امارات متحده عربی (به عربی: الإمارات العربیه المتّحده)، (مخفف انگلیسی: UAE)، کشوری در خاورمیانه در شرق شبه جزیره عربستان، که از جنوب با قطر و عربستان سعودی، از شرق با عمان همسایه است و از شمال با خلیج فارس مرز ساحلی دارد.
امارات متحده عربی، اتحادی از هفت شیخ‌نشین کوچک به نام‌های ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس‌الخیمه و ام‌القوین است.
هر یک از این ۷ امیرنشین از استقلال برخوردارند، اما یک امیر موروثی به عنوان حاکم کشور ایفای وظیفه می‌کند و شورای عالی حکام که متشکل از هفت امیر است، رئیس دولت و کابینه را انتخاب می‌کند. پایتخت و بزرگترین شیخ‌نشین این کشور ابوظبی است.
اطلاعات چندانی در خصوص شیعیان امارات متحده، در اختیار نیست. آمار ارائه شده در مورد جمعیت شیعیان این کشور نیز متفاوت است. به گفته اطلس جهانی، حدود ۱۶ درصد از کل جمعیت این کشور شیعه هستند؛ در حالی که در برخی منابع، جمعیت آنان بین ۶ تا ۲۰ درصد تخمین زده شده است. در برخی مقالات، مطرح شده که بیش از ۲۳ درصد جمعیت دبی را شیعیان تشکیل می‌دهند.
اطلاعات عمومی
واژه «امارات» جمع اماره به معنی شیخ‌نشین یا امیرنشین است. نام امارات متحده عربی نیز به معنی «شیخ‌نشین‌های متحد عربی» است. نام‌گذاری این کشور بنام «امارات» از آنجاست که این کشور از تشکیل اتحادیه هفت منطقه امیرنشین تأسیس شده‌است.
مساحت این کشور ۸۳٬۶۰۰ کیلومترمربع است که در رده ۱۱۵ دنیا از نظر پهناوری قرار می‌گیرد. آب‌وهوایی بیابانی و سرزمینی هموار دارد که قسمت شرقی آن کوهستانی و سردتر است و تنها ۰٫۷۷ درصد خاک آن قابل کشاورزی است.
جمعیت آن در سال ۲۰۱۲ حدود ۵٫۳۱۴٫۳۱۷ نفر برآورد شده و با بیش از ۱۶ مهاجر در سال به ازای هر هزار نفر جمعیت، پنجمین کشور مهاجرپذیر دنیاست. فقط ۱۹ درصد اهالی این کشور اصلیت اماراتی دارند و ۲۳ درصد از اعراب دیگر کشورها و ایرانیان و حدود ۵۰ درصد از اهالی جنوب آسیا هستند.
جغرافیایی سیاسی مرزهای بین‌المللی
محدوده امارات متحده عربی: از شمال و شمال غربی خلیج فارس، از جنوب و جنوب غربی عمان و عربستان سعودی، از سمت غرب به قطر و عربستان سعودی، و از سمت شرق به دریای عمان و عمان محدود می‌شود.
از مسایل و مشکلات مهمی که این کشور همواره با آن دست به گریبان بوده، اختلافات مرزی میان شیخ نشین‌های هفتگانه از یک طرف، و میان هر یک از آن‌ها با دیگر کشورهای همسایه می‌باشد که حتی موجب درگیری‌های مرزی بنر شیخ نشین‌ها و همسایگان شده است.[۱]
از مهمترین اختلافات منطقه‌ای، ادعای ارضی این کشور بر جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی است. هم چنین بین سه کشور عمان، امارات متحده و عربستان سعودی، همواره بر سر واحۀ «بوریمی» منازعه و کشمکش وجود داشته است.[۲]
نظام سیاسی
امارات عربی متحده، اتحادی از هفت امیرنشین کوچک به نام‌های ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راس‌الخیمه و ام‌القوین است که هر یک از این ۷ امیرنشین از استقلال فراوانی برخوردارند، اما یک امیر موروثی به عنوان حاکم کشور ایفای وظیفه می‌کند. شورای عالی حکام، بالاترین نهاد سیاسی در کشور و متشکل از حکام امارت‌های هفتگانه است. ریاست آن از ابتدای تشکیل کشور امارات، بر عهده حاکمِ ابوظبی بوده است.
تعیین سیاست کلی کشور، انتخاب رئیس و نخست وزیر کشور، انتخاب رئیس و قضات دیوان عالی، موافقت با قوانین اتحادی قبل از صدور آن، موافقت با معاهده‌ها و قراردادهای بین‌المللی از اهم صلاحیت‌های شورا است. در حال حاضر امیر و رئیس دولت امارات شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان است. پایتخت و بزرگترین شیخ‌نشین این کشور ابوظبی است.
در این کشور هیچ گونه فعالیت حزبی وجود ندارد و بیشتر دارای جمعیتها و باشگاههای اجتماعی و هنری و صنفی و فرهنگی و فکری است که بیشترین همگرایی را با سیاستهای راهبردی و کلان نظام امارات دارند.[۳]
بافت اجتماعی
بافت اجتماعی این کشور نیز به صورت قبیله‌ای است. در واقع، نظام اجتماعی این کشور و جهت گیری آن، تحت تأثیر فرهنگ عربی، ارزش‌های اسلامی و آداب و رسوم قبیله‌ای قرار دارد.
ابوظبی: شیخ نشین ابوظبی که پایتخت امارات متحده عربی نیز به شمار می‌آید، مهمترین امیرنشین این کشور است که هم به لحاظ ثروت و هم از لحاظ نظامی اهمیت دارد.[۴]
دبی: دومین شیخ نشین امارات متحده که به لحاظ تجاری و جمعیتی اهمیت دارد، امیرنشین دبی است که از جنبۀ جمعیتی، پر جمعیت‌ترین شهر امارات و از بعد تجاری، شهر بندری و پر رونق امارات متحده و منطقه آزاد تجاری به شمار می‌آید.[۵] ییل از شاخه‌های قبیله بنی یاس، آل بوفله نام دارد که در دوبی زندگی می‌کنند و خانوادۀ شیخ راشد، حاکم دبی نیز از این قبیله است. بحارینه، قبیله دیگری است که در دبی ساکن‌اند و مذهب تشیع را پذیرفته‌اند. همچنین قبایل سوران و شاوی هین نیز در این شهر مسکن گزیده‌اند.
نقشه امارات متحده عربی
شارجه: خاندان قاسمی، خاندان حاکم این شیخ نشین هستند و پس از آنان، دو خاندان آل مدفع و طریم با در اختیار گرفتن برخی مشاغل دولتی، در این حکومت سهیم شده‌اند.
رأس الخیمه: خاندان حکومتی، خاندان بنی محمد هستند که پر نفوذترین خاندان این امیر نشین به شمار می‌آیند. پس از آنان، بنی سلطان، رقیب سیاسی خاندان حکومتی است که البته این دو قبیله، در اصل متعلق به قبیله قاسمی هستند. افرادی از قبایل دیگری چون طنیج، غفاله و بنی شمیل نیز در این شیخ نشین زندگی می‌کنند.
عجمان و ام القوین و فجیره: جوامع عجمان، ام القوین و فجیره، مانند شیخ نشین‌های دیگر و حتی کمی بیش از آن‌ها حالت و خصوصیت قبیله‌ای دارند. حتی آن‌ها را می‌توان از جهاتی، سنتی‌ترین جوامع قبیله‌ای دانست.[۶]
زبان و دین رسمی
زبان رسمی کشور عربی است و انگلیسی، فارسی، اردو و هندی نیز کاربرد زیادی دارد. مذهب رسمی این کشور اسلام است که حدود ۹۶٪ مردم را شامل می‌شود. از جمعیت این کشور %۱۶ شیعه، %۸۰ سنی و %۴ بقیه مذاهب هستند. بنابر نقل‌های تاریخی، اسلام در سده نخست ق. به دست عمرو بن عاص که از جانب پیامبر اکرم(ص) به این منطقه اعزام شده بود، به آن‌جا راه یافت.[۷]
جمعیت ۹۶ درصدی مسلمان این کشور شامل مذاهب مختلفی چون حنبلی، شافعی، مالکی، شیعه و گروه اقلیت وهابی است که این تنوع مذهبی، می‌تواند تأثیر فراوانی بر بافت اجتماعی و سیاسی آن داشته باشد.[۸]
شیعیان امارات
در خصوص شیعیان امارات متحده، اطلاعات چندانی در اختیار نیست. آمار ارائه شده در مورد جمعیت شیعیان این کشور نیز متفاوت است. به گفته اطلس جهانی، حدود ۱۶ درصد از کل جمعیت این کشور شیعه هستند؛ در حالی که در برخی منابع، جمعیت آنان بین ۶ تا ۲۰ درصد تخمین زده شده است. به هر حال، بیشتر این شیعیان در امارت دبی ساکن‌اند که از مهمترین و در عین حال، یکی از پر جمعیت‌ترین امیرنشین‌های امارات متحده به شمار می‌آید.[۹]
در برخی مقالات، مطرح شده که بیش از ۲۳ درصد جمعیت دبی را شیعیان تشکیل می‌دهند. این تمرکز در مهمترین امیر نشین امارات متحده عربی، مسائلی از همان نوع را ایجاد می‌کند که در دیگر امیرنشین‌ها به وجود آورده است، ضمن آن که در دبی نیز مانند بحرین، نفوذ ایران وجود دارد.[۱۰]
اصولاً کشور امارات متحده عربی، کشوری مهاجر پذیر است، به گونه‌ای که می‌گویند حدود چهار پنجم جمعیت آن را مهاجرین تشکیل داده‌اند و بنابراین، این که گفته می‌شود بشتر شیعیان این کشور ایرانی‌اند، دور از انتظار نیست. بعضی‌ها هم می‌گویند شیعیان این کشور، متعلق به قبیلۀ بحارنه می‌باشند که ممکن است این قبیله در حدود سیصد سال پیش، با قبول مذهب تشیع از قبایل نعین از قبیلۀ عرب به وجود آمده باشد؛ گر چه بعضی‌ها معتقدند این مردمان، از ساکنان اصلی و بومیان ناحیه هستند که به دست اعراب شکست یافته‌اند. تمام مردم قبیله شیعه مذهب‌اند و به تجارت و کشاورزی اشتغال دارند.[۱۱]
مساجد و حسینیه‌ها
امارات متحده عربی یکی از کشورهایی است که برخی از زیباترین مساجد دنیا را در خود جای داده است. در این کشور بیش از ۴ هزار و ۸۱۸ مسجد وجود دارد که از این تعداد، یک هزار و ۴۱۸ مسجد در دبی، ۲ هزار و ۲۸۹ مسجد در ابوظبی و ۶۰۰ مسجد نیز در شهر شارجه قرار گرفته است.
اخیرا معاونت امور اسلامی شهر شارجه امارات با همکاری بخش ارائه خدمات انسان دوستانه این شهر ۴۸ مسجد ویژه مسلمانان غیر عرب زبان در سراسر امارات متحده عربی احداث کرده است. استفاده از متخصصان برای ترجمه خطبه‌های نماز جمعه از زبان عربی به سایر زبان‌ها از امکاناتی است که در این مساجد در اختیار مسلمانان غیر عرب زبان قرار گرفته است. در این مساجد خطبه‌های نماز جمعه از زبان عربی به زبان‌های اردو، مالایی، پشتو، تامیل و انگلیسی ترجمه می‌شود.[۱۲]
برخی از مساجد و حسینیه‌های شیعیان
مسجد امام علی(ع) دبی
مسجد امام علی(ع) یکی از مساجد معروف و با قدمت شیعیان در دبی است. مدیریت این مسجد از سوی اداره اوقاف دبی به یک روحانی بحرینی الاصل که مقیم امارات می‌باشد واگذار شده است. ایشان چند سالی را در حوزه علمیه قم به تحصیل پرداخته است. گنجایش مسجد حدود ۱۵۰۰ نفر می‌باشد.
برنامه سخنرانی توسط سخنرانان اعزامی از سایر کشورها دراین مسجد انجام می‌شود و در مناسبت‌های خاص، برنامه عزاداری تا پاسی از شب در این مکان ادامه دارد. اغلب افراد حاضر در این مسجد شیعیان بحرینی می‌باشند و البته شیعیان ایرانی و عراقی و همچنین شیعیانی از کشورهای هند و پاکستان و در این مراسم شرکت می‌کنند.
مسجد حضرت زهرا(س) شارجه
مسجد الزهراء شارجه یکی از قدیمی‌ترین ومهم‌ترین مراکز تجمع شیعیان شارجه به ویژه در ماه محرم است. این مسجد توانسته است در طول زمان شیعیان بسیاری را جذب نماید. اغلب افراد شرکت کننده در این مسجد شیعیان عراقی، بحرینی، پاکستانی، هندی و افغانی هستند.
مسجد امام حسین(ع) دبی
این مسجد در سال ۱۳۶۳ش در زمینی به مساحت ۶۰۰۰ متر مربع، روبروی بیمارستان ایرانیان واقع در منطقۀ جمیرا، خیابان الوصل، با مساعدت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و شیعیان خیر مقیم امارات و با پی‌گیری حجت الاسلام و المسلمین برقعی نماینده وقت امام خمینی در امارات بنا گردید و طی سال‌های بعد با پی‌گیری نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در امارات، تکمیل و توسعه داده شد.
مجموع ابنیه مسجد ۲۵۰۰ متر مربع است که شامل صحن مسجد (۴ سالن)، بخش اداری، کتابخانه، محل عرضه محصولات فرهنگی، آموزشگاه، مهد کودک، مهمانسرا، دو واحد مسکونی، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و… است. پس از برقعی، به ترتیب مروی، حکیم، اکبریان و شاهچراغی و مدنی به عنوان نمایندگان مقام رهبری تا سال ۱۳۹۵ش در مسجد امام حسین(ع) اقامه جمعه و جماعت کردند که با اشراف آنان فعالیتهای گوناگون دینی، فرهنگی و اجتماعی برگزار می‌شد[۱۳]
حسینیه گِراشی‌ها
حسینیه گراشیهای(شهری در جنوب استان فارس) مقیم امارات دهها سال است که در ماه محرم اقدام به برگزاری خیمه‌های عزای سالار شهیدان امام حسین(ع) می‌نماید. گنجایش این حسینیه هم حدود ۱۰۰۰ نفرمی باشد. مدیریت حسینیه توسط تجار گراشی انجام می‌شود و عمده شرکت کنندگان نیز کسبه و کارگران ایرانی مقیم امارات می‌باشند.
حسینیه لاریهای دبی
برگزاری مناسبتها مخصوصا برگزاری ایام محرم همه ساله دراین حسینیه که متعلق به شیعیان ایرانی می‌باشد انجام می‌گیرد. عمده شرکت کنندگان در این حسینیه را ایرانیان لاری که در امارات شاغل می‌باشند تشکیل می‌دهد. تعداد جمعیت شرکت کننده در این حسینیه حدود یک هزار نفر است.[۱۴]
برخی از مساجد اهل سنت
مسجد شیخ زاید آل نهیان
بزرگترین مسجد این کشور و هشتمین مسجد بزرگ جهان محسوب می‌شود که امروزه به یکی از مناطق توریستی امارات تبدیل شده است. این مسجد در گرامیداشت شیخ زاید بن سلطان، اولین حاکم امارات ساخته شده و مقبره او نیز در کنار همین مسجد بنا نهاده شده است.
در معماری این مسجد از سبک مراکشی و مغولی بهره‌برداری شده و دارای ۵۷ گنبد است و مناره‌هایی به سبک عربی کلاسیک دارد. این مسجد با بزرگترین فرش جهان که توسط «علی خالقی»، هنرمند ایرانی طراحی و در ایران بافته شده، مفروش شده است.گنجایش این مسجد ۴۰ هزار نمازگزار است.[۱۵]
مسجد جمیرا
مسجدی در دبی است. گفته می‌شود که مسجد جمیرا عکاسی‌شده‌ترین مسجد دبی است. این مسجد در محلهٔ جمیرا قرار دارد. این مسجد با یک گنبد به ارتفاع ۱۶ متر، و دو مناره مرتفع بطول تقریبی ۴۰ متر، و منبری بسیار مجلل، نمونه‌ای از معماری نوین اسلامی است. در نماسازی این مسجد از سنگ‌های ممتاز به رنگ کرمی مایل به صورتی استفاده شده‌است. تصویر این مسجد بعنوان یکی از نمادهای شهر بر روی اسکناس‌های ۵۰۰ درهمی چاپ شده‌است.[۱۶]
مسجد بدیه (به عربی: مسجد البدیه) (به انگلیسی: Al Badiyah Mosque):
مسجدی تاریخی است که در شهر فجیره واقع شده‌است. تاریخ بنای این مسجد به سال ۱۴۴۶ میلادی بازمی‌گردد.[۱۷]
ایرانیان امارات
ایرانیان از مهمترین مهاجرانِ ساکن امارات متحده عربی هستند.
جمعیت
آمار دقیقی از جمعیتِ ایرانیان مقیم امارات وجود ندارد، اما در منابع نیمه رسمی جمعیت آنان حدود ۵۰۰٫۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود که حدود ۴۰۰٫۰۰۰ نفر ساکن دبی هستند.[۱۸]
علاوه بر این، ۱۷٪ جمعیت امارات ایرانیالاصل هستند.[۱۹] بنا به آمار سازمان سیا، ایرانیان و عرب‌های غیراماراتی مجموعاً ۲۳٪ از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.[۲۰]بخش اعظم شیعیان امارات ایرانی هستند.[۲۱]
خاستگاه
بخش عمده‌ای از ایرانیان امارات از حدود یک قرن پیش از استان‌های جنوبی یعنی هرمزگان، فارس و بوشهر به علت از رونق افتادن بزرگترین مرکز بازرگانی آن دوره در خلیج فارس یعنی بندر لنگه و نیز ظلم حکام محلی به این سرزمین مهاجرت کردند. بخش دیگری نیز در دوران پس از انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق به امارات مهاجرت کردند که اینان از همه نقاط ایران از جمله تهران بودند.
اقتصاد
ایران و امارات روابط تجاری بسیار دارند. همچنین ایرانیان بسیاری در امارات به تجارت و بازرگانی مشغولند. به نوشته نشریه نشنال دیفنس، در تحریم‌های علیه ایران در پی برنامه هسته‌ای ایران امارات سود خوبی می‌کند. ایالات متحده آمریکا نیز بانک‌های این کشور را تحت فشار می‌گذارد تا روابطشان را با ایران قطع کنند.[۲۲]
مسائل آموزشی و فرهنگی
به نوشته الشرق الاوسط، حدود ۱۰٬۰۰۰ ایرانی در مدارس و دانشگاه های امارات تحصیل می‌کنند. ایرانیان در امارات دارای مدرسه و موسسات آموزش عالی نیز هستند.[۲۳]
دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی نیز از سال ۲۰۰۴ در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشتههای گروه مهندسی، مدیریت، حقوق، روانشناسی و حسابداری دانشجو می‌پذیرد.[۲۴]
نخستین مدرسه ایرانی امارات در سال ۱۳۳۶ در دبی ساخته شد و با افزایش جمعیت ایرانیان، مدارس ایرانی شارجه و ابوظبی نیز ساخته شدند.[۲۵]
انجمن خیرین مدرسه‌ساز ایران در امارات نیز فعالیت دارد. ایران تنها کشوری است که در امارات مدرسه ویژه استثنایی‌ها دارد. ایرانیان نخستین مدرسه استثنایی دوبی را با نام احسان بنیانگذاری کردند.[۲۶]
باشگاه ایرانیان دبی نیز خدمات مختلف اقامتی(هتل)، پذیرایی(رستوران)، ورزشی، آموزشی، فرهنگی و هنری را تقدیم ایرانیان و سایر علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر اصیل ایرانی ارائه می‌نماید.[۲۷]
پی نوشت ها
- غلامرضا محمدی، «امارات با بحران زنده است»، رسالت، ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۸.
- سید محسن توکلی، «نگاهی به اختلافات عمان و امارات متحده عربی» نشریۀ دیدگاه‌ها و تحلیل ها،ش ۱۲۸.
- [۱]
- مهدی مظفری، امارات خلیج فارس، پژوهش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، ترجمه: مهدی مظفری، ص۸۶.
- «اقتصاد دبی از کاهش شمار گردشگران روس آسیب دیده است» نشریۀ بررسی‌های بازرگانی،ش ۱۴۲، ص۱
- مهدی مظفری، امارات خلیج فارس، پژوهش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، ترجمه: مهدی مظفری، ص۱۱۵.
- مرتضی اسعدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۶ش، جهان اسلام، ج۱، ص۲۱۵.
- مهدی مظفری، امارات خلیج فارس، پژوهش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، ترجمه: مهدی مظفری، ص۱۵۷.
- محمدرضا حافظ نیا، خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، ص۲۴۴.
- رسول جعفریان، جغرافیای تاریخی و انسانی شیعه در جهان اسلام، ص۱۰۱.
- امارات متحده، از سری انتشارات نظری اجمالی به کشورها، شماره ۷ دی ماه ۱۳۶۴، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، ص۶۹.
