوذر غفاری یا جُنْدَب بْن جَنادَه غفاری (درگذشت ۳۲ق) یکی از صحابه بزرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است[۲]، وی از دوستداران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیه السلام) بود که نزد شیعه و اهل سنت[۳] دارای فضائل و مناقب فراوانی است و علمای رجال، او را یکی از ارکان اربعه شیعه دانسته اند. اعتراض های ابوذر به اقدامات عثمان، سبب تبعید وی به شام و سپس ربذه شد و همان جا درگذشت.[۴]
جون بن حوی ملازم اهل بیت (علیهم السلام)
جون بن حُویْ بعد از ابوذر، همیشه ملازم اهل بیت (علیه السلام)[۵] بود. نخست با امام حسن (علیه السلام) و بعد با امام حسین (علیه السلام)، در سفر آن حضرت از مدینه به مکه و عراق همراه او بود. سید رضى الدین داودى گفته است: چون درگیرى شروع شد، جون بن حوی در مقابل حسین (علیه السلام) ایستاد و اجازه قتال خواست؛
امام (علیه السلام) فرمود: تو آزادى و براى سلامتى به همراه ما آمدى پس خودت را گرفتار مکن. جون بن حوی به پاهاى امام افتاد و آن ها را بوسید و گفت: اى پسر رسول خدا! انصاف است من در روزگار صلح در کنار شما باشم و در سختى، شما را تنها بگذارم؟ نه، به خدا قسم از شما جدا نمى شوم تا این خون سیاه، با خون هاى شما درآمیزد. پس حسین (علیه السلام) به او اذن داد و به میدان رفت.[۶]
جون بن حوی در شب عاشورا
در منابع آمده است که لشکر عمر سعد، عصر روز تاسوعا قصد حمله داشت، ولی امام حسین (علیه السلام) از حضرت عباس (علیه السلام) خواست از آنان یک شب مهلت بگیرد تا عبادت کنند. امام حسین (علیه السلام) در این شب با یارانش سخن گفت و آنان را باوفاترین یاران خواند و آنان نیز در سخنانی حماسی، اعلام وفاداری کردند.
در این میان بنا به نقلی از امام سجاد (علیه السلام)، جناب جون بن حوی که در تعمیر و آماده سازی اسلحه مهارت و تخصص داشت در چادر امام حسین (علیه السلام) بوده و شمشیر امام (علیه السلام) را آماده می کرد.[۷]
جون بن حوری در میدان نبرد
در روز عاشورا در نبرد بین جبهه حق و باطل، یاران و اصحاب با وفای امام حسین (علیه السلام) یکی پس از دیگر جام شهادت را می نوشیدند، تا نوبت به جناب جون بن حوی رسید؛ ایشان خودش را آماده نمود و خدمت امام حسین (علیه السلام) رسید و اجازه خواست تا در دفاع از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در برابر لشکر کفر بجنگد، امام حسین (علیه السلام) به جون بن حوی اجازه داد.
محمد بن ابوطالب می گوید: جون بن حوی به میدان تاخته و این رجز را مى خواند:
« کیف یری الفجار ضرب الاسود
بالسیف صلتا عن بنی محمد
أذب عنهم باللسان و الید
أرجو بذلک الفوز عند المورد
بدکاران چگونه می‌بینند ضربت این سیاه را
با شمشیری که در راه فرزندان محمد کشیده شده است
من با دست و زبان از آنان حمایت می‌کنم
و با این کار، بهشت را در روز ورود به محشر امید دارم.»[۸]
سپس جنگید تا به شهادت رسید. امام حسین (علیه السلام) بر بالین او آمد و فرمود: «خدایا! چهره او را سفید و بوى او را خوش گردان و با نیکان محشورش فرما و میان او و محمد و آل محمد، آشنایى آور.»[۹]
از امام زین العابدین (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: مردم (پس از عاشورا) در میدان جنگ حاضر شده و شهدا را دفن مى کردند و جنازه جون بن حوی را بعد از ده روز در حالى که بوى مشک از آن بر می خاست پیدا کردند رضوان خدا بر او باد.[۱۰]
جون بن حوی در زیارت ناحیه مقدسه
زیارت ناحیه مقدسه از زیارتنامه های امام حسین (علیه السلام) است که در روز عاشورا و غیر آن خوانده می‌شود. دو زیارت به این نام وجود دارد که یکی زیارت ناحیه مشهور است و دیگری زیارت الشهدا نام دارد و در آن نام یاران امام و قاتلان آنها آمده است.
زیارت مشهور، با سلام بر پیامبران الهی و ائمه اطهار (علیهم السلام) آغاز می شود و سپس با سلام بر امام حسین (علیه السلام) و یاران ایشان ادامه می یابد. پس از آن، به شرحی از اوصاف و کردار امام، زمینه های قیام، شرح شهادت و مصائب ایشان و عزادار شدن تمام عالم و موجودات زمینی و آسمانی می پردازد. این زیارت با توسل به ائمه و دعا به درگاه خداوند پایان می یابد.
در این زیارت از جناب جون چنین یاد شده است: السَّلامُ عَلی جُونِ بْنِ حَرِیّ مَوْلی ابی ذَرِ الْغَفّارِیِّ.[۱۱]
نتیجه گیری
یکی از یاران با وفای امام حسین (علیه السلام) جون بن حوی است، ایشان آزاد شده صحابی بزرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، ابوذر غفاری است که بعد از وفات ابوذر همیشه در کنار اهل بیت (علیهم السلام) بوده است. او در تعمیر ابزار و سلاح جنگی مهارت زیادی داشت.
جون بن حوی همراه با امام حسین (علیه السلام) در کربلا حضور داشت و در روز عاشورا از امام حسین (علیه السلام) اجازه گرفت تا از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دفاع کند؛ وی پس از جنگی دلاورانه به شهادت رسید.
پی نوشت ها
[۱] . اهمیت این روز برای شیعیان به دلیل واقعه کربلا در روز ۱۰ محرم سال ۶۱ قمری است. امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا به همراه یارانش در کربلا در جنگ با سپاه کوفه به فرماندهی عمر بن سعد به شهادت رسید.
[۲] . ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۰۷ق، ج ۳، ص ۴۰۶؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج ۱، ص ۲۵۲.
[۳] . « اهل سنت و جماعت، یکی از دو مذهب بزرگ اسلام است که اکثریتِ جمعیتی مسلمانان را شامل می‌شود. اهل سنت با نام ها سنی و اهل تسنن نیز شناخته می شوند. اهل سنت شامل فرقه هایی است که به وجود نص بر امام و خلیفه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) معتقد نیستند و تعیین خلیفه و امام را برعهده مسلمانان و به انتخاب آنان می‌دانند؛ سنت و جماعت، ص۴۷۴ و ۴۷۵ .
[۴] . امین عاملی، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۴، ص۲۲۵.
[۵] . « اهل بیت (عربی: أهلُ الْبَیت)، خاندان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند. کلمه اهل بیت در روایات، در چند معنای مختلف به کار رفته است و در ادبیات شیعی، برای امام علی(علیه السلام)، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، امام حسن (علیه السلام)، امام حسین (علیه السلام) و نُه امام معصوم از فرزندان امام حسین (علیه السلام) استفاده می‌شود. ابن کثیر، تفسیر ابن کثیر، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۴۵۸.
[۶] . سه مقتل گویا در حماسه عاشورا، ص:۱۴۳؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۶۰۵.
[۷] . شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۹۳؛ طبری، تاریخ، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۲۰.
[۸] . بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۹۶.
[۹] . اللّهمّ بیّض وجهه و طیّب ریحه و احشره مع الابرار و عرّف بینه و بین محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم).
[۱۰] . مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۳.
[۱۱] . ابن مشهدی، محمد، المزار، ص۴۹۶.
منابع
- سه مقتل گویا در حماسه عاشورا / نویسنده: مولفان / مترجم عبد الرحیم عقیقى بخشایشى، نوید اسلام، قم، ۱۳۸۲ ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، چاپ کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- ابن مشهدی، محمد، المزار، بی نا، بی تا، بی جا.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۱۳ق.
- ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- اهل سنت و جماعت، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۹.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، تفسیر ابن کثیر، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ق.
