اشاره:
پدر مترجم میر مخدوم شیعى امامى معاصر شاه اسماعیل اول صفوى بوده قبل از پسرش میر ابو الفتح بدار بقاء رحلت کرده چنانچه علامه قاضى نور الله رحمه الله علیه در مجالس المؤمنین تصریح کرده است میر مخدوم پدر مؤلف غیر از میرزا مخدوم عامى سنى است از جهت این که میرزا مخدوم سنى هم عصر شاه اسماعیل ثانى است و در اسلامبول در سنه ۹۹۵ فوت کرده چنانچه در کشف الظنون ضبط شده است.
و جمعى از اعلام فن رجال از روى اشتباه در تطبیق میرزا مخدوم عامى را معاصر شاه طهماسب اول نوشته اند و حال آن که شاه طهماسب اول در سنه ۹۸۰ فوت کرده و پس از وى پسرش شاه اسماعیل ثانى به مقام سلطنت رسیده است. فاضل، متکلم، فقیه، اصولى، مفسر، شرقى، حسینى، شیعى، امامى، صاحب تحقیق و تصنیف، معاصر شاه اسماعیل صفوى، و شاه طهماسب موسوى حسینى صفوى اول.
گفتار بزرگان
جلالت شأن و علو رتبت امیر ابو الفتح خادم حسینى عربشاهى مانند آفتاب تابان در کبد آسمانست چنانچه ارباب تراجم در معاجم خودشان متحدا در تبجیل و تجلیل علمى و عملى آن قائد عظیم الشأن شرح مبسوطى ایراد کرده اند.
مورخ بزرگ حسن بیگ روملو در کتاب أحسن التواریخ( ص ۴۴۳) در وقایع سال ۹۷۶ و کسانى که در آن سال در گذشته اند مى نویسد:
و هم در این سال مولانا اعلم افهم، جامع العلوم و الحکم المیر ابو الفتح که از سادات شریفى شرقه بود در دار الارشاد اردبیل به فجأه متوجه عالم بقا گردید، جناب مولوى از جمله تلامیذ مولانا عصام الدین است، در ما وراء النهر تحصیل نموده آخر در شهر مذکور متوطن گردید، از جمله نتایج قلم خجسته رقمش حاشیه بر مطالع است.
علامه فقید میرزا محمد على مدرس در کتاب ریحانه( ج ۲ ص ۳۲۶) مى نویسد:
فاضل، کامل، فقیه، متکلم، محدث، مفسر، اصولى، از اکابر علماء شیعه در عهد شاه طهماسب و در نزد او بسیار محترم بود علامه حجه الاسلام سید محمد باقر خوانسارى در الروضات( ج ۱ ص ۵۱) مى گوید:
هو السید الفاضل الکامل المتکلم الفقیه الأمیر أبو الفتح الشرقی الشریفی الحسینی الشیعی الإمامی بن السید محمد بن المیرزا مخدوم بن الأمیر السید شریف الجرجانی صاحب نواقض الروافض.
تالیفات
و قد کان السید أبو الفتح المعظم إلیه من علماء دوله السلطان الشاه طهماسب الصفوی و صاحب مصنفات عدیده( منها):
۱. شرح آیات الأحکام بالفارسیه سماه تفسیر الشاهی لکونه باسم السلطان المذکور.
۲. شرح الباب الحادی عشر المعروف بطریق المزج و البسط.
۳. رساله فى أصول الفقه.
۴. رساله فی تحقیق شبهه المجهول المطلق.
۵. حاشیه على المطالع( فی المنطق)
۶. حاشیه على حاشیه الدوانی( على شرح التجرید)
۷. حاشیه على تهذیب المنطق( للتفتازانی)
۸. حاشیه على الکبرى لجده السید شریف( فی المنطق)
و کانت وفاته بأردبیل سنه ست و سبعین و تسعه مائه کما نقل عن کتاب أحسن التواریخ.
صاحب ریاض العلماء دربارهى امیر ابو الفتح مى نویسد: فاضل، عالم، فقیه، متکلم، محدث، أصولی، مفسر، و هو من أسباط الأمیر السید شریف العلامه الشیرازی الجرجانی المشهور و الحق اتحاده مع الأمیر أبو الفتح شرقه المذکور فی بابه و والده المیرزا مخدوم الشریفی المشهور و کان عامیا و هو الذی حول الشاه إسماعیل الثانی الصفوی عن التشیع و هرب إلى بلاد الروم و قصته مشهوره و هو صاحب نواقض الروافض و بالجمله المترجم من جمله مشاهیر
العلماء فی عصر السلطان المذکور مبجل عنده معاصر للشاه طهماسب الصفوی معظم عنده (و در جاى دیگر): من أجله علماء عصر السلطان الشاه إسماعیل الصفوی و الشاه طهماسب الصفوی و کان معظما جلیلا عنده.
وفات
امیر ابو الفتح بن مخدوم خادم حسینى عربشاهى در سنه ۹۸۰ چشم از جهان فرو بست و در تاریخ ۹۷۶در شهرستان اردبیل در مقبره شیخ صفى الدین جد ملوک صفویه مدفون شد.
