اَبان احمر(– ۲۰۰ ؟ ق)
فقیه ومحدث و ادیب و نسب شناس قرن ۲ ق .
ابوعبدالله اًبان بن عثمان بن یحیی لؤلؤیی، اهل کوفه، از دانش اندوختگاه محضر امامان جعفرصادق (ع) وموسی کاظم (ع). آقا بزرگ طهرانی وفات او را پس از ۱۴۰ ق یاد کرده است (ج ۱۹ ، ص ۴۷) . اگرچه از زندگی وی اطلاعی در دست نیست، در کل می دانیم که اهل کوفه بوده و در آن دیار و بصره به تناوب سکونت داشته است. انبوه روایات اًبان احمر ازامام صادق و امام کاظم (ع) سبب شده تا ازاو به فراوانی در سلسلۀ اسانید شیعی باد شود. با توجه به برخی نقلیات در بارۀ گرایش های فرقهای وی به ناووسیه (کشی ، ص ۳۵۲ ؛ حلی ، حسن خلاصه الاقوال ، ص ۱۳) ، درطیف های مختلفی ارفرق شیعه نام او درروایات مشاهده می شود .
انتساب اًبان به ناووسیه هرگز سبب نشد تا ازجایگاه واعتباروی درمحافل شیعه کاسته شود ونه تنها درجرح وتعدیل های رجالی غالباً وثاقت وی تبیین شده است (کشی ، ص ۵ – ۶ ؛ حلی ، همان جا) ، بلکه نام اودرکتاب جمیل بن دراج وعبدالله بن مسکان وعبدالله بن بُکیروحماد بن عیسی وحماد بن عثمان ، یعنی شش تن ازاصحاب امام صادق (ع) ، درمجموعۀ اصحاب اجماع قرارمی گیرد که کشی درمواضعی ازکتاب خود ازآن ها یاد کرده است (ص ۲۳۸ ، ۳۷۵ ، ۵۵۶) درمیان کسانی که ازاًبان احمردانش فرا گرفتند نامدارانی دیده می شوند همچون زراره بن اعین ، ابوبصیر ، حماد بن عیسی ، حارث بن مغیره ، فضیل بن عثمان ، فضاله بن ایوب (کشی ، ص ۵ – ۶ ؛ برقی ، المحاسن ، ج ۱، ص ۲۲۳ ، ج ۲ ، ص ۳۳۷ ؛ اشعری ، النوادر ، ص ۶۲) . اگرچه گفته شده که اًبان دارای تألیف فراوانی بوده ، یگانه اثرذکرشده ازاوکتابی با عنوان المبتداء والمغازی والوفاه والرده است که آقا بزرگ (ج ۱۹ ، ص ۴۷) نیزازآن یاد کرده است . ازمهم ترین موارد شایان توجه دربارۀ اًبان آن است که نام اودرشماردارندگان « اصیل » حدیثی قراردارد و یکی ازاصول ستۀ عشرازآن اوست (همو ، ج ۲ ، ص ۱۳۵ ؛ برای اصطلاح « اصل » حاج منوچهری ، ذیل «اصل») .
پی نوشت ها:
کشی ، محمد بن عمر(۱۳۸۷) . معرفه الرجال ، به کوشش حسن مصطفوی ، مشهد ، ج ۱٫
برقی ، احمد (۱۳۳۱) . المحاسن ، به کوشش جلال الدین محدث ، تهران ، ج ۱٫
آقا بزرگ طهرانی ، محمد محسن (۱۹۸۳) . الذریعه الى تصانیف الشیعه ، بیروت .
منبع: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران
