آشنایی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت خدیجه بنت خویلد (سلام الله علیها) از زمانی آغاز می گردد که وقتی ابوطالب وضع دشوار زندگی برادر زاده خود پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را دید به او پیشنهاد کرد که زمام تجارت مال التجاره خدیجه بنت خویلد را که از بازرگانان قریش است، به عهده بگیرد اما مناعت و بلندی روح پیامبر مانع از آن بود که مستقیما بدون هیچ سابقه ای پیش خدیجه بنت خویلد برود.
از این رو به عمویش گفت: شاید خود خدیجه دنبال من بفرستد؛ زیرا می دانست او در میان مردم به لقب «امین» معروف بود. اتفاقا جریان نیز همین طور شد.[۱]
سخن ابن کثیر درباره آشنایی خدیجه بنت خویلد با پیامبر اسلام (ص)
ابن کثیر چنین می نویسد:
خدیجه بنت خویلد بن أسد بن عبدالعزى بن قصی زن تاجر و صاحب شرف و مالی بود که مردان را به عنوان مضاربه برمالش می گماشت. زمانی که از راست گویی، امانت داری و خوش خلقی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) باخبر گردید خدمت آن حضرت فرستاد و به او پیشنهاد کرد که به عنوان تاجر مال او را همراه غلامش به نام میسره به شام ببرد و بهترین چیزی را که به سایر بازرگانان می دهد به او بدهد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) این پیشنهاد را پذیرفت و با مال و غلام خدیجه از مکه به سوی شام رهسپار گردید تا این که به شام رسیدند. پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در سایه درختی نزدیک صومعه راهبی از راهبان فرود آمد و راهب به میسره گفت: این مردی که زیر درخت نزول کرده کیست؟ میسره گفت: این مردی از قریش از اهل حرم است. راهب به او گفت: جز پیامبری زیر این درخت نازل نشده است.
سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مال التجاره خود را فروخت و با پولش هر چه که می خواست خریداری نمود… زمانی که به مکه رسیدند پس از این که خدیجه تجارت سودمند پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را مشاهده نمود، میسره سخنان راهب و نیز سایه ملائکه را که بر آن حضرت در هنگام گرما انداخته بود بازگو کرد، کسی را خدمت آن حضرت فرستاد تا به او بگوید که خدیجه به علت قرابت، و امانت و حسن خلق و راست گویی نسبت به او رغبت پیدا کرده است. سپس خودش را به او عرضه نمود.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) این مسئله را به عموهایش مطرح کرد و با حمزه عمویش به خواستگاری خدیجه بنت خویلد رفتند و با او ازدواج نمود. [۲]
حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در هنگام ازدواج با پیامبر اسلام چهل سال داشت[۳] و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بیست و پنج ساله بوده است.[۴] حضرت خدیجه (سلام الله علیها) اولین زن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود که هیچ زن دیگری را با او جمع نکرد.[۵]
علل ازدواج خدیجه بنت خویلد با پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
چه شد که خدیجه بنت خویلد به ازدواج با پیامبر (صلی الله علیه و آله) تن داد در حالی که پیشنهاد ثروتمندترین و متنفذترین رجال قریش را مانند «عقبه بن ابی معیط» و «ابو سفیان» را درباره خود رد کرده بود و چه عللی این دو شخص را که از نظر زندگی کاملا متفاوت بودند، به هم نزدیک کرد و آن چنان رابطه و الفت و محبت و معنویت را میان آنان پدید آورد که خدیجه بنت خویلد تمام ثروت خود را در اختیار محمد (صلی الله علیه و آله) گذارد.
ریشه این حوادث را باید در تاریخ زندگانی خدیجه بنت خویلد جستجو نمود. چیزی که مسلم است این است که این نوع گذشت و فداکاری تا ریشه ثابت و پاک و معنوی نداشته باشد، صورت نمی پذیرد. صفحات تاریخ گواهی می دهد که این ازدواج معلول و مولود ایمان خدیجه بنت خویلد به تقوا و پاکدامنی و عفت و امانت عزیز قریش بود. شرح زندگانی خدیجه و روایاتی که در فضیلت او وارد شده است این مطلب را بیشتر روشن می نماید.[۶]
آنچه در تاریخ نشان می دهد این است که محرک خدیجه بنت خویلد برای ازدواج با امین قریش، یک سلسله جهات معنوی بود نه جنبه های مادی که به آن ها اشاره می شود:
۱. شنیدن کرامات پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از زبان میسره که در طول سفر از آن حضرت دیده بود و به ویژه سخنان راهب درباره آن حضرت علاقه او را به پیامبر اسلام دوچندان نمود که به همین میمنت میسره و همسرش را آزاد می کند. وقتی آنچه را از میسره شنیده بود به «ورقه بن نوفل» که دانای عرب بود نقل می کند، او می گوید: صاحب این کرامات پیامبر عربی است.
۲. وقتی که دانشمند یهود به خدیجه می گوید من علائم پیامبر آخر الزمان را در تورات خوانده ام و از نشانه های او این است که پدر و مادر او می میرند و جد و عموی وی از او حمایت می نمایند و از قریش زنی را انتخاب می نماید که سیده قریش است. سپس اشاره به «خدیجه بنت خویلد» نمود و گفت خوشا به حال کسی که افتخار همسری او را به دست می آورد.
۳. ورقه عموی خدیجه بنت خویلد از دانایان عرب بود و اطلاعات فراوانی درباره کتاب های عهدین داشت و مکرر می گفت: مردی از میان «قریش» از طرف خدا برای هدایت مردم بر انگیخته می شود و یکی از ثروتمند ترین زنان قریش را می گیرد.
۴. خدیجه شبی در خواب دید خورشید بالای مکه چرخ خورد و کم کم پائین آمده و در خانه او فرود آمد. خواب خود را به ورقه نقل کرد. وی در تعبیرش به او گفت با مرد بزرگی ازدواج خواهی نمود که شهرت او عالم گیر خواهد شد.
مجموع این ها علل تمایل خدیجه را آفتابی می کند که این تمایل بیشتر مولود ایمان و اعتقاد او به معنویت جوان قریش بوده است.[۷]
توجه حضرت خدیجه بنت خویلد (س) به امام علی خردسال
همین که حضرت محمد بن عبد اللّه (صلى اللّه علیه و آله) خدیجه بنت خویلد را تزویج کرد و آن بانو از محبت رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) به على آگاه شد از على (علیه السلام) دیدن می کرد، با بهترین لباس و جواهر آن حضرت را زینت می داد، کنیزان خود را با على می فرستاد، کنیزها می گفتند این على برادر محمد و محبوب ترین مردم در نزد او و نور چشمى خدیجه و آن کسى است که آرامش و اطمینان بر او نازل شده است.
هدیه و احسان خدیجه متصلا در خانه ابو طالب روان بود تا آن موقعى که قحطى شدید و خشک سالى دچار قریش شد، چون حضرت ابو طالب مردى بخشنده و سرشناس بود لذا تهى دست گردید و نان خوار او زیاد شد، سال قحط آن حضرت را نیازمند کرد.
پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عموى خود عباس را که در آن وقت در میان بنى هاشم کار و بارش خوب بود صدا زد، فرمود: اى عمو! برادر تو ابو طالب نان خوار زیادى دارد، نیازمند گردیده و تو می بینى که این قحط سالى دچار مردم شده، ارحام هم سزاوارترند که به آنان کمک شود، باید نان خوار آنان را برد و نان داد، پس تو با ما بیا تا برویم و بعضى از عائله او را بیاوریم بلکه نیازمندى او را تخفیف داده باشیم. در نتیجه امام علی (علیه السلام) به خانه حضرت خدیجه و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) سپرده شد.[۸]
نطفه حضرت زهرا (س) از میوه بهشتی
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: چون مرا به آسمان بردند جبرئیل امین (علیه السلام) دست مرا گرفته داخل جنت گردانید و چند عدد رطب از درخت خرماى جنان چیده به من داد من آن را تناول نمودم آن متحول به نطفه در صلب من گردید و چون به زمین فرود آمدم و با خدیجه مواقعه نمودم او به فاطمه حوراء انسیه حامله شد و هر گاه من مشتاق رائحه جنان می شدم رائحه دخترم فاطمه را استشمام می نمودم.[۹]
خدیجه بنت خویلد اولین زن مسلمان
این مطلب در میان تمام دانشمندان اسلامى از شیعه و سنى از واضحات محسوب مى شود که از میان زنان اولین کسی که به نبوت پیامبر اسلام آیمان آورد حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و اولین مرد امام علی (علیه السلام) بود.
ابن عبدالبر، از دانشمندان معروف اهل سنت مى گوید: اتّفقوا على ان خدیجه اوّل من آمن باللَّه و رسوله و صدّقته فیما جاء به، ثم علىٌّ بعدها؛[۱۰] دانشمندان مسلمان اتفاق نظر دارند که (از زنان) خدیجه اولین کسى بود که به خداوند و پیامبرش ایمان آورد و دین اسلام را تصدیق نمود و پس از او (از مردان) على (اولین کسى بود که) ایمان آورد.[۱۱]
خدیجه بنت خویلد و امام علی (ع) اولین نمازگزاران با پیامبر (ص)
یک روز جبرئیل نزد رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) که در بالاى مکه در کنار رودخانه بود آمد، پاشنه پاى خود را (به زمین) سائید، چشمه آبى جارى شد، آنگاه جبرئیل (علیه السلام) وضو گرفت و رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) هم براى نماز وضو گرفت و نماز خواند، آن اول نماز واجب بود که حضرت محمد (صلى اللّه علیه و آله) در زمین به جاى آورد.
امیر المؤمنین على (علیه السلام) نیز با رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) آن نماز را به جاى آورد، در همان روز بود که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله) نزد حضرت خدیجه آمد و او را از جریان پیغمبرى خود اطلاع داد. حضرت خدیجه نیز وضو گرفت و نماز عصر آن روز را (با پیغمبر خدا) ادا کرد. پس اول کسى که از مردان نماز به جاى آورد امیر المؤمنین على (علیه السلام) بود و اول کسى که از زنان نماز خواند حضرت خدیجه کبرا بود.[۱۲]
وفات حضرت خدیجه بنت خویلد (س)
حضرت خدیجه یک سال پیش از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت، و ابو طالب نیز یک سال پس از مرگ خدیجه از این جهان رحلت فرمود، و چون هر دوى آن ها از دست رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رفتند حضرت از توقف در مکه دلتنگ شد و اندوه سختى او را گرفت و از کفار قریش بر جان خویش بیمناک شد و از این رو شکایت به جبرئیل کرد.
پس خداى عز و جل به او وحى فرمود که: از این سرزمینى که مردمش ستمکارند بیرون شو و به مدینه هجرت کن که در مکه یاورى برایت نمانده و در صدد جنگ با مشرکین باش. در چنین وضعى بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به سوى مدینه متوجه گشت.[۱۳]
جمع بندی
آشنایی و ازدواج حضرت خدیجه بنت خویلد با پیامبر گرامی اسلام، رویداد مقدسی بود که به اراده خداوند تحقق پیدا کرد و ثمره این ازدواج آسمانی، ولادت ام الائمه حضرت فاطمه (س) شد. حضرت خدیجه (س) از هیچ تلاشی در حمایت از همسرش کوتاهی نکرد و حتی تمام سرمایه و اموال خود را در خدمت دین اسلام قرار داد و حامی و پشتیبانی نمونه برای پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بود. حمایت و پشتیبانی حضرت خدیجه (س) از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) یکی از عوامل مهم موفقیت آن حضرت در ابلاغ دین و رسالت بود.
پی نوشت ها
[۱] . فروغ ابدیت، ج۱، ص۱۹۰.
[۲] . البدایه و النهایه، ج۲، ص۲۹۳-۲۹۴.
[۳] . الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، ج۱، ص۳۵.
[۴] . الاستیعاب، ج۱، ص۳۸.
[۵] . الاستیعاب، ج۱، ص۴۴.
[۶] . فروغ ابدیت، ج۱، ص۱۹۳.
[۷] . رک: فروغ ابدیت، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۶.
[۸]. إثبات الوصیه للإمام علی بن ابی طالب ع ، ص۲۵۷.
[۹]. الاحتجاج، ج۴، ص ۷۶.
[۱۰]. الاستیعاب، جلد ۲، صفحه ۴۵۷،
[۱۱]. آیات ولایت در قرآن، ص۳۵۷.
[۱۲] . إثبات الوصیه للإمام علی بن ابی طالب (ع)، ص ۲۰۹-۲۱۰.
[۱۳] . الروضه من الکافی ، ج۲، ص۱۸۱.
منابع
۱. ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، تحقیق على محمد البجاوى، بیروت، دار الجیل، چ۱، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
۲. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۶م.
۳. ابو منصور طبرسى، الاحتجاج، ترجمه مازندرانى، تهران، نشر مرتضوی، چ۱، بی‌تا.
۴. ابوالحسن مسعودی، إثبات الوصیه للإمام علی بن ابی طالب (ع)، ترجمه محمد جوائ نجفی، تهران، انتشاران اسلامیه، چ۲، ۱۳۶۲ش.
۵. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، چ۸، ۱۳۷۲ش.
۶. کلینى، محمد بن یعقوب، الروضه من الکافی، ترجمه رسولى محلاتى، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، چ۱، ۱۳۶۴ ش.
۷. مکارم شیرازى، ناصر، آیات ولایت در قرآن، قم، انتشارات نسل جوان، چ۳، ۱۳۸۶ ش.
