حجاب و پوشش برتر زنان در حدیثی از حضرت فاطمه (سلام الله علیها)

یکی از مسائلی که در جامعه اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است حجاب و پوشش زن است. هرچند مرد هم باید پوشش مناسبی داشته باشد تا موجب بروز مسائل و مشکلات غیر اخلاقی در جامعه نشود.

به دلیل تفاوت بین خلقت مرد و زن، در مسئله حجاب نیز تفاوت هایی وجود دارد. حجاب برای زن یک سنگر و محافظ است که او را از آسیب های مختلف در برابر مردان حفظ می کند. حجاب، عفت و حیای زن را حفظ نموده و آنها را رشد می دهد.

هدف از زندگی در دنیا  این است که زن و مرد به وظایف خود به گونه ای بپردازند تا در مسیر زندگی، سلامت روانی، اخلاقی و اعتقادی خود را حفظ کرده و حیثیت و شخصیت آنان زیر سوال نرود. با این وجود آنچه مشاهده می شود این است که جامعه بشری ارزش های انسانی را که باعث کمال و سعادت او می شود کنار زده و  وارد زندگی ای شده که هوا و هوس حیوانی آن را اقتضا می کند.

حجاب زن یکی از مسائلی است که امروزه اکثر مردم دنیا از آن اعراض کرده و جامعه را به سویی سوق می دهد که انسانیت انسان را زیر سوال برده و او را به سوی حیوانیت نزدیک می کند. دوست دارند در بین زن و مرد هیچ مرزی وجود نداشته باشد و در هر مکان به صورت مختلط زندگی کنند. این در حالی است که ارزش و شخصیت انسان اعم از زن و مرد چنین وضعیتی را نمی پذیرد.

در این نوشتار به منظور تبیین هر چه بیشتر حجاب و اهمیت آن برای زن به چند حدیث از حضرت فاطمه (علیها السلام) اشاره  می شود تا ارزش واقعی و منزلت زن بهتر دانسته شود.

1. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فِی الْحَدِیثِ الَّذِی قَالَتْهُ فَاطِمَهُ (سلام الله علیها) خَیْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَ‏ الرِّجَالُ‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّهَا مِنِّی.^[۱]

چون فاطمه (سلام الله علیها) در جواب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عرضه داشت که: بهترین زنان کسى است که مردى او را نبیند و او مردى را نبیند؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مقام تعریف و تمجید او فرمود: فاطمه از منست.

2. وَ رُوِیَ عَنْ عَلِیٍّ (علیه‌ السلام) قَالَ: کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) فَقَالَ أَخْبِرُونِی أَیُّ شَیْ‏ءٍ خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ فَعَیِینَا بِذَلِکَ کُلُّنَا حَتَّى تَفَرَّقْنَا فَرَجَعْتُ إِلَى فَاطِمَهَ (علیه‌ السلام) فَأَخْبَرْتُهَا الَّذِی قَالَ لَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ لَیْسَ أَحَدٌ مِنَّا عَلِمَهُ وَ لَا عَرَفَهُ فَقَالَتْ وَ لَکِنِّی أَعْرِفُهُ خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَ‏ الرِّجَالُ‏ فَرَجَعْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقُلْتُ:
   یَا رَسُولَ اللَّهِ سَأَلْتَنَا أَیُّ شَیْ‏ءٍ خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ وَ خَیْرٌ لَهُنَّ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَ‏ الرِّجَالُ‏ قَالَ مَنْ أَخْبَرَکَ فَلَمْ تَعْلَمْهُ وَ أَنْتَ عِنْدِی قُلْتُ فَاطِمَهُ. فَأَعْجَبَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) وَ قَالَ إِنَّ فَاطِمَهَ بَضْعَهٌ مِنِّی.^[۲]

از امیرالمومنین (علیه‌ السلام) روایت شده که ما نزد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بودیم آن حضرت فرمود: خبر دهید مرا که چه چیزی براى زنان بهتر است؟ کسى از ما ندانست و ما متفرق شدیم و رجوع به فاطمه کرده او را از این سوال خبر دادم که آن حضرت این را پرسید و کسى از ما ندانست.

فرمود که من می دانم بهتر براى زنان آنست که نبینند مردان را و مردان ایشان را نبینند. من بازگشتم به جانب رسول اللَّه و عرض کردم پرسیدی از ما که چه چیز بهتر برای زنان است، برای زنان بهتر است که مردان ایشان را نبینند و ایشان هم مردان را نبینند. فرمود چه کسی تو را به این خبر داد در حالی که در نزد من بودی آن را نمی دانستی؟ گفتم: فاطمه، از آن تعجب کرد و فرمود: فاطمه پاره تن منست‏.

3. … قَالَ عَلِیٌّ (علیه‌ السلام) اسْتَأْذَنَ أَعْمَى عَلَى فَاطِمَهَ (سلام الله علیها) فَحَجَبَتْهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَهَا لِمَ حَجَبْتِیهِ وَ هُوَ لَا یَرَاکِ فَقَالَتْ (علیه‌ السلام) إِنْ لَمْ یَکُنْ یَرَانِی فَإِنِّی أَرَاهُ وَ هُوَ یَشَمُ‏ الرِّیحَ‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَشْهَدُ أَنَّکِ بَضْعَهٌ مِنِّی.^[۳]

شخصى که نابینا بود از حضرت فاطمه اجازه خواست تا به حضور او برود، حضرت فاطمه اجازه داد ولى در طول ملاقات حجاب بر سر داشت. پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) به او فرمود: چرا حجاب در بر نمودى در حالى که او تو را نمى ‏دید؟ حضرت فاطمه گفت: اگر او مرا نمى‏ بیند، من او را مى ‏بینم، و او بوى تن مرا نیز حس مى‏ کند. پیامبر فرمود: شهادت مى ‏دهم که تو پاره‏ اى از وجود من هستى.

4. سَأَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) أَصْحَابَهُ عَنِ الْمَرْأَهِ مَا هِیَ؟ قَالُوا عَوْرَهٌ. قَالَ فَمَتَى تَکُونُ أَدْنَى مِنْ رَبِّهَا؟ فَلَمْ یَدْرُوا. فَلَمَّا سَمِعَتْ فَاطِمَهُ (سلام الله علیها) ذَلِکَ قَالَتْ أَدْنَى مَا تَکُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَیْتِهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ فَاطِمَهَ بَضْعَهٌ مِنِّی.^[۴]

از على (علیه السلام) روایت شده: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) از اصحابش پرسید: زن چیست؟ گفتند: زن «عورت»^[۵] است.

پیامبر سوال فرمود: در چه هنگامى زن به خداوند نزدیکتر است؟ ولى اصحاب رسول الله نتوانستند به این سوال وى پاسخ بگویند؛ هنگامى که این سوال به فاطمه عرضه شد، گفت: هنگامى زن به خداوند نزدیکتر است که در کنج خانه‏ اش قرار داشته و از اختلاط با نامحرمان به دور باشد. چون این پاسخ به گوش رسول خدا رسید فرمود: همانا فاطمه پاره‏ اى از وجود من است.

توضیحی درباره حجاب در اسلام

احادیثی که بیان شد بهترین حجاب و و ضعیت را برای زنان بیان نموده است؛ نه اینکه بر زنان لازم و واجب باشد خودش را در منزل محصور نموده تا آنان مردان را نبینند و مردان نیز آنان را نبینند، بلکه می خواهد بفرماید بهترین زن، زنی است که دارای این وصف باشد؛ زیرا کمال و رشد زن در گرو این اینگونه پوشش و حجاب است.

پس توهم نشود که دین اسلام حقوق زن را در نظر نگرفته  و آزادی را از آنان سلب نموده است، بلکه معیار بهترین زن در این احادیث بیان گردیده است. و روشن است زنی که دارای این معیار باشد به مراتب از زنی که نسبت به حجاب و پوشش در برابر نا محرمان بی پروا باشد از ارزش انسانی و کمالات آن برخوردار است.

دیدگاه مخالفان حجاب

مخالفان حجاب‏ سعى کرده‏ اند جریانات ظالمانه ‏اى را به عنوان علت پیدا شدن حجاب‏ ذکر کنند و در این جهت میان حجاب‏ اسلامى و غیراسلامى فرق نمى ‏گذارند، چنین وانمود مى‏ کنند که حجاب‏ اسلامى نیز از همین جریانات ظالمانه سرچشمه مى ‏گیرد.^[۶]

مراد از حجاب و پوشش در اسلام

استعمال کلمه «حجاب‏» در مورد پوشش زن، یک اصطلاح نسبتا جدید است. در منابع قدیمی و مخصوصا در اصطلاح فقها کلمه «سَتر» که به معنى پوشش است به کار رفته است. فقها چه در کتاب الصلاه و چه در کتاب النکاح که متعرض این مطلب شده ‏اند، کلمه «ستر» را به کار برده ‏اند نه کلمه «حجاب‏» را.

شاید بهتر بود که این کلمه تبدیل نمى ‏شد و همیشه همان کلمه «پوشش» به کار برده مى شد؛ زیرا معنى شایع لغت «حجاب»، پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده مى ‏شود، به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عده زیادى گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود.

وظیفه پوشش که اسلام براى زنان مقرر کرده است بدین معنى نیست که از خانه‏ بیرون نروند. زندانى کردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست. در برخى از کشورهاى قدیم مثل ایران قدیم و هند، چنین چیزهایى وجود داشته است ولى در اسلام وجود ندارد.

پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه ‏گرى و خودنمایى نپردازد. آیاتى که در این باره هست، چه در سوره مبارکه نور و چه در سوره مبارکه احزاب، حدود پوشش و تماس هاى زن و مرد را ذکر کرده است بدون آنکه کلمه «حجاب» را به کار برده باشد. آیه‏ اى که در آن کلمه «حجاب» به کار رفته است مربوط به زنان پیامبر اسلام است.

حجاب همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)

در قرآن کریم درباره همسران پیامبر دستورهاى خاصى وارد شده است. اولین آیه خطاب به زنان پیامبر با این جمله آغاز مى ‏شود: «یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ»؛ شما با سایر زنان فرق دارید.

اسلام عنایت خاصى داشته است که زنان پیامبر، چه در زمان حیات آن حضرت و چه بعد از وفات ایشان، در خانه ‏هاى خود بمانند که در این جهت بیشتر اهداف اجتماعى و سیاسى در کار بوده است.

قرآن کریم صریحا به زنان پیامبر میگوید: «وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَ‏»؛ در خانه‏ هاى خود بمانید.

اسلام مى ‏خواسته «امهات المومنین» که خواه ناخواه احترام زیادى در میان مسلمانان داشتند از احترام خود سوء استفاده نکنند و احیانا ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسى و اجتماعى واقع نشوند؛ و چنانکه مى ‏دانیم یکى از امهات المومنین (عایشه) که از این دستور تخلف کرد و ماجراهاى سیاسى ناگوارى براى جهان اسلام به وجود آورد. خود او همیشه اظهار تاسف مى ‏کرد و مى ‏گفت دوست داشتم فرزندان زیادى از پیامبر مى ‏داشتم و مى ‏مردند اما به چنین ماجرایى دست نمى‏ زدم.^[۷]

نتیجه گیری

در دین انسان ساز اسلام، حجاب و پوشش زنان مراتبی دارد؛ یک مرتبه آن این است که لازم و واجب است زنان آن را رعایت کنند و در متون دینی حد و حدود آن بیان شده است. مرتبه دیگر که رعایت آن واجب نیست بلکه بهتر است رعایت شود، آن است که در احادیث حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بیان گردیده است؛ یعنی اگر برای زن ممکن است و عسر و حرجی برای او ندارد در منزل بماند و سعی کند مردان نامحرم او را نبیند و او هم مردان نامحرم را نبیند.

پی نوشت ها

[۱] . مکارم الاخلاق، ص ۲۳۳.

[۲] . کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، ص۴۶۶.

[۳] . بحار الانوار، ج۴۳، ص ۹۱.

[۴] . بحار الانوار ، ج۴۳، ص ۹۲.

[۵] . یعنى باید از نگاه نامحرم به دور باشد.

[۶] . شهید مطهرى، مجموعه آثار ، ج‏۱۹ ؛ ص۳۹۵.

[۷] . مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۹، ص ۴۳۰ – ۴۳۱.

منابع

1. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، مصحح: رسولى محلاتى، سید هاشم‏، تبریز، بنی هاشمی، چ۱، ۱۳۸۱ق.
2. طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، چ۴، ۱۴۱۲ ق / ۱۳۷۰ ش.
3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مصحح: جمعى از محققان‏، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، چ۲، ۱۴۰۳ق.
4. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، بی تا.