نگاهی به تفاوت‌های جنسیتی اعتیاد
محققان در حوزه اعتیاد در طول ۲۰ سال گذشته، متوجه تفاوت‌های مهمی شده‌اند که در برخی از انواع اعتیاد میان زنان و مردان وجود دارد. درک بهتر این تفاوت‌های جنسیتی می‌تواند به زنان کمک کند که از سوءمصرف مواد مخدر بپرهیزند و ضمنا این مساله به پزشکان نیز کمک می‌کند که زنان معتاد را در ترک اعتیادشان یاری دهند. مردان با احتمال بیشتری از زنان ممکن است معتاد شوند.
یک بررسی ملی در آمریکا در سال ۲۰۰۸ نشان داد که ۵/۱۱ درصد مردان ۱۲ ساله و بالاتر، مشکل وابستگی یا سوءمصرف مواد دارند؛ در حالی که در زنان در همین سنین، این رقم ۴/۶ درصد است. اما از جنبه‌های دیگر، زنان با مشکلات سخت‌تری در زمینه اعتیاد روبه‌رو هستند؛ از جمله این که زنان با سرعت بیشتری به مواد مخدر وابسته میشوند و سریع‌تر از مردان، دچار پیامدهای پزشکی و اجتماعی اعتیاد میشوند. ضمن این که ترک اعتیاد نیز برایشان سخت‌تر است و با احتمال بیشتری ممکن است دوباره معتاد شوند.
زنان سیگاری نسبت به مردان سیگاری، بیشتر در معرض به خطر افتادن سلامت هستند. آنها با احتمال بیشتری به سرطان ریه مبتلا میشوند و با احتمال دو برابر بیشتر نسبت به مردان سیگاری در معرض حمله قلبی هستند. از طرف دیگر پژوهش‌ها بیانگر آن است که ترک سیگار برای زنان سخت‌تر از مردان است و زنان با احتمال بیشتری ممکن است پس از ترک سیگار، دوباره سیگار کشیدن را شروع کنند.
دلایل این تفاوت مشخص نیست. برخی از بررسی‌ها نشان داده‌اند که زنان سیگاری به عوامل و اشارات محرک محیطی (مثلا روشن کردن سیگار هنگام دیدن یک دوست در میهمانی) حساس‌ترند، در حالی که مردان سیگاری بیشتر به اثرات زیستی یا جسمی نیکوتین واکنش نشان می‌دهند. این تفاوت‌‌ها و برخی از بررسی‌های مقدماتی نشان می‌دهند که درمان‌های جایگزینی نیکوتین در زنان ممکن است به اندازه مردان موثر نباشد.
یک تجزیه و تحلیل روی ۱۴ تحقیق در این مورد نشان داد که گرچه هم مردان و هم زنان با استفاده از برچسب‌‌‌های پوستی نیکوتین با احتمال بیشتری سیگار را ترک می‌کنند، احتمال ترک سیگار در زنان کمتر از مردان است. حدود ۲۰ درصد از مردان در طول ۶ ماه با استفاده از برچسب پوستی سیگار را ترک کرده بودند، در حالی که در مورد زنان این میزان حدود ۱۵ درصد بود. هنگامی که از برچسب پوستی بی‌اثر استفاده شده بود، در هر دو جنس میزان ترک حدود ۱۰ درصد بود.
سایر داروهایی که برای ترک سیگار به کار می‌روند، مانند بوپرپیون و وارنیکلین، از طریق جایگزینی نیکوتین عمل نمی‌کنند.
پژوهش‌های محدودی که تا به حال انجام شده‌اند، نشان می‌دهند که این داروها دست کم در کوتاه‌مدت به‌طور یکسان بر زنان و مردان موثرند. اضافه کردن مشاوره به مصرف داروها احتمال ترک سیگار را هم در مردان و هم در زنان افزایش می‌دهد. با توجه به این که زنان نسبت به مردان حساسیت بیشتری به محرک‌های محیطی دارند که ممکن است باعث سیگار کشیدن مجدد آنها پس از ترک شود، منطقی به نظر می‌رسد که استفاده از شیوه‌های روان درمانی به آنها کمک کند در مقابل چنین محرک‌هایی مقاومت کنند.
یک مساله دیگر، افزایش وزن پس از ترک سیگار است. حدود نیمی از زنان سیگاری درباره اضافه وزن بعد از ترک سیگار نگران هستند. گرچه توصیه معمول ورزش و توجه به میزان کالری دریافتی از راه غذا، هنگام ترک سیگار است، در نهایت ممکن است این توصیه غیرعملی باشد و تلاش برای ترک سیگار شکست بخورد.
یک بررسی مقدماتی نشان می‌دهد شیوه بهتر احتمالا این است که زنان را قانع کنیم این اضافه وزن را در عوض بهبود سلامت‌شان پس از ترک سیگار بپذیرند. نهایتا بررسی‌ها نشان داده‌اند که ترک سیگار برای زنان به خصوص در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی (در میانه چرخه ماهانه، درست پس از تخمک‌گذاری) سخت‌تر است.
این بررسی نشان می‌دهد زنانی که ترک سیگارشان در طول مرحله فولیکولار (که پس از قاعدگی شروع می‌شود و با تخمک‌گذاری پایان می‌یابد) است، نسبت به زنانی که ترک سیگار را در مرحله لوتئال چرخه ماهانه‌شان آغاز می‌کنند، احتمال بیشتری دارد که سیگار را برای مدت طولانی‌تری ترک کنند.
یک نظریه این است که با افزایش میزان استروژن (هورمون جنسی زنانه) حین مرحله فولیکولار میزان اضطراب زن کاهش یافته و خلق و خوی او بهبود می‌یابد و در نتیجه به زن کمک می‌کند تا با مشکلات ناشی از ترک سیگار بهتر کنار بیاید.
اعتیاد به سایر مواد
اعتیاد به مواد محرک
مردان و زنان به احتمال مساوی ممکن است به مصرف یا سوءمصرف مواد محرک مانند کوکائین و مت‌آمفتامین روی آورند اما تفاوت‌هایی از لحاظ اعتیاد به این مواد میان زنان و مردان وجود دارد. شواهد مقدماتی در بررسی‌های انسانی و حیوانی بیانگر آن است که زنان با سرعت بیشتری به مواد محرک وابسته میشوند و با احتمال بیشتری پس از ترک ممکن است دوباره به مصرف آنها روی بیاورند. همانند نیکوتین، نوسانات هورمونی در بدن زنان در طول چرخه ماهانه ممکن است میل به کوکائین را در برخی از اوقات دوره قاعدگی افزایش دهد.
اعتیاد به شبه‌افیونی‌ها
زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان برای مصرف داروهای مسکن شبه‌افیونی از پزشکان نسخه می‌گیرند، شاید به این علت که آنها با احتمال بیشتری ممکن است دچار بیماری ایجادکننده درد مزمن شوند. زنان با احتمال بیشتری از مردان به علت سوءمصرف مواد شبه‌افیونی به بخش‌های اورژانس مراجعه می‌کنند که این احتمال را مطرح می‌کند که زنان بیشتر به عوارض پزشکی این سوءمصرف مبتلا میشوند.
اعتیاد به ماری‌جوانا (حشیش)
مردان در آمریکا با احتمال ۳ برابر بیشتر از زنان مصرف روزانه ماری‌جوانا را گزارش می‌کنند. پژوهش‌های مقدماتی بیانگر آن است که زنان با احتمال بیشتری دچار عوارض پزشکی ناشی از مصرف این ماده میشوند و با سرعت بیشتری به آن وابسته میشوند.
منبع: ایران سلامت؛ بهار خراسانی
