فواید دنیوی زکات فطره

  یکی از اعمال واجب در روز عید فطر پرداختن زکات فطره است. زکات فطره بر کسانی واجب است که در شب عید فطر اولاً مکلف باشند و ثانیاً فقیر نباشد و ثالثاً نان‌خور دیگران هم محسوب نشوند. کسانی که دارای این شرایط هستند زکات فطره را باید بپردازند. زکات فطره برای هر نفر معادل سه کیلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال این‌ها است که اگر معادل پولی آن هم پرداخت شود اشکالی ندارد. برای مثال بر سرپرست یک خانواده‌ی پنج نفره واجب است که ۱۵ کیلو از اقلامی که در بالا ذکر شد، به عنوان زکات فطره بپردازد. معمولاً هر سال قیمتی اعلام می‌شود برای این‌که مؤمنین وظیفه‌ی خود را بدانند و به راحتی به این وظیفه عمل کنند و زکات فطره را بپردازند. احتیاط مستحب این است که افراد قوت غالب خودشان را در نظر بگیرند؛ یعنی آنچه که در زندگی، مصرف غالبشان است. مثلاً اگر برنج بیشتر مصرف می‌کنند بهتر این است که ۳ کیلو برنج بپردازند. البته اگر قیمت بالاتر را انتخاب کنند بهتر است که این موضوع به انتخاب خود افراد بر می‌گردد.

هر عبادتی که در دین اسلام به عنوان واجب یا مستحب تعیین شده، دارای آثاری از رحمت و نعمت است؛ همان‌طور که هر عملی به عنوان حرام یا مکروه عنوان شده است، نتایج و پیامدهایی از شر و فساد به همراه دارد.

پرداخت زکات فطره یا فطریه هم از این قاعده مستثنا نیست. به عبارت دیگر، وقتی پرداخت مالی بعد از یک ماه روزه‌داری واجب عنوان شده، این مفهوم را دارد که خیرات و برکاتی و همچنین حکمت‌هایی در آن نهفته است.

یکی از حکمت‌ها را از میان کلام امام جعفر صادق علیه السلام می‌توان درک کرد، چنانکه آن حضرت فرموده‌اند: «به درستی که ادای زکات فطره ازجمله عوامل تمام‌کننده و کمال بخش روزه است، همان‌گونه که صلوات بر پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله ازجمله عوامل تمام‌کننده نماز است. زیرا هر کسی روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمداً و از روی اختیار ترک کند، مانند آن است که روزه‌ای نگرفته است. چنانکه اگر کسی نماز بگذارد ولی بر پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله صلوات نفرستد، گویا نماز را اقامه نکرده است.» بر اساس این حدیث شریف، پرداخت فطریه به منزله تمام کردن و تکمیل کردن روزه در ماه مبارک رمضان است.

گویا خدای متعال عبادت جسمی مانند روزه را با عبادت اقتصادی مانند پرداخت فطریه در هم آمیخته و هر یک را مکمل دیگری قرار داده تا از این طریق یکی از شرایط روزه‌داری که درک شرایط فقرا است، در مرحله عملی هم محقق شود و روزه‌داران با درک آن شرایط، بخشی از دارایی خود را به نیازمندان برسانند.

به هرحال در متون دینی برای پرداخت زکات فطره علاوه بر آثار اخروی، فوائد و نتایج دنیوی متعددی برشمرده شده است که مهمترین آنها عبارتند از:

۱. پرداخت زکات فطره موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می گردد.[۱]

 ۲. پرداخت زکات فطره باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از رذایل اخلاقی می شود.[۲]

  در کنار آثار فوق که به طور مستقیم آثار دنیوی پرداخت زکات فطره را مدّ نظر قرار داه است می توان گفت زکات فطره یک نوع صدقه  واجب و ادای دین است به همین خاطر تمامی آثار و فوائد دنیوی که برای صدقه واجب – زکات – یا صدقه مستحب در روایات وارد شده است را می توان برای زکات فطره نیز ثابت دانست. از جمله این آثار می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

 افزایش روزی،[۳]زیاد شدن برکات الهی،[۴] پیشگیری از بخل،[۵]با سخاوت کردن انسان،[۶]حراست اموال،[۷]کم نشدن مال پرداخت کننده[۸]و … .

 البته علاوه بر این آثار دنیوی برای پرداخت زکات فطره که در روایات به آن اشاره شده است و به شخص پرداخت کننده زکات فطره مربوط می شود می توان گفت اگر تمام اشخاصی که زکات فطره بر آنها واجب است، ملزم به پرداخت زکات فطره باشند و تمام مراحل آن از جمع آوری فطریه تا توزیع آن بین نیازمندان ساماندهی شود گام مهمی در جهت بهره مندی فقرا از ثروت اغنیا و در نتیجه، تعدیل ثروت در جامعه اسلامی و فقر زدایی از بین مسلمانان برداشته می شود.

پی نوشت:

۱. کافی، جلد۴، باب الفطره، ص ۱۷۳.
۲. مستدرک وسائل الشیعه، ج ۷، ابواب زکات الفطره، ص ۱۳۷.
۳. من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص ۷.
۴. میزان الحکمه، ج ۵، ص ۲۷.

 ۵.بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۱۹.

۶. بحارالانوار، ص ۲۵.
۷. بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۳.
۸. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۷۹.

منبع: پژوهشکده باقرالعلوم.