تعهد دادن و مسئولیت پذیری زوجین برای ازدواج، از موضوعات و مسائل مهم و تعیین کننده در دوام و پایداری یک ازدواج محسوب می شود. به طور کلی، یک رابطه در خلال رشد و تکامل خود، از چهار سطح اساسی و قابل تشخیص از تعهد می گذرد که در ادامه به توصیف هر یک از این سطوح چهارگانه تعهد اشاره می کنیم. امید است زوجین و پسران و دخترانی که در آستانه ازدواج هستند، بتوانند آن ها را در درک بهتر از روابط خود و نیل به یک ازدواج موفق به کار بندند.
چهار سطح اصلی تعهد
۱ ـ تعهد به اینکه از لحاظ جنسی و احساسی (عاطفی) «تک همسر» باشید.
۲ ـ تعهد به اینکه در جهت خلق صمیمیت و ارتباط احساسی بر روی رابطه تان کار کنید.
۳ ـ تعهد به اینکه آینده تان را با یکدیگر زندگی کنید.
۴ ـ تعهد به اینکه تا پایان عمر با یکدیگر زندگی خواهید کرد.
تعهد سطح (۱): تعهد به اینکه از لحاظ جنسی و احساسی (عاطفی) «تک همسر» باشید.
چنانچه مجردید و به کسی علاقمند، احتمالاً به مدتی وقت نیاز دارید تا او را خوب بشناسید. این «دوره» با مقوله «رابطه نوپا» مطابقت دارد. پس از گذشت حدود چند هفته و مطمئناً دیگر پس از چند ماه، باید به نوعی به یکدیگر متعهد شوید تا بتوانید باز هم به پیش روید. به این معنا که باید از نظر جنسی و احساسی (عاطفی) «تک همسر» باشید.
قرارداد تعهد سطح (۱)
۱-موافقت می کنید که این رابطه «یگانه رابطه» و تنها رابطه صمیمی شماست و اینکه وقت و انرژی خود را تنها برای یکدیگر و نه هیچکس دیگری صرف خواهید کرد.
۲-موافقت می کنید از نظر جنسی با هیچکس دیگری صمیمی نخواهید شد (هر گونه تماس جسمانی از بوسیدن گرفته تا… تماس جنسی محسوب می شود) و اینکه به راهنمایی ها و دستورالعمل ها عمل خواهید کرد.
چنانچه کسی از دادن تعهد سطح (۱) به شما طفره رفت. تقریباً به شما توصیه می کنیم که فوراً همان جا از او خداحافظی کنید. چنانچه او این ارزش و احترام را برایتان قائل نیست که حتی به تعهد سطح (۱) در برابر شما پایبند باشد، ارزش آن را نیز نخواهد داشت که منتظر او بمانید.
تعهد سطح (۲): تعهد به اینکه در جهت خلق صمیمیت و ارتباط احساسی بر روی رابطه تان کار کنید.
آنگاه که «تک همسری» گزیدید، احتمالاً چند هفته بعد را به این خواهید گذراند که دانش و شناخت خود را نسبت به یکدیگر عمیق تر کنید و میزان تفاهمتان را بسنجید. این سطح از تعهد، منابع «رابطه در حال رشد» است که در به آن پرداختم، هرگاه احساس کنید که:
۱-رابطه تان در حال بهتر شدن است.
۲-ابعاد بیشتری از وقت و زندگی خود را با یکدیگر سهیم شده اید.
۳-به جای «من» و «تو» ازخودتان به کار بردن کلمه «ما» یاد می کنید.
آنگاه است که آمادگی تعهد سطح (۲) را دارید: «تلاش در جهت خلق صمیمیت و ارتباط احساسی بیشتر» این به آن معناست که شما خودتان را دیگر به عنوان یک «زوج» می شناسید و این هویتی است که از درون برای خود قائلید.
قرار داد تعهد سطح (۲)
۱-موافقت می کنید رابطه ای خاص بوده و ارزش پرورش و بار آورده شدن را دارد.
۲-موافقت می کنید رابطه تان این استعداد بالقوه را داراست که به ارتباطی مستحکم، صمیمی و پردوام تبدیل شود.
۳-موافقت می کنید که به همراه یکدیگر تلاش کنید تا صادقانه درباره افکار و احساسات خود گفتگو کنید، با موانع و مشکلاتی که مانع از صمیمیت بیشترشان شده است رو به رو شوید، بیاموزید تا یکدیگر را بهتر درک کنید و در نهایت رابطه ای پردوام و صمیمی را خلق کنید.
در خلال همین مرحله از «رابطه در حال رشد» است که بسیاری از ما به اشتباه تعهد سطح (۲) را مطالبه نمی کنیم و این طور فرض می کنیم که طرف مقابل نیز همچون ما به «آینده ای مشترک» می اندیشد. تنها به این دلیل که می گوید، دوستمان دارد و آن همه مدت وقتش را با ما گذرانده است.
موضوعی که وجود دارد، این است که شما عملاً درباره این پیش فرض هایتان با او صحبتی نمی کنید و یک روز، پس از گذشت ماه ها هنگامی که موضوع ازدواج یا چیزی شبیه آن را به میان می کشید، او با گفتن این جمله که «من هیچوقت به تو نگفتم که «آینده ای» خواهم داشت، من تو را به چشم همسرم نگاه نمی‌کردم»، قلبتان را خواهد شکست.
هرگز بدون اینکه تعهد سطح (۲) را مطالبه کنید، بیش از چهار الی شش ماه، به یک «رابطه در حال رشد» ادامه ندهید.
تعهد سطح (۳): تعهد به اینکه آینده تان را با یکدیگر زندگی کنید.
همین که موافقت کردید در جهت خلق صمیمیت و ارتباط احساسی بر روی رابطه تان کار کنید، می توانید با توجه به اینکه چه سنی دارید و شرایط پیرامون مرابطه تان به چه صورت است، شش ماه و حتی بیشتر نیز بر رو خلق صمیمیت و ارتباط روحی مطلوبتان وقت صرف کنید.
هرچه سنتان کمتر باشد، باید پیش از آن که بر سر تعهد سطح (۳) با یکدیگر به توافق برسید، وقت بیشتری صرف کنید. چنانچه بیست تا بیست و چهار ساله هستید، احتمالاً وقت بیشتری احتیاج دارید تا مهارت های زناشویی و ارتباطی بیشتری بیاموزید و از لحاظ احساسی پخته تر شوید تا اینکه عشقتان پایه و اساس مستحکمتری بیابد.
چنانچه میان سی تا چهل سال، سن دارید و در گذشته روابطی جدی داشته اید و به وضوح می دانید که «چه کسی» هستید و «چه چیزی» می خواهید، ممکن است به وقت کمتری احتیاج داشته باشید و نخواهید برای رشد و توسعه رابطه خود به این میزان وقت صرف کنید و آمادگی تعهد برای آینده ای مشترک را در ظرف همان سال اول داشته باشید. هر مورد با موارد دیگر متفاوت است. هنگامی آمادگی تعهد سطح (۳) را دارید که:
ـ ارتباطی قوی و سالم را خلق کرده باشید. به طوری که تقریباً در تمامی اوقات از عملکرد مطلوبی برخوردار باشد.
ـ مطمئن باشید مایلید و می خواهید آینده تان را تا پایان عمر، در کنار یکدیگر بگذرانید.
ـ هیچگونه تمایلی به اینکه از وقت و انرژیتان بر روی شخص دیگری سرمایه گذاری کنید، ندارید.
ـ کاملاً احساس کنید، نامزدتان تقریباً در تمامی اوقات شما را دوست دارد و ارزش شما را می داند.
قرارداد تعهد سطح (۳)
۱-موافقت می کنید که مایلید و می خواهید زندگیتان را با یکدیگر بگذرانید.
۲-موافقت می کنید که به این تعهد خود با خواستگاری رسمی، نامزد شدن و برنامه ریزی برای ازدواج در اولین فرصت، صورت رسمی بدهید و هر گونه شک، تردید و مانعی را که در رابطه با شروع زندگی مشترک دارید، برطرف کنید.
موافقت می کنید که به کار کردن بر روی خود و رابطه تان ادامه دهید، تا هر گونه شک، تردید و مانعی را که در رابطه با شروع زندگی مشترک دارید، برطرف کنید.
احتمالاً تاکنون دریافته اید که یک تعهد سطح (۳) توافقی است. بر سر این موضوع که آینده تان را با یکدیگر زندگی کنید. این تعهد به آن معنا است که می دانید، مایلید و می خواهید زندگیتان را با هم بگذرانید اما ممکن است بخواهید نامزد بمانید و به دلایلی، تمام و کمال آمادگی نداشته باشید که زندگی مشترک را سریعاً آغاز کنید. (این کار یک تعهد سطح (۴) خواهد بود).
جنبه هاى روانشناختی مثبت و منفى نامزدى طولانی
جنبه هاى مثبت
از آنجا که به عنوان یک روانکاو و مشاور خانواده در طول سالیان شاهد بسیارى از روابط مختل و عارى از سازش و تفاهم بوده ام، بخشى از وجودم احساس می کند که چه خوب بود چنانچه امکان داشت تمامى زوج ها پیش از آن که تصمیم به ازدواج بگیرند، می توانستند یکدیگر را خوب بشناسند.
نمی توانم بگویم که واقعاً چه تعداد از روابط ناسالم پایان پذیرفته بود تنها اگر طرفین معناى «بیست و چهار ساعت با هم بودن در زیر یک سقف» را درک کرده بودند و با مسائل و موضوعاتى رو به رو شوند که به طور معمول از رویارویى با آن اجتناب می کردند. مسائل و موضوعاتى که به واسطه دیدارهاى محدود آخر هفته و یا حداکثر چند بار در طول هفته اصولاً امکانپذیر نبود و فرصتى نیز رخ نمی داد تا بروز کنند و یا به عبارت دیگر «رو شوند».
در زیر برخى از جنبه هاى مثبت نامزدى طولانى آورده شده است:
۱-شناخت عمیق تر
قسمت هایى از شخصیت همسرتان را خواهید شناخت که به طور معمول امکان ندارد بر آنها آگاهى یابید، مگر آن که با هم زندگى کنید. براى شناخت شخصى که به طور متناوب و نه پیوسته او را می بینید، هیچ راهى بهتر از این نیست که عملاً با او زندگى کنید، در دیدارهاى کوتاه دو یا سه ساعت در هفته، بیشتر افراد بهترین رفتارشان را نشان می دهند، اما واقعیت در زمان طولانی تر آن هم هنگامى آشکار می شود که با هم زیر یک سقف زندگى کنید.
هنگامى که با کسى زندگى می کنید، عادت ها، نگرش ها و رفتارهایى را از او می بینید که هرگز از او سراغ نداشتید. چرا که او در محل زندگى دائم و یا به عبارتى «منطقه امن» او می بینید که همان خانه اش باشد و بنابراین جنبه هایى از شخصیت او را خواهید دید که اگر مثلاً فقط با او بیرون می رفتید، امکان نداشت که ببینید. او را هنگامى می بینید که خسته، مریض، عصبانى، مأیوس و غرغرو است.
زندگى مشترک، قدرت و خویشتندارى می طلبد و ایجاب می کند طرفین، سازش و انعطاف پذیری هایى از خود نشان دهند. تنها با زندگى مشترک است که طیف کامل تری از عکس العمل هاى احساسى و روحى شریک زندگیتان بر شما فاش می شود.
داستان هاى وحشتناک بی شمارى درباره ازدواج بسیارى از مراجعینم شنیده ام که به محض آن که زندگى مشترک زیر یک سقف را آغاز کرده اند، چیزهایى از همسرشان کشف کرده اند که برایشان غیرقابل قبول و غیرقابل تحمل بوده است. ازدواج به خودى خود بدون تکان ها و شوکه شدن هاى ناخوشایندى از این دست، به اندازه کافى سخت است.
۲-احراز یا عدم احراز تفاهم حقیقی
در می یابید که آیا سبک زندگى شما و همسرتان از تفاهم و هماهنگى حقیقی برخوردار است یا خیر. بسیارى از مردها براى روابط عشقى دراماتیک معشوق هاى فوق العاده اى هستند، اما شوهر هاى بسیار بدى هستند. بسیارى از زنها نیز رفیق های «نیمه وقت» فوق العاده اى هستند؛ اما همسران و مادران تمام وقت وحشتناکى اند. ممکن است از عشق ورزیدن به کسى لذت ببرید، اما از زندگى با او بیزار باشید.
ویژگی هایى که موجب می شوند، عاشق کسى شوید و یا از دیدن او لذت ببرید، ممکن است کافى نباشد تا هماهنگى همیشگى شما راپس از آن که همخانه شدید، تضمین کنند. ممکن است، دریابید که سبک زندگى شما و همسرتان با یکدیگر هماهنگى و همخوانی ندارند و این چیزى است که هرگز نمی توانستید بفهمید مگر آن که همخانه بودید.
۳-شناخت بیشتر از مهارت های ارتباطى همسر
در می یابید که قابلیت و توانایى همسرتان در ایجاد ارتباطى حقیقى و کانونى گرم، به چه میزان است. همان گونه که قبلاً نیز گفتم، زندگى مشترک، قدرت و خویشتندارى می طلبد و ایجاب می کند طرفین سازشکار و انعطاف پذیر باشند. به این دلیل که عادات و خواسته هاى دو انسان متفاوت و منحصر به فرد، حال با یکدیگر ادغام می شوند.
ممکن است هرگز متوجه نشوید که همسرتان تا چه میزان تمایل و قابلیت ارتباطى مستحکم و صمیمى را دارد؛ مگر این که تعهد زندگى مشترک با او را عهده دار شوید. تنها وقتى که مجبورید با هم درباره امور اقتصادى، غذا، مسئولیت هاى خانه، تملکات و… تصمیم بگیرید خواهید توانست از این که آیا همسرتان همراه خوبى است، مطمئن شوید.
۴-مصون ماندن از ازدواجی نادرست و نسنجیده
می توانید از ازدواج به دلایل نادرست و زندگى مشترک زود هنگام و نسنجیده بر حذر باشید. گرچه زندگى مشترک می تواند تجربه شیرینى از یک رابطه باشد، اما چنانچه زود هنگام، نپخته و نسنجیده بدان وارد شوید، اشتباهى بزرگ خواهد بود. به بسیارى از زوج ها مشاوره داده ام که «به دلایل نادرست» زیر، زندگى مشترک را آغاز کرده بودند:
۱-صرفه جویى در هزینه اجاره خانه (در مواردى که زن و مرد هر یک، خانه استیجارى جداگانه اى داشته اند).
۲-صرفه جویى در هزینه هاى رفت و آمد و رستوران
۳-به این دلیل که یکى از طرفین خانه «قشنگ ترى» داشته است.
۴-به این دلیل که می خواستند زودتر «مستقل» شوند.
۵-تا بتوانند اوقات بیشترى با هم باشند.
۶-به این دلیل که یکى از طرفین می ترسیده است دیگرى را از دست بدهد.
زندگى مشترک و همخانه شدن پیش از آن که رابطه شما و همسرتان به سطح رضایت بخش و قابل قبولى از تعهد، پختگى و ثبات روحى رسیده باشد، می تواند عملاً موجب تسریع فروپاشى رابطه گردد.
چنانچه آمادگى تحمل فشار هاى زندگى مشترک را ندارید، ممکن است رابطه تان زیر بار تنشى از هم بپاشد که زندگى مشترک زود هنگام با خود به همراه خواهد آورد.
۵-دور ماندن از خمودگی و تنبلی
ممکن است ازدواج زود هنگام موجب شود که از لحاظ روحى و عاطفى «تنبل» شوید. چنانچه ازدواج و زندگى مشترک برایتان به صورت هدفى بزرگ درآمده باشد و نیز پیش از آن که به راستى آمادگى آن را داشته باشید، زندگى مشترک را آغاز کنید،
این خطر را به جان خریده اید که دیگر همچون گذشته از لحاظ روحى و احساسى فعال نباشید. به این معنا که ممکن است براى حفظ آرامش و از رویارویى با مسائل و مشکلاتتان سرباز بزنید، مخصوصاً اگر نیاموخته باشید که چگونه با همکارى یکدیگر بر روی مشکلات و درگیرى هایتان کار کنید تا آنها را حل کنید. این امکان وجود دارد که به همسر خود توجه و قدردانی کمترى از گذشته نشان دهید و از رابطه تان در بسیارى از جهات غافل شوید، چرا که دیگر او مال شما است و همیشه در کنارتان است.
«توافق» و «قرار» زندگى مشترک با کسى، لزوماً به معناى رابطه و ارتباط با او نیست؛ بلکه تنها یک صورت اظهار و ابراز آن است. یکى از معمول ترین و رایج ترین اشتباهاتى که بسیارى از زوجها مرتکب می شوند، این است که از لحاظ عاطفى تنبل و کم کار می شوند و این ریسک براى آن دسته از زوجهایى که پیش از تثبیت یک پیوند احساسى مستحکم، زندگى مشترک را آغاز کرده باشند، بسیار نیز خطرناک است.
جنبه هاى منفی
در زیر برخى از جنبه هاى منفى نامزدى طولانى آورده شده است:
۱-ممکن است رابطه تان را که هنوز به ازدواج نینجامیده است، با توقعات زیادى و نابجا از همسرتان که براى شما همه کار انجام دهد، خراب کنید.
۲-ممکن است انگیزه و تمایلتان را نسبت به تعهد سطح بعد از دست بدهید و از قبول تعهد سطح (۴) (مادام العمر) سرباز بزنید. احتمالاً این ضرب المثل را شنیده اید: «چرا هنگامى که می توانید شیر مجانى به دست آورید، گاو بخرید؟» بسیارى از ما در هنگامى که می خواهند دخترهایشان را متقاعد کنند که از روابط جنسى با پسرها برحذر باشند، این ضرب المثل را به کار می برند. به این معنا که چنانچه با پسرها رابطه جنسى برقرار کنید، دیگر با شما ازدواج نخواهند کرد؛ زیرا آنچه را که می خواستند، حال دیگر به دست آورده اند.
بسیار شنیده ام که همین ایراد را به نامزدی های طولانى می گیرند: «اگر مردى با شما ارتباط داشته باشد و از مزایاى زندگى خانوادگی بهره مند باشد، انگیزه اى نخواهد داشت تا از شما بخواهد با او ازدواج کنید». معتقدم که در برخى موارد این موضوع صحت دارد.
مخصوصاً چنانچه تعهد سطح (۳) را هنوز دریافت نکرده باشید و از لحاظ احساسى یا جنسى با کسى درگیر شده باشید و مدت کافی با یکدیگر آشنا نبوده باشید و نسبت به یکدیگر شناخت کافى کسب نکرده باشید. بعضى از مردها (یا زن هاى «تعهد گریز») ممکن است خود را پشت نامزدى پنهان کنند تا صمیمیتی را تجربه کنند که محتاجانه به دنبالش هستند و در عین حال از تعهد نهایى ازدواج و مسئولیت هاى آن راحت باشند.
به عقیده من راه حل این نیست که از نامزد شدن یا نامزد ماندن با کسی حتماً خوددارى کنیم، مگر این که خودتان احساس کنید این کار براى شما درست است.
چنانچه به زندگى مشترک با کسى می اندیشید، باید درباره تمامی موضوعات فوق با وی مذاکره و گفتگو کنید تا از سوء تفاهم هاى احتمالی جلوگیرى کنید. ممکن است بخواهید براى خود یک مهلت زمانى در نظر بگیرید. براى نمونه، نه ماه الى یک سال؛ تا در خلال این مدت بتوانید رابطه تان را مجدداً ارزیابی کنید و بفهمید که آیا آمادگى ازدواج را دارید یا نه.
تعهد سطح (۴): تعهد به این که تا پایان عمر با یکدیگر زندگى خواهید کرد.
هنگامى آمادگى تعهد سطح (۴) را دارید که:
۱-مدتى از تعهد سطح (۳) شما گذشته باشد (نامزد شده باشید، براى نامزدی برنامه ریزى کرده باشید و…) و بر روى مسائل و مشکلات احساسى و روحى خود کار کرده باشید و به نتایج خوبى نیز رسیده باشید.
۲-به رابطه خود اعتماد و ایمان کامل داشته باشید و بدانید که به رغم هر گونه سختی ها و ناملایمات، می تواند ادامه یابد و رشد کند.
۳-مشتاق و آرزومند آن باشید که با همسرتان سطوح عمیق ترى از عشق و صمیمیت را تجربه کنید و تمام و کمال به او و به ازدواجتان تن در دهید.
قرار داد تعهد سطح (۴)
۱-موافقت می کنید که مایلید و می خواهید باقى مانده عمرتان را با یکدیگر زندگى کنید.
۲-موافقت می کنید که به عنوان همسر مادام العمر یکدیگر، رابطه تان را همانند «فرزندتان» گرامى داشته و از آن حمایت کنید.
۳-موافقت می کنید تا هر گونه تعهدات دیگر را نیز که براى اتحاد و یگانگی هر چه بیشتر شما لازم باشد، بپذیرید.
براى اکثر مردم یک تعهد سطح (۴) با ازدواج رسمى و قانونى همراه با مراسمى به خصوص تحقق می پذیرد. براى برخى دیگر که کمتر سنتى هستند ممکن است مراسم چندان مهم نباشد و ازدواج خود را خصوصی تر برگزار کنند. در هر شکل، یک تعهد سطح (۴) بالاترین فرم تعهد است که می توانید در قبال کسى عهده دار شوید.
نتیجه گیری
تعهد داشتن به زندگی مشترک، یکی از ارکان مهم جهت دوام و پایداری هر ازدواج است. در این راستا به چهار سطح اساسی و قابل تشخیص از تعهد اشاره شد؛ بدین صورت که پس از احراز تعهد مرحله نخست، می بایست روی مرحله و لایه دوم تعهد کار شود و پس از احراز آن، به مرحله سوم و سپس لایه چهارم پرداخته شود. بدیهی است احراز سطوح چهارگانه فوق، گامی مهم و اطمینان بخش در انتخاب همسر و ازدواج تلقی می شود.
گردآوری و تنظیم: حسین فاضلی
منبع: اقتباس از کتاب «آیا تو آن گمشده ام هستى؟» باربارا دى آنجلس؛ ترجمه هادى ابراهیمی؛ ص۲۳۱-۲۳۷
