این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضا(علیه السلام) با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره قرآنى امام رضا (علیه السلام) ارائه مى دهد.
گرچه در این گستره، گزارش هاى حدیثى و تاریخى، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول، به چشم مى خورد و به یادگار مانده، به عنوان بهترین رهیافت، تقدیم به دوستداران قرآن مى شود.
تلاوت قرآن همراه با اندیشه
یکى از یاران و راویان حضرت رضا (علیه السلام) که نامش ابراهیم بن عباس است، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبى را ارائه مى دهد؛ او مى گوید:
امام رضا (علیه السلام) همه قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت مى کرد و بارها به یاران خود مى فرمود: اگر مى خواستم قرآن را در کمتر از این زمان، ختم مى کردم ولى روش من چنین است که: هیچ یک از آیه هاى قرآن را نمى خوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه مى کنم که در چه زمینه اى و در چه زمانى نازل شد، و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان مى رسانم.[۱]
گفتمان با قرآن
در جای دیگر مى گوید: تمام سخنان امام رضا(علیه السلام) و پاسخ هایى که به اشخاص مى داد و مثال هایى که مى فرمود، همه آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود.[۲]
تلاوت قرآن در هنگام سفر
رجاء بن ابى ضحاک، که یکى از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندى که از چگونگى نماز و عبادت و مسائل جانبى آن ارائه نموده است، درباره قرآن خواندن آن بزرگوار مى گوید:
چه بسیار، که در نیمه هاى شب از رختخواب خویش حرکت مى کرد و به تلاوت قرآن مى پرداخت، هر گاه به آیه اى مى رسید که در آن نامى از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت مى گریست و از خداوند بهشت طلب مى نمود و از آتش جهنم به خدا پناه مى برد.[۳]
راز جاودانى قرآن
وقتى در نزد حضرت امام رضا (علیه السلام) از جایگاه والاى قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود:« قرآن، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالى بخش خدا است که انسان را به سمت و سوى بهشت رهنمون مى شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات مى بخشد. این کتاب آسمانى در گستره زمان هرگز کهنگى نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان ها دشوار و خسته کننده نیست، راز و رمز این حقیقت آن است که قرآن فقط براى زمان خاص و امت ویژه اى قرار داده نشده، بلکه این کتاب عالى ترین دلیل است براى هر انسانى، و هیچ گاه باطل و کاستى در آموزه هایش راه پیدا نمى کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنى نازل شده است.[۴]
پى نوشت ها:
[۱] . لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَهٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها… (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۴۲۰، چاپ اختر شمال، ۱۳۷۳ ش/ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۴، چاپ مکتبه الاسلامیه، تهران/ مسند الرضا، ج ۱، ص ۴۰/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۳۶۰، انتشارات علامه، قم.)
[۲] . کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان).
[۳] . کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فىفراشه مِنْ تلاوهِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیهٍ فیها ذِکر جنّه او نارٍ، بَکى، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّه و تَعوّذ باللهِ من النّار. (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج ۲، ص ۴۲۸/ بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۱۸۰ و ج ۴۹، ص ۹۰/ کشف الغمه، على بن عیسى اربلى، ج ۲، ص ۳۱۶، چاپ مکتبه بنىهاشم؛ انوارالبهیه، ص ۱۰۴٫)
[۴] . هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقى و طریقته المُثلى ولا یخلقُ على الأزمنِه ولا یغثَ على الألسنه لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان والحجّه على کلّ انسانٍ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید. (مسند الرضا علیه السلام، ج ۱، ص ۳۰۹).
نویسنده: ابوالحسن ربّانى سبزوارى
منبع: کوثر، شماره ( ۶۲ )
