اشاره:
فاطِمه(سلام الله علیها) مشهور به فاطِمهٔ زَهرا (۵ بعثت -۱۱ق)، دختر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و خدیجه کبری(سلام الله علیها) و همچنین همسر امام علی(ع) است. او یکی از پنج تن آل عبا (اصحاب کساء) بوده که شیعیانِ دوازده امامی آنها را معصوم می‌دانند. امام دوم و سوم شیعیان و زینب(سلام الله علیها) از فرزندان او هستند. زهرا، بَتول، سیده نساء العالمین از جمله القاب وی و اُمّ اَبیها کنیه مشهور او است. فاطمه، تنها زن همراه پیامبر(صلی الله علیه و آله) در روز مباهله با مسیحیان نجران بوده است.
السَّلامُ عَلَیکِ یا فاطِمَهَ الزَّهْراءُ یا بِنْتَ مُحَمَّدٍ یا قُرَّهَ عَینِ الرَّسُولِ یا سَیدَتَن’ا وَ مَوْلا’تَنااِنّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَ تَوَسَّلْنا بِکِ اِلَى اللهِ وَ قَدَّمْناکِ بَینَ یدَى حاجاتِنا یا وَجیهَهًعِنْدَاللهِ اِشْفِعى لَنا عِنْدَاللهِ.
سلام بر تو اى فاطمه زهرا، اى دخت پیامبر و اى نور چشم رسول مکرّم، ایسرور و اى سالار ما، ما به تو رو آورده و شفاعتت را چشم میداریم و به وسیله توـ اى پاره تن نبى گرامى ـ به خداى متعال توسّل میجوییم و حوائج خود را به توعرضه مینمائیم. اى آنکس که در نزد خدا آبرومندی! در پیش پروردگار از ماشفاعت فرما.
دامنش بر زمین کشیده مى شد و چادرش بر پاهایش مى پیچید؛ از شدت گریه و ریزش اشک، چشمهایش رمقى براى دیدن نداشت.
باید کمکش کرد تا کنار قبر پدر برود.
همین که نگاهش بر خاک خاموش پدر مینشیند، ناله سر میدهد، صدا به گریه بلند میکند و خطاب به پدرمیگوید:
ـ نیرویم رفت، شکیباییام تمام شد، مورد شماتت دشمن قرار گرفته ام و غم و اندوه کمر به نیستیامبسته است.
ـ پدر! سرگردان و حیران و تنها ماندهام، صدایم خاموش گشته، پشتم شکسته، زندگیم در هم ریخته و روزگارم تیره و تار گشته ….(۱)
غم و اندوه آن چنان بر جانش فرو ریخته که هر لحظه قلبش را بیشتر ملتهب میسازد و توان و تحملش را ازاو میرباید، گویى ناله بلندتر به گوش میرسد:
ـ پدر! به گریه ها و ناله هاى ابوالحسن (ع) گوش فرا ده که امین تو، پدر حسنین، برادر،جانشین و حبیبت میباشد، و کسى است که تو او را از کودکى بزرگ کرده و در بزرگسالى، برادرش خواندى و او را نیکوتر از همه اصحاب و دوستان و مهاجرین و انصار به شمار آوردی. ماتم، همهما را در برگرفته و گریه نابودمان کرده و غم و اندوه از ما دست بردار نیست ….(۲)
همچنان اشک میریزد؛ همراهان به گریه او میگریند؛ او را مینگرند که با تمام احساس مشتى از تربت پاکپدر را برمیگیرد و میبوید، لحظهاى آرام میگیرد و با خود زمزمه میکند:
ـ “کسى که خاک احمد را میبوید، هیچگاه زیان نمیبیند، اگر تا آخر عمر خویش هیچ عطر دیگریرا نبوید”.(۳)
سپس دوباره مویه بر میآورد :
ـ اى پدر! پس از تو مصیبتهایى بر من فرود آمد که اگر بر شانههاى روز روشن میریخت، چهرهاشبه تاریکى میگرایید و شب میشد…
به راستى این کیست که چنین ناله و فغان سر داده؟ این کیست که اینچنین از ستم ناکَسان، به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شکایت می بَرد؟ این کیست که اینچنین تن و روحش را آزرده اند؟
آرى، او فاطمه، دختر محمد (صلی الله علیه و آله) خاتم پیامبران و پرورده دامان خدیجه ام الایتام است.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره اش میفرماید:
«اى فاطمه، خداوند نامى از نامهاى خویش را براى تو برگزیده است. او فاطر (آفریننده) است وتو فاطمه.(۴)
اکنون این فاطمه فرزند رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) است که چون پرندهاى مجروح و بال و پر شکسته وبا قلبى محزون، در گوشهاى از خانه نشسته و پیوسته اشک میریزد! آیا چگونه میتوان باور کرد این همان”حبیبه مصطفی”(۵) است که دربارهاش فرمود:
«فاطمه پاره تن من است؛ هر کس او را بیازارد، مرا آزرده، و هر کس او را به خشم آورد، مراخشمگین کرده است».(۶)
و نیز میفرماید: خداوند به غضب فاطمه خشمگین گردیده، به رضاى او راضى میشود.(۷)
به حقیقت آیا این همان “پارۀ تن رسول خداست” (۸)که اینگونه میان در و دیوار فریاد “یا اَبَتاهُ یا رسولالله”سر میدهد!؟ آیا این همان “نور چشم مصطفی”(۹) (است که صورتش را با سیلى، بازویش را با تازیانه و پهلویشرا به غلاف شمشیر اینچنین مصدوم و مجروح ساختهاند!؟ (۱۰)چگونه این نامردان و سیهروزانِ دو عالم به خوداجازه دادهاند که حق این مظلومه بیگناه (۱۱)را غصب کرده، از ارث محرومش نمایند، پهلویش را بشکنند،فرزندش را به شهادت برسانند، به شوهرش ستم کنند و او را خوار سازند!؟ آیا میتوان تصور کرد که در منظرفاطمه ـ جگرگوشه پیامبر (۱۲)ـ با گستاخى تمام ریسمان به گردن ولى خدا بیفکنند و او را کشان کشان براى بیعتیشوم به مسجد ببرند؟ اى کاش در آن لحظه آسمان بر زمین فرو میریخت و زمانه شاهد چنین حادثهاى نبود.
آرى این همان “میوۀ دل رسول” (۱۳)خداست که با همه صدمات و ضربات، دست حسن و حسین را گرفته و بهسوى قبر پیامبر روانه شده است. على (ع) به سلمان میگوید:
“زود خودت را به قبر پیامبر برسان که میبینم مدینه به لرزه آمده است. به خدا قسم اگر دختر پیامبرمویش را پریشان و گریبانش را چاک زند و نزد پدر ناله کند، از این مردم کسى باقى نمیماند و زمین همه رافرو خواهد برد.
سلمان نزد زهراى اطهر میآید و میگوید: اى دختر پیامبر! خداوند پدرت را مایه رحمت عالمیان قرارداد، ازنفرین این مردم چشم بپوش! فاطمه (سلام الله علیها) میگوید:
اى سلمان! آنان قصد کشتن على را دارند و من (به این ستم) شکیبایى ندارم؛ بگذار تا نزد قبر پدرمروم و مویم را افشان کنم و گریبانم را چاک زنم و به خدایم شکایت کنم.
سلمان باز میگوید: میترسم زمین، مدینه را ببلعد. على (ع) مرا به سوى تو فرستاده که به خانهبرگردى و از نفرین مردم دست برداری! این بار صدیقه کبرى (سلام الله علیها) میگوید: چون على (ع) امر کرد،برمیگردم و صبر میکنم، سخنش را میشنوم و اطاعتش میکنم”.(۱۴)
عجبا! باز هم باید صبورى کرد، باید شکیبایى را همچنان پیشه خود ساخت، باید در عمل نشان داد چرا بهلقب “ممتحنه” (۱۵)مخصوص گشته است؟ و چرا “راضیه” و “مرضیه” نامیده شده؟ به راستى که او مثل اعلای”صابره” و “فاضله” و “والهه” است و در یک کلام شایسته و مصداق جمیع اسماء حسنی’ است، اسماء حسناییکه هر کدام از آنها بیانگر یکى از صفات بارز و ویژگیهاى خاص الهى اوست.
بدون شک یکى از بهترین راههایى که میتوان تا حدودى در شناساندن و ترسیم شخصیت آسمانى هر یکاز معصومین (ع) پیمود، تعاریفى است که از ناحیه خاندان عصمت و طهارت به دست رسیده است،زیرا آنان پس از خداوند، آشناترین خلق به خویشتن و راستگوترین مردم نسبت به معرفى خود بودهاند. بر ایناساس در مجموعه حاضر که به مناسبت شهادت بزرگ بانوى اسلام حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) تهیه شده،تلاش گردیده است با توجه به متون زیارات و روایات، به بعضى از اسامى و القاب حضرت صدیقه طاهرهفاطمه زهرا (سلام الله علیها) اشاره شود.
این نوشتار در دو بخش تنظیم شده: در بخش اول شرح و تفسیر بعضى از اسامى و القاب مشهور حضرتآمده، و در بخش دوم تنها به ترجمه اجمالى القاب و اسامى آن حضرت بسنده شده و امید است مورد استفادهخوانندگان محترم قرار گیرد.
اسامى، القاب و کنیه هاى حضرت زهرا (سلام الله علیها)
همانگونه که گفته شد، هدف ما از بیان اسماء و القاب نیکوى سرور زنان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بیانمطالب شگفتآور نیست، بلکه آگاهى بیشتر با بلنداى مقام آن بانوى آسمانى است. بانویى که در شمارمعصومین است. (۱۶)بانویى که محبت و ولایت او و خاندانش از فرایض دینى است. (۱۷)بانویى که “سرور بانوانبهشتی” است.
(۱۸)او که عظمت و مقامش را فرداى قیامت باید مشاهده کرد آن گاه که منادى از فضاى عرش ندامیکند: اى اهل محشر! سر به زیر افکنید و چشمهاتان را فرو بندید تا فاطمه (سلام الله علیها) از صراط عبور نماید؛ وآن گرامى عبور میکند در حالى که هفتاد هزار نفر از حوریان بهشتى همراه اویند.(۱۹)
این بزرگ بانو داراى اسامى و القاب بسیار زیبایى است که هر یک از آنها بخشى از کمالات و والاییهاى وجودمبارک او را تعریف میکند.
امام صادق (ع) میفرماید:
در نزد خداى عزّ و جلّ فاطمه را نُه نام است: فاطمه، صدیقه، مبارکه،طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدَّثه و زهرا. (۲۰)
فاطمه: جدا شده از هر بدى
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مى فرماید:
همانا من دخترم را فاطمه نام نهادم، زیرا بدون شک خدایعزّ و جلّ فاطمه و دوستان او را از آتش دوزخ بازداشته است.(۲۱)
امام باقر (ع) نیز فرمود: هنگامى که فاطمه زهرا (ع) پا به جهان نهاد، خداى تعالى فرشتهاى راامر فرمود که این نام (فاطمه) را بر زبان رسول مکرّم (صلی الله علیه و آله) جارى نماید. سپس پروردگار جهانیانفرمود: من به زلال علم شیر را در وجود تو قطع کردم،(۲۲) و تو را از ناپاکى بازداشتم. آنگاه امام باقر (ع) فرمودند: قسم به خداوند که پروردگار متعال این بانو را از علم انباشته و از ناپاکیهاى زنان در میثاق ذرّ منع فرمودهو باز داشته است.(۲۳)
صدیقه: بسیار راستگو
صدیقه یعنى فردى که هرگز دروغ نگفته و همواره گفتارش تصدیق کننده کردارش باشد و براستى که حضرتصدیقه کبرى مَثَل روشن و اعلاى این نام است، همانگونه که امام کاظم (ع) نیز میفرماید: بیشکفاطمه (ع) بسیار راستگو و شهیده بود….(۲۴)
مبارکه: با خیر و برکت
راغب در مفردات میگوید: جایى که خیر الهى به صورتى که قابل نگهدارى و شمارش و اندازهگیرى ومحدود کردن نباشد، و هر کس به آن بنگرد، فزونى محسوسى در آن خیر میبیند، گویند در آن برکت است و آنموضع، مبارک است.
در توضیح این نام عزیز باید گفت: خداوند انواع برکات و خوبیها را نصیب حضرت زهرا (سلام الله علیها) نمود بهگونهاى که نسل رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را در وجود او قرار داد و آن حضرت را مصداق بارز «کوثر»ـ خیر فراوان ـ ساخت.
طاهره: پاکیزه از هر گونه گناه و پلیدى
امام باقر (ع) از پدران خود چنین نقل میکند: “فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بدان سبب که از هرگونه پلیدیو گناه، پاک بود طاهره نامیده شد…”.(۲۵)
زکیه : پیراسته و باتقوا
زکیه به معنى پاکیزه بودن از هرگونه پلشتى، گناه و یا صفات رذیله است. حضرت زهرا (سلام الله علیها) مصداقبارز این اسم میباشد، همانگونه که آن گرامى در بعضى زیارات به این نام مورد خطاب واقع شده است: اَلسَّلامُعَلَیکِ اَیتُها الفاضلهُ الزَّکِیهُ؛(۲۶)
راضیه: خشنود به آنچه خداوند برایش مقدر فرموده؛
حضرت زهرا (سلام الله علیها) داراى صفت رضا بود، یعنى هر سختى، مصیبت و رنجى را که تقدیر الهى براى اورقم زده بود، تحمل میفرمود و رضاى خداوند را در آن جستجو میکرد.
جابربن عبدالله انصارى گوید: روزى پیامبر(صلی الله علیه و آله) وارد منزل فاطمه زهرا (سلام الله علیها) شدند، درحالى که عبایى از پشم شتر بر دوش حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بود و با دست آسیا میکرد. پیامبر نگاهى بهفاطمه زهرا نمود و فرمود: عجله کن و تلخیهاى دنیا را برخود هموار نما، تا فردا (در بهشت) به نعمتهایجاودان آخرت نائل گردى، چرا که خداوند آیهاى بر من نازل کرده و فرموده است: آنقدر پروردگارت به تومیبخشد که خشنود شوی: «و لسوف یعطیک ربک فترضی».(۲۷)
مرضیه: مورد خشنودى و رضایت خداوند
از رفیع ترین درجات نزد پروردگار درجه مرضیین است که خداوند همواره از نائلین به این مرتبه خشنود وراضى میباشد. زهراى مرضیه، برترین بانویى است که همواره مورد رضاى خداوند قرار گرفته است. دربسیارى از فرازهاى زیارات آن حضرت به این معنى اشاره شده است: اَلسَّلامُ عَلَیکِ اَیتُهَا الرَّضِیهُ الْمَرْضِیهُ.
محدَّثه: کسى که ملائکه با او سخن گویند
امام صادق میفرماید: همانا فاطمه (سلام الله علیها)محدَّثه نام نهاده شد، زیرا فرشتگان پیوسته از آسمان فرودمیآمدند و ـ همانگونه که مریم دختر عمران را ندا میدادند ـ او را نیز ندا میدادند و میگفتند:
اى فاطمه! خداوند تو را برگزیده و پاکیزه گردانید و بر زنان جهان برترى داد. اى فاطمه!پروردگارت را فرمانبردار باش و در پیشگاه او سجود کن و با رکوع کنندگان رکوع نما!
از این رو فاطمه (سلام الله علیها) با فرشتگان سخن میگفت و آنان نیز با او سخن میگفتند.(۲۸)
زهرا : درخشنده
از امام صادق (ع) سؤال شد: چرا فاطمه (سلام الله علیها) “زهرا” نامیده شده؟ فرمود: زیرا هنگامى که درمحرابش به عبادت میایستاد، نور او براى اهل آسمان میدرخشید، همچنان که نور ستارگان براى اهل زمینمیدرخشد.(۲۹)
برخى دیگر از نامهاى مشهور حضرت زهرا (سلام الله علیها) بتول، حوراء، حوریه، ساجده، عذراء، کوکب،منصوره و مهدیه است که در اینجا به طور اختصار به شرح آنها میپردازیم.
بتول: (هماره) پاک و مطهّر
بتول بانویى را گویند که از عوارضى که دیگر زنان در هر ماه بدان مبتلا میشوند، مطهّر و مبرّاست.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: فاطمه را بتول نامیدهاند زیرا به واسطه فضل، دانش، ایمان وشرافتش از سایر زنان زمانه جدا گشته است. (۳۰)
حوراء: فرشته مانند
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هرگاه مشتاق بهشت میشوم، فاطمه (سلام الله علیها) را میبویم.فاطمه (سلام الله علیها) بوى بهشت میدهد. او فرشتهاى در قالب انسان است.(۳۱)
حوریه: فرشته خصال
پیامبر اکرم فرمود: زهرا (سلام الله علیها) خلقتى از فرشتگان دارد که در قالبى از انسانها قرار گرفته است.(۳۲)
ساجده: زنى که پیشانى بر درگاه حق بساید
حضرت خدیجه (سلام الله علیها) فرمودند: فاطمه (سلام الله علیها) آنگاه که در رحم مادر بود با مادر خود سخنمیگفت و آن زمان که زاده شد، بر زمین سجده کرد و انگشتان خود را به طرف آسمان گرفت.(۳۳)
عذراء: دوشیزه
امیرالمؤمنین (ع) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به درگاه خداوند رو آورده، عرضه داشت …خداوند! براى نزدیک شدن به تو، بهترین زن برگزیده، مادر انوار مقدس (ائمهاطهار)، زن فرشته خصال و همیشهپاک، و بانوى عذراء، فاطمه زهرا را پیش تو شفیع قرار میدهم.(۳۴)
کوکب : ستاره درخشان
امام صادق (ع) درباره سخن خداوند «اللهُ نورُ السَّمواتِ وَ الارضِ مَثلُ نورِهِ کَمِشکو’ه…» فرمودند:فاطمه زهرا ستارهاى نورانى در بین زنان اهل دنیاست.(۳۵)
منصوره : یارى شده (از جانب خداوند)
پیامبر فرمودند: اى اصحاب من! آیا میدانید فاطمه از چه خلق شده است؟ عرضه داشتند: خدا و پیامبرشبر این مطلب آگاهترند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: فاطمه، فرشته انسانى است و تنها انسان نیست.مردم ـ که سخن پیامبر را در نیافتند ـ عرضه داشتند: این مطلب برایمان مشکل شد! میفرمائید فرشته است وانسان!؟ این چگونه ممکن است!؟
پیامبر فرمودند: … جبرئیل یک سیب از بهشت برایم هدیه آورد و سپس گفت: اى محمد! این سیب را بخور.گفتم: اى دوست من! این سیب هدیه خداوند است، چگونه آن را بخورم؟ گفت: شما فرمان یافتهاید که اینسیب را بخورید. پس آن را شکافتم، ناگهان نورى از آن درخشید، از آن نور در هراس شدم. جبرئیل دیگربار گفت: بخور! این نور، نور فاطمه منصوره است.
گفتم: منصوره کیست؟ گفت: دختر شما خواهد بود که اسمش در آسمانها منصوره و در زمین فاطمه است.
سؤال کردم: چرا در آسمان و زمین به این نامها خوانده شده است؟ گفت: در زمین فاطمه است، زیرا آتشجهنم از شیعیان او برداشته شده، و از دشمنانش نیز محبّت او را گرفتهاند، و در آسمان او را منصوره گویند، بهخاطر سخن خداوند که فرمود: “وَ یومَئذٍ یفرَحُ المُؤمِنونَ بِنَصراللهِ”؛ همانا فاطمه (سلام الله علیها) یارى رساننده بهیاران و دوستان خود میباشد.(۳۶)
مهدیه : هدایت شده
فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از آن جهت مهدیه نامیده شده که مورد هدایت الهى قرار گرفته بود، و هر کس کهخداوند او را راهنمایى کند، هیچگاه گمراه نخواهد شد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز در سخنان خود به این موضوع اشاره میکند و به حضرتزهرا (سلام الله علیها) میفرماید: توفیقات الهى همیشه همراه تو بوده، و تو بانویى، و زن فهمیده و خردمندى، که ازسوى خداوند هدایت و مورد الهام واقع شدهای.(۳۷)
کنیه هاى حضرت
کنیه هایى که براى حضرت زهرا(سلام الله علیها) ذکر کردهاند عبارتند از:
ام الحسن : مادر حسن (سلام الله علیها).
ام الحسین : مادر حسین (ع)
ام المحسن : مادر محسن.
توضیح آن که محسن فرزند گرامى حضرت فاطمه است که در شش ماهگى سقط گردید، و پیش از تولّد ازسوى جدّ بزرگوارش حضرت رسول (صلی الله علیه و آله)نامگذارى شده بود.
ام الائمه : مادر ائمه (ع)
بدان جهت که همه امامان معصوم (ع) فرزندان آن بانوى گرامى بشمار میآیند، او را امّ الائمه گویند.
ام ابیها: مادر پدرش؛
“فاطمه (سلام الله علیها) را از آن رو ام ابیها گفتهاند که آن حضرت پس از رحلت مادرش، براى پدر خویش چونمادرى مهربان و دلسوز بود”.(۳۸)
برخى القاب حضرت زهرا (سلام الله علیها)
با توجه به احادیثى که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین وارده شده است، بعضى دیگر ازاسامى و القاب آن حضرت عبارتند از:
انسیه : زنى که خصلتهاى خوب انسانى در او متجلى است؛
تقیه : پاک و بیگناه؛
حبیبه : دوست و رفیق، دوست داشتنی؛
حُرِّه : آزاده زن، زنى که اسیر شهوت نیست؛
راکعه : اهل رکوع و تواضع در برابر خداوند؛
رشیده : فهمیده و صاحب خرد؛
ریحانه : گل خوشبوى، لطیف و مهربان؛
زهره : درخشان، نورانی؛
سعیده: نیکبخت؛
سیده : سرور، بانو؛
شهیده : زنى که در راه خدا جان را فدا نماید؛
صابره : شکیبا و بردبار؛
صادقه : راستگو و درست کردار؛
صدوقه : راستگو با کردارى صحیح؛
عارفه : شناسا، با شناخت و درک کامل؛
عالیه : بلند همت و دوراندیش؛
عدیله : نظیر و مانند. (فاطمه زهرا را “عدیله مریم”مینامند زیرا این دو بانو ضرب المثل پاکى و طهارت بودهاند).
عزیزه : ارجمند و گرانقدر؛
علیمه : دانشمند و آگاه؛
فاضله : زن صاحب فضیلت؛
فریده : زن یگانه، دُرّ نفیس؛
کریمه : اهل کرم و جود و سخاوت؛
کوثر : خیر فراوان؛
مبشّره : بشارت دهنده؛
محموده : پسندیده، زن مورد پسند خداوند؛
مطهره : زن پاک و عارى از گناه و زشتی؛
معصومه : زنى که هیچ گاه گناه نکرده باشد؛
مُلهَمه : زنى که خداوند به او الهام میفرستد؛
مُمْتَحنه : زنى که آزموده شده و از آزمایش خداوند سرافراز بیرون آمده است؛
موفّقه : زنى که توفیقات الهى همراهش باشد؛
مؤمنه: گرونده به خداوند؛
والهه : شیفته و شیدا (نسبت به خداوند)؛
وحیده : یگانه، بیهمتا.
پی نوشت:
۱.شیخ عباس قمى ، بیت الاحزان ص ۴۶٫
۲. بیت الاحزان ص ۴۶٫
۳. بیت الاحزان ص ۴۶٫ عوالم ج ۱۱ ، ص ۴۵۴٫
۴. معانى الاخبار باب ۲۷ ، ج ۳ ، ص ۵۵٫
۵. اللهم صل على … حبیبه المصطفى ؛ خدایا بر محبوبه مصطفى درود فرست.
۶. بحار ج ۴۳، ص ۱۹٫
۷. همان .
۸. اللهم صل على … فاطمه … بضعه لحمه ؛ خدایا بر فاطمه پاره تن رسول خدا درود فرست .
۹. یا قره عین الرسول …. اشفعى لنا عند الله ؛ اى نور دیده رسول ! نزد خداوند شفیع ما باش.
۱۰. اللهم صل على … المغصوبه حقها ؛ خدایا بر آن بانویى فرو فرست که حقش را تاراج کرده اند ؛ … الممنوعه ارثها ؛ از میراثش محروم نمودند؛ … المکسوره ضلعها؛ پهلویش را شکستند؛ …. المظلوم بعلها ؛ به شوهرش ستم کردند؛ …. المقتول ولدها : فرزندش را کشتند؛ ( اشاره بهشهادت حضرت محسن (ع) قبل از تولدشان دارد ) . و خذلوا بعلها؛ و شوهرش را واگذاردند.
۱۱. السلام علیک ایتها المظلومه المغصوبه؛ درود بر تو اى بانوى ستمدیده که حقش غصب شده. اللهم صل على ( فاطمه ) … المظلومه ؛ خدایا بر فاطمه آن بانویى که بر او ستم شده درود فرست.
۱۲. اللهم صل عى … فاطمه … فلذه کبده ؛ خدایا بر فاطمه جگر گوشه پیامبرت درود فرست.
۱۳. امالى شیخ صدوق* ص ۹۹ . ۱۰۰٫
۱۴. بحار ج ۲۸ ، ص ۲۲۷٫
۱۵. السلام علیک یا ممتحنه امتحنک الله الذى خلقک قبل ان یخلقک ؛ درود بر تو اى آزموده شده ،اى که خدایت تو را آزمود،پیش از آنکه تو را بیافریند!
۱۶. امالى شیخ صدوق، ص ۳۹۳٫
۱۷. امالى شیخ مفید، ص ۲۷٫
۱۸. امالى شیخ طوسى ، ج ۱ * ص ۸۳٫
۱۹. امالى شیخ مفید، ص ۷۶٫
۲۰. خصال ج ۲ ، باب التسعه ، ج ۳ ، ص ۴۱۴٫
۲۱. عیون اخبارالرضا ،ج ۲ ، ص ۴۶٫
۲۲. توضیح مطلب این است که وقتى مى خواهند طفل را از شیر بگیرند، جاى شیر، به او غذاى کمکى مى دهند تا نوزاد از شیر بریده شود * و خداوند نیز جارى علم را غذاى فاطمه قرار داده است .
۲۳. کافى ، ج ۱ ،ک الحجه ، ص ۴۶۰٫
۲۴. همان ،ص ۱۸۲٫
۲۵. بحار ج ۴۳، ص ۱۹٫
۲۶. بحار ج ۱۰۰ ، ص ۱۹۹٫
۲۷. فاطمه زهرا بهجه قلب المصطفى ، ج ۱ ، ص ۱۸۹٫
۲۸. علل الشرایع ، باب ۱۴۶، ص ۱۸۲٫
۲۹. بحار ج ۴۳، ص ۱۲٫
۳۰. لسان العرب ج ۱۱ ، ص ۴۳٫
۳۱. قال رسول الله : ففاطمه خوراء الانسیه فاذا اشتقت الى الجنه شممت رائحه.
۳۲. قال رسول الله : ان فاطمه خلقت ً حوریه ً فى صوره انسیه ( بحار ج ۴۳ ، ص ۷ ) .
۳۳. فاطمه زهرا بهجه قلب المصطفى ج ۱ ، ص ۱۸۳٫
۳۴. عن على بن ابى طالب (ع) قال : قال النبى (صلی الله علیه و آله) : …. و اتقرب الیک یخیره الاخیار و ام الانوار و الانسیه الحوراء البتول العذراء فاطمه الزهراء … ( بحار ج ۹۶ ، ص ۳۷۶٫ ۳۸۴ ) .
۳۵. قال ابوعبدالله علیهالسلام فى قول الله تعالى « الله نور السموات و الارض مثل نوره کمشکوه … » فاطمه کوکب درى بین نساء اهل الدنیا … (کافى ج ۱ ، ص ۱۹۵ ) .
۳۶. بحار ج ۴۳ ، ص ۱۷٫
۳۷. قال رسول الله : … موفقه رشیده مهدیه ملهمه … ( بحار ج ۲۲ ، ص ۴۹۲ )
۳۸. بحار ج ۴۳ ، ص ۱۶٫
طاهره مسلمى زاده
