هلاک و نابودی را موجب می‌گردد
حضرت ابوطالب(علیه السلام) به فرزندان خود توصیه نموده و به آنها فرمود: از عقوق والدین و سرکشی اجتناب نمایید زیرا این دو امر، موجب نابودی و هلاکت پیشینیان شده است(۴۲). درحدیثی پیرامون مفاسد آخر الزمان و علامات آن می‌باشد آمده است: در آن هنگام، فرزندان مورد عاقّ والدین خود قرار می‌گیرند(۴۳).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره علامات آخر الزمان و مفاسد آن به این مضمون فرمود: به خاطر عصیان و سرکشی فرزندان در آن زمان پدری را که دارای پنج فرزند است آرزو می‌کند: کاش چهار فرزند داشت و پدری که دارای چهار فرزند است، آرزو می‌کند که کاش سه فرزند داشت و پدری که دارای دو فرزند است، آرزو می‌کند که کاش یک فرزند داشت و پدری که دارای یک فرزند است، آرزو می‌کند که کاش هیچ فرزندی نداشت(۴۴).
پیامدهای شوم عقوق والدین در آخرت
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: در روز قیامت سه گروه جزء فراموش شدگان قرار دارند و خدای متعال با آنها سخن نمی‌گوید و نگاه رحمت آمیزش را به آنها معطوف نمی‌دارد و آنها را مورد تزکیه قرار نمی‌دهد و عذابی دردناک برای آنها خواهد بود از جمله آن گروه، شخصی است که عاق والدین است(۴۵).
نگاه رحمت آمیز الهی شامل عاقّ والدین نمی‌گردد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: گروهی هستند که در روز قیامت از نگاه رحمت آمیز الهی محروم می‌باشند، عاقّ والدین از جمله آنها بشمار می‌آید(۴۶).
بوی بهشت به مشام عاقّ والدین نمی‌رسد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: بر حذر باشید و بپرهیزید از عقوق والدین. زیرا بوی بهشت از مسیر هزار سال استشمام می‌شود. امّا عاقّ والدین از استشمام بوی بهشت محروم است(۴۷).
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: بهشت جای پاکیزه‌ای است. خدای عزّ وجلّ آنجا را پاکیزه و بوی آن را نیز خوش قرار داده است. امّا عاق والدین بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد(۴۸).
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: سوگند به خدائی که مرا به پیامبری مبعوث نمود، عاقّ والدین بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد(۴۹).
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: جبرئیل به من خبر داد که عاقّ والدین، بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد(۵۰). امام صادق(علیه السلام) به این مضمون فرمود: هنگامی که پرده‌ای از پرده‌های بهشت -در روز قیامت- کنار زده می‌شود، بوی بهشت تا فاصله مسیر پانصد سال منتشر می‌شود. اما عاقّ والدین از استشمام این بوی خوش محروم است(۵۱).
عاقّ والدین وارد بهشت نمی‌شود
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: عاق والدین وارد بهشت نمی‌گردد.(۵۲)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: شخصی که بر جنازه مومنی نماز می‌خواند، خدای متعال بهشت را بر او واجب می‌گرداند مگر آنکه منافق یا عاقّ والدین باشد(۵۳).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، عاقّ والدین وارد بهشت نمی‌گردد(۵۴).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: عاق والدین هرگز وارد بهشت نمی‌گردد(۵۵).
بهشت بر عاقّ والدین حرام است
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بهشت بر عاقّ والدین حرام است(۵۶). پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: دیدم که بر درب بهشت نوشته شده بود: تو بر شخص بخیل و ریاکار و عاقّ والدین و سخن چین حرام هستی(۵۷).
آتش جهنم جایگاه عاقّ والدین خواهد بود
امام صادق(علیه السلام) در مورد گناهان کبیره‌ای که خدای متعال وعده آتش جهنّم به مرتکب آن داده است فرمود: عقوق والدین از جمله آنهاست(۵۸).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: آتش جهنم جایگاه عاق والدین است(۵۹).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: سه گروه هستند که بی‌حساب وارد جهنم می‌گردند. عاق والدین از جمله آنها است(۶۰).
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: سه گروه هستند که حائل و حاجبی بین آنها و آتش جهنّم وجود ندارد. عاقّ والدین از جمله آنها است(۶۱).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: گروهی هستند که در روز قیامت آتش عذاب آنها خاموش نمی‌گردد و بدن انها از این عذاب نمی‌میرد. عاقّ والدین از جمله آنهاست(۶۲).
حضرت موسی بن عمران(علیه السلام) به خدای متعال گفت: ای خدا! فلان شخص که دوست من بود و شهید شد، اینک در کجا جای دارد؟ خدای عز و جلّ فرمود: او در آتش جهنم است. حضرت موسی بن عمران(علیه السلام) به خدای عزّ و جلّ گفت: مگر به شهدا وعده بهشت ندادی؟ خدای عزّ و جلّ فرمود: بله. اما این شخص بر عقوق والدین اصرار داشت(۶۳).
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: اگر به والدین خود نیکی کنی، جایگاه تو بهشت می‌باشد و اگر مورد عاقّ والدین باشی، جایگاه تو در آتش جهنم خواهد بود(۶۴).
عاقّ والدین در آتش جهنم، با فراعنه هم جایگاه می‌باشند
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به این مضمون فرمود: بین انبیاء(علیهم السلام) و شخصی که به والدین خود نیکی می‌کند در بهشت یک درجه تفاوت وجود دارد و بین عاقّ والدین و فراعنه -در جهنّم- یک فاصله تفاوت وجود دارد(۶۵).
پی‌نوشت‌ها
۱-بدی نمودن به پدر و مادر و نیکی نکردن در حق آنها-در حال حیات و پس از ممات-را می‌توان بخشی از تعریف عقوق والدین دانست و چون نمودهای عقوق گسترده و وسیع می‌باشد لذا نمی‌توان برای این واژه تعریف جامعی بیان نمود.
۲-قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم): انّ الله عزّ و جلّ -اذا کان اوّل یوم من شعبان- امر بابواب الجنّه. فتفتح و یامر شجره طوبی فتطلع اغصانها علی هذه الدنیا. ثمّ یامر بابواب النار فتفتح. و یامر شجره الزقّوم فتطلع اغصانها علی هذه الدنیا. ثمّ ینادی منادی رّبنا عزّ و جلّ: -یا عباد الله- هذه اغصان شجره طوبی. فتمسّکوا بها ترفعکم الی الجنه. و هذه اغصان شجره الزقّوم فایّاکم و ایّاها لا تؤدّیکم الی الجحیم…
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): …و من برّ والدیه -او احدهما- فی هذا الیوم فقد تعلّق منه بغضن. و من کان اسخطهما -قبل هذا الیوم- فارضاهما -فی هذا الیوم- فقد تعلّق منه بغصن…
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): و الّذی بعثنی بالحقّ نبیاًّ… انّ المتعلّقین باغصان شجره طوبی ترفعهم*تلک الاغصان -الی الجنّه…
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): …و من عقّ والدیه -او احدهما- فقد تعلّق بغصن منه. و من کان -قبل ذلک – عاقّاً لهما.
فلم یرضهما فی هذا الیوم -و هو یقدر علی ذلک- فقد تعلّق بغصن منه…
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): …و انّ المتعلّقین باغصان شجره الزقّوم تخفضهم -تلک الاغصان- الی الجحیم …(التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(علیه السلام) ص ۶۴۶ الی ۶۴۸). (ذکرنا منه موضع الحاجه الیه).
۳-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فی حدیث حول فضائل شهر رمضان المبارک:
فاذا کان ۱ لیله القدر، امر الله تعالی جبرئیل (علیه السلام) فهبط فی کوکبه ۲ من الملائکه الی الارض… و یبیت ۳ جبرئیل (علیه السلام) و الملائکه فی هذه الاُمّه. فیسلّمون علی کلّ قائم وقاعد و مصلّ و ذاکر. و یصافحونهم و یؤمنون علی دعائهم حتّی یطلع الفجر. فاذا طلع الفجر نادی جبرئیل(علیه السلام): -یا الملائکه- الرحیل.الرحیل. فیقولون: -یا جبرئیل-ما صنع ۴ الله تعالی فی حوائج ۵ امّه محمد؟ فیقول: انّ الله تعالی نظر۶ الیهم -فی هذه اللیله- (و عفا ۷ عنهم)۸ و غفر لهم الّا اربعه.
قال ۹ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): و هؤلاء الاربعه: (رجل)۱۰ مدمن ۱۱ الخمر.و عاق والدیه ۱۲ و قاطع رحم و مشاحن*۱۳ …(روضه الواعظین ج ۲ ص ۱۹۸ و الامالی للشیخ المفید -علیه الرحمه-ص ۲۳۱ المجلس ۲۷ و فضائل الاشهر الثلاثه ص ۱۲۱).
۱)فی الامالی: کانت.
۲)فی الامالی کتبیه.
۳)فی الامالی هکذا: و یبثّ جبرئیل الملائکه فی هذه اللیله فیسلّمون علی… و فی فضائل الاشهر الثلاثه هکذا: و یبثّ جبرئیل الملائکه فی هذه الامّه فیسلّمون.
۴)فی الامالی: فماذا صنع.
۵)فی الامالی و فضائل الاشهر الثلایه هکذا: فی حوائج المؤمنین من امّه محمد.
۶)فی فضائل الاشهر الثلاثه: قد نظر.
۷)فی الامالی: ف-عفی.
۸)ما بین القوسین لم یذکر فی فضائل الاشهر.
۹)فی الامالی هکذا: قال: فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم).
و فی فضائل الاشهر هکذا: فقیل: یا رسول الله! من هؤلاء الاربعه؟
۱۰)ما بین القوسین لم یذکر فی الامالی.
۱۱)فی فضائل الاشهر هکذا: رجل مات مدمن خمر.
۱۲)فی الامالی هکذا: و العاقّ لوالدیه و القاطع الرحم و المشاحن. و فی مستدرک الوسائل ج ۷ ص ۴۵۹ هکذا: مدمن الخمر و عاقّ الوالدین و قاطع الرحم و الساحر *المشاحن: المتباغض الممتلیء عداوه(نقلاً عن هامش روضه الواعظین).
۱۳)فی فضائل الاشهر: و مشاخن…
۴-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): انّ الله لیرحم عصاه امّتی فی اللیله المبارکه..فیغفرلهم الّا ثمانیه نفر: المشرک و الکاهن و الساحر و آکل الربا و مدمن الخمر و الزانی و الماجن(مستدرک الوسائل ج ۱۳ ص ۱۰۹-۱۱۰).
۵-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): یعاق للعاقّ: اعمل ما شئت فانّی لا اغفر لک. و یقال للبارّ: اعمل ما شئت فانّی ساغفر لک(جامع الاخبار ص ۲۱۴ و روضه الواعظین ج ۲ ص ۲۴۳).
۶-روی: انّ الله تعالی لموسی(علیه السلام): اخبر عبادی: انّ من عقّ والدیه او سبّهما-مسلمین کانا او مشرکین-ثمّ مات -قبل ان یموتا-فلا امان له عندی(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۹۶).
۷-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): اذا عملت اُمّتی خمس عشره خصله حلّ بها البلاء. قیل: -یا رسول الله- و ما هی؟ قال(صلی الله علیه و آله و سلم): …و اطاع الرجل زوجته و عقّ امّه و برّ صدیقه و جفا اباه… فلیرتقب*-عند ذلک *الریح الحمراء او الخسف او المسخ(الخصال ص ۵۰۰).
*و فی الخصال ص ۵۰۱ هکذا: فلیرتقبوا -عند ذلک – ریحاً حمراء او خسفاً او مسخاً . (راجع: مشکاه الانوار ج ۱ ص ۱۹۹-۲۰۰ و ارشاد القلوب ج ۱ ص ۱۵۰ و تحف العقول ص ۵۳ و روضه الواعظین ج ۲ ص ۴۹۷ و الامالی للشیخ الاطوسی-علیه الرحمه-ص ۵۱۶ المجلس ۱۸).
۸-قال الامام السجاد(علیه السلام): الذنوب التی تظلم الهواء …عقوق الوالدین(معانی الاخبار ص ۲۷۱ و عده الداعی ص ۲۱۳).
قال الامام الصادق علیه لسلام: الذنوب …الّتی تردّ الدعاء و تظلم الهواء …عقوق الوالدین …(الکافی ج ۶ ص ۴۴۸ و علل الشرایع ج ۲ ص ۳۶۲ ح ۲۷ الباب ۳۸۵ و معانی الاخبار ص ۲۷۰).
قال الامام الصادق(علیه السلام): الذنوب التی تظلم الهواء و تحبس الدعاء: عقوق الوالدین(الاختصاص ص ۲۳۸).
۹-قال الامام الرضا(علیه السلام): حرّم الله تبارک و تعالی عقوق الوالدین لما فیه من الخروج من التوفیق لطاعه الله عزوجلّ و التوفیر للوالدین. کفر النعمه. و ابطال الشکر. و ما یدعو من ذلک *الی قلّه النسل و انقطاعه. لما فی العقوق من قلّه التوفیر الوالدین و العرفان بحقّهما. و قطع الارحام. و الزهد من الوالدین بالولد و ترک التربیه لعلّه ترک الولد برّهما(علل الشرایع ج ۲ ص ۲۲۳ الباب ۲۲۹ و عیون الاخبار ج ۲ ص ۹۸ الباب ۳۳ الحدیث ۱).
فی الفقیه ج ۳ ص ۳۶۹: کفران النعمه.
*فی عیون الاخبار: فی ذلک.
فی عیون الاخبار: فی الولد.
فی عیون الاخبار هکذا: و ترک التربیه للاطفال و فساد المواریث و ما اشبه ذلک من وجوه الفساد.
۱۰-قال الامام الصادق(علیه السلام): کان ابی(علیه السلام) یقول: نعوذ بالله من الذنوب التی تعجّل الفناء وتقرّب الاجال و تخلّی الدیار. و هی: قطیعه الرحم و العقوق و ترک البرّ(الکافی ج ۲ ص ۴۴۸).
*فی وسائل الشیعه ج ۱۶ ص ۲۷۴ هکذا: تعوذّ بالله.
امام باقر(علیه السلام) این مطلب را برای تعلیم و آموزش سایر مردم بیان نمود. و برای آگاهی آنها و برحذر نمودنشان از ارتکاب آن گناهان ذکر نمودند. زیرا امام(علیه السلام) معصوم بوده و از هر خطا و لغزشی مصون و محفوظ و مبرّا است.
۱۱-اوصی الحارث بن کعب بنیه فقال لهم: و عقوق الوالدین یورث النکد.و یمحق العدد و یخرّب البلد(الغیبه للشیخ الطوسی-علیه الرحمه-ص ۱۲۳ فی اخبار المعمّرین. (و جاء فی مصدر آخر هکذا): و عقوق الوالدین یعقّب النکد و یخرّب الولد و یمحق العدد
(شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید ج ۱۷ ص ۱۲۰). (راجع: بحارالانوار ج ۵۱ ص ۲۶۳).
۱۲-قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): انّ ملک الموت یتبسّم فی وجه البارّ. و یکلح فی وجه العاقّ(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۷۶).
۱۳-قال الامام الصادق(علیه السلام): الذنوب …الّتی تردّ الدعاء و تظلم الهواء: عقوق الوالدین(الکافی ج ۲ ص ۴۴۸ و علل الشرایع ج ۲ ص ۳۶۲ و معانی الاخبار ص ۲۷۰).
۱۴-قال الامام الصادق(علیه السلام): الذنوب التی تظلم الهواء و تحبس الدعاء: عقوق الوالدین(الاختصاص ص ۲۳۸).
۱۵-قال امیرالمومنین(علیه السلام): اکثر المساله-فی یوم الجمعه-و الدعاء.
فانّ فیه ساعات یستجاب فیها الدعاء و المساله ما لم تدعوا بقطیعه *او معصیه او عقوق و اعلموا انّ الخیر و الشرّ یتضاعفان یوم الجمعه(المحاسن ج ۱ ص ۱۳۱).
*فی نسخه: بقطیعه رحم(نقلاً عن هامش المصدر).
۱۶-قال الامام الصادق(علیه السلام): لا صیام لولد عاقّ.حتیّ یبرّ(دعائم الاسلام ج ۲ ص ۲۶۸)
۱۷-دخل رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) علی الحارث-فی مرضه الذی مات فیه-فقال صلی الله علیه و له: قل: لا اله الا الله.و قد احتبس لسانه.فعلم النبیّ(صلی الله علیه و آله و سلم) انّه من العقوق.فدعا(صلی الله علیه و آله و سلم) اُمّه.و تشفّع الیها بالرضی عنه.
فرضیت.ففتح الله لسانه حتّی ان لا اله الا الله و مات علی ذلک(المستدرک ج ۱۵ ص ۱۹۶).
۱۸-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): انّ من شرّ رجالکم: البهات.الفاحش الاکل وحده المانع رفده.الضارب اهله و عبده.البخیل الملجیء عیاله الی غیره.العاق بوالدیه(التهذیب ج ۷ ص ۴۶۲). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الا اُخبرکم ب-شرّ رجالکم ؟
قالوا: بلی. قال(صلی الله علیه و آله و سلم): الذّی یعلم انّ الله خلقه.ثمّ یعبد غیره. ثمّ قال(صلی الله علیه و آله و سلم): الّا اُخبرکم بالّذی یلیه؟
قالوا: بلی. قال(صلی الله علیه و آله و سلم): العاقّ لوالدیه(جامع الاحادیث للشیخ جعفر بن احمد القمیّ-علیه الرحمه-ص ۲۲۰).
۱۹-قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): شرّ الاولاد العاقّ(غرر الحکم).
۲۰-قال الامام الصادق(علیه السلام): عقوق الوالدین من الکبائر.لان الله عزّ و جعلّ جعل العاقّ عصیّاً شقیّاً(علل الشرایع ج ۲ ص ۲۲۴ الباب ۲۲۹).
(قال الامام الصادق(علیه السلام) فی حدیث حول معرفه الذنوب الکبیره): …منها: عقوق الوالدین.
لانّ الله سبحانه جعل العاقّ جبّاراً شقیاً *الکافی ج ۲ ص ۲۸۶ و من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۳۶۸ و علل الشرایع ج ۲ ص ۱۰۷ الباب و عیون الاخبار ج ۱ ص ۲۵۸ الباب ۲۸ ح ۳۳ و ارشاد القلوب ج ۱ ص ۳۳۵ الباب ۵۲).
*و ذلک اشاره الی قول عیسی(علیه السلام): و برّاً بوالدتی و لم یجعلنی جبّاراً شقیّاً.
(و جاء فی المناقب ج ۴ ص ۲۷۲ هکذا): …و عقوق الوالدین لانّ العاقّ جبّارٌ شقی.
۲۱-قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): ولد عقوق محنه وشؤم(غرر الحکم).
۲۲-عن*عمر بن یزید قال: سالت ابا عبدالله (علیه السلام) عن امام لا باس به -فی جمیع امره -عارف.غیر انّه یسمع ابویه الکلام الغلیظ الّذی یغیضهما. اقرء خلفه؟ قال(علیه السلام): لا تقرء خلفه. ما لم یکن عاقّاً قاطعاً(تهذیب الاحکام ج ۳ ص ۳۳ الحدیث ۱۸ و من لا یحضره الفقیه ج ۱ ص ۲۴۸).
*فی الفقیه هکذا: سال عمر بن یزید ابا عبدالله (علیه السلام).
فی الفقیه: اموره. هکذا فی المصدرین و الظاهر وقوع سهو مطبعی فی البین. والصحیح: مادام یکن عاقّاً قاطعاً. او یکون الصحیح هکذا: اقرء خلفه ما لم یکن عاقّاً قاطعاً.
۲۳-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): …عقوق الوالدین یبتر العُمر(مستدرک الوسائل ج ۱۲ ص ۳۳۴).
۲۴-قال الامام الباقر(علیه السلام)»: ما من عبد الّا و ضرب الله له اجلین: ادنی و اقصی. فان وصل رحمه-فی الله عزّ و جلّ -مدّ الله له الی الاجل الاقصی. و ان عقّ و ظلم اُعطی الادنی …(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۲۴۹).
(قال الامام الکاظم(علیه السلام)): انّ الرجل لیکون قد بقی من اجله ثلاث سنین.
فیکون وصولاً لقرابته وصولاً لرحمه فیجعلها الله ثلاثه و ثلاثین سنه. و انّه لیکون قد بقی-من اجله-ثلاثه و ثلاثون سنه. فیکون عاقّاً لقرابته قاطعاً لرحمه و یجعلها الله ثلاث سنه(الزهد ص ۱۰۰ الفصل ۵).
۲۵-قال الامام الکاظم(علیه السلام): انّ الرجل لیکون بارّاً-و اجله الی ثلاث سنین-فیزیده الله. فیجعله ثلاثاً و ثلاثین. و انّ الرجل لیکون عاقّاً-و اجله ثلاث و ثلاثین -فینقصه الله. فیردّه الی ثلاث سنین(الاصول الستّه عشر ص ۲۹۷ تحقیق و نشر مؤسّسه دار الحدیث).
۲۶-قال الامام الصادق(علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): احتضر رجل بارّ-فی جواره رجل عاقّ-. قال الله عزّ و جلّ لملک الموت: -یا ملک الموت -کم بقی من اجل العاقّ؟ قال: ثلاثون سنه. قال عزّ و جلّ: حوّلها الی هذا البارّ(مهج الدعوات ص ۲۳۷).
قالوا: فمماّ یقتضی الزیاده: صله الرحم. و مّما یقتضی النقیصه: الزنا و عقوق الوالدین(شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید ج ۵ ص ۱۳۷).
۲۷-قال الامام الهادی(علیه السلام): العقوق تعقّب القلّه و تؤدّی الی الذلّه(الدرّه الباهره من الاصداف الطاهره ص ۴۳ تحقیق و نشر: سماحه المحقّق الشیخ عبدالهادی المسعودی-دامت توفیقاته-).
۲۸-یعنی او از اینکه مورد عاقّ والدین قرار گیرد ترس و واهمه نداشت. و نسبت به عقوق والدین جری و بی‌باک و گستاخ بود.
۲۹-انّ موسی بن عمران(علیه السلام) قال: -یا ربّ-این صدیقی-فلان -الشهید؟ قال عزّ و جلّ: فی النار. قال علیه السلام: الیس وعدت الشهداء الجنّه؟ قال عزّ و جلّ: بلی. ولکن کان مصرّاً علی عقوق الوالدین. و انا لا قبل-مع العقوق-عملاً(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۹۳).
۳۰-قال امیرالمومنین(علیه السلام): اقبح المعاصی: قطیعه الرحم و العقوق(غرر الحکم).
۳۱-عن یونس بن رباط عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): رحم الله من اعان ولده علی برّه.
قال: قلت: کیف یعینه علی برّه؟ قال(علیه السلام): یقبل میسوره و ینجاوز عن معسوره. و لا یرهقه و لا یخرق به. فلیس بینه و بین ان یصیر فی حدّ من حدود الکفر الّا ان یدخل فی عقوق او قطیعه رحم… (الکافی ج ۶ ص ۵۰ و تهذیب الاحکام ج ۷ ص ۱۸۷-۱۸۸).
*ای: لا یسفه علیه و لا یظلمه او یحمل علیه ما لا یطیقه. الخُرق-بالضّم-: الحمق و الجهل. ای: لا ینسب الیه الحمق(نقلاً عن هامش الکافی).
۳۲-قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثه-من الذنوب-تعجّل عقوبتها. و لا تؤخرّ الی الاخره: عقوق الوالدین و البغی علی الناس و کفر الاحسان(الامالی للشیخ الطوسی-علیه الرحمه-ص ۱۴ المجلس ۱ و الامالی للشیخ المفید-علیه الرحمه-ص ۲۳۷ المجلس ۲۸٫ قال رسول لله(صلی الله علیه و آله و سلم) : ثلاثه-من الذنوب-تعجّل عقوبتها فی الدنیا و لا تؤخّر الی الآخره: العاقّ والدیه و الباغی علی الناس. و المجازی الاحسان بالکفر(تنبیه الخواطر ج ۲ ص ۷۸).
۳۳-گناهان کبیره به گناهانی گفته می‌شود که به مرتکب آن وعده آتش جهنم داده شده است.
۳۴-قال الامام الرضا(علیه السلام): انّ من الکبائر : عقوق الوالدین(الکافی ج ۲ ص ۲۷۸).
(راجع: الکافی ج ۲ ص ۲۷۶ و ص ۲۷۸ و ص ۲۸۰ و ص ۲۸۱ و ص ۲۸۶ و علل الشرائع ج ۲ ص ۲۱۸ الباب ۲۲۳ الحدیث ۲ و عوالی اللئالی ج ۱ ص ۸۸ و عوالی اللئالی ج ۳ ص ۵۶۱ و جامع الاخبار ص ۲۱۴ و الخصال ص ۲۷۳ و اعلام الدین ص ۴۵۶ و تفسیر القمی-علیه الرحمه-ج ۱ ص ۱۶۴-۱۶۵ و تفسیر العیّاشی -علیه الرحمه-ج ۱ ص ۳۹۲ و تحف العقول ص ۴۲۲ و عیون الاخبار ج ۲ ص ۱۳۴ الباب ۳۵ الحدیث ۱).
و فی عوالی اللئالی ج ۱ ص ۸۸ هکذا: عقوق الوالدین المسلمین. قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الا انبّئکم باکبر الکبائر؟ -ثلاثاً- قلنا: بلی-یا رسول الله-. قال(صلی الله علیه و آله و سلم): الا شراک بالله و عقوق الوالدین…و قول الزور…(تنبیه الخواطر ج ۱ ص ۱۸).
قال الامام الصادق(علیه السلام): اکبرالکبائر: الشرک و عقوق الوالدین …(الخصال ص ۴۱۱).
قال الامام الصادق(علیه السلام): اکبر الکابر: الشرک بالله وعقوق الوالدین…(جامع الاحادیث للشیخ جعفر بن احمد القمیّ-علیه الرحمه-ص ۲۰۸ و ص ۲۰۹). (راجع: تفسیرالعیاشی-علیه الرحمه-ج۱ ص ۳۹۱).
قال الامام الصادق(علیه السلام): اکبر الکبائر سبع: …و عقوق الوالدین …(تفسیر فرات الکوفی -علیه الرحمه-ص ۱۰۲ و تهذیب الاحکام ج ۴ ص ۲۰۱). قال الامام الصادق(علیه السلام): الکبائر محرّمه. و هی: …و عقوق الوالدین …(خصال ص ۶۱۰).
۳۵-قال امیرالمؤمنین(علیه السلام): ولد عقوق محنه و شؤم(غرر الحکم).
۳۶-قال الامام الرضا(علیه السلام): حرّم الله تبارک و تعالی عقوق الوالدین لما فیه من الخروج من التوقیر الله.و التوقیر للوالدین و کفران *النعمه و ابطال الشکر. و ما یدعو-من ذلک الی قلّه النسل و انقطاعه. لما فی العقوق من قلّه توقیر الوالدین و العرفان بحقّهما و قطع الارحام و الزهد من الوالدین . و ترک التبربیه لعلّه ترک الولد برّهما(من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۳۶۹).
*فی المناقب: کفر المناقب ج ۴ ص ۳۸۷
۳۷-قال الامام الصادق(علیه السلام): ثمانیه لا تقبل لهم صلاه و لا تجاب لهم دعوه: العبد اذا ابق حتّی یعود الی مولاه. والمراه الناشزه عن زوجها و هو ساخط علیها. و مانع الزکاه. و الجاریه المدرکه تصلیّ بغیر خمار. و امام قوم یصلّی بهم و هم له کارهون.
و عاقّ والدیه. و السکران. و جاحد حقّ اهل البیت(علیه السلام)(معدن الجواهر ص ۶۴ للشیخ ابی الفتوح الکراجکی -علیه الرحمه-منشورات المکتبه المرتضویه). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : لا یقبل الله صلاه خمسه نفر: الابق من سیّده. و امراه لا یرضی عنها زوجها. و مدمن الخمر. و العاقّ. و آکل الربا.(مستدرک الوسایل ج ۱۳ ص ۳۳۲).
۳۸-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ملعون من عقّ والدیه …(کنز الفوائد ج ۱ ص ۱۵۰).
۳۹-قال الامام المجتبی(علیه السلام): …لعن الله ولداً عقّ ابویه(معانی الاخبار ص ۱۱۸). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لامیرالمومنین(علیه السلام): اصعد المنبر و قم-دون مقامی بمرقاه -و قل للناس: الا من عقّ والدیه فلعنه الله علیه…(الفضائل ص ۵۵۴). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : الا من عقّ والدیه فلعنه اله علیه …(مستدرک الوسائل ج ۱۴ ص ۳۰).
۴۰-لعن رسول الله صلی اله علیه و آله اربعه: …امراه تخون زوجها یفی ماله او فی نفسها. و النائحه و العاصیه لزوجها و العاقّ …(مستدرک الوسائل ج ۱۳ ص ۹۴ و ج ۱۵ ص ۱۹۳).
۴۱-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): انّ الله ملکین یناجی احدهما الآخر. و یقول: اللهم احفظ البارّین بعصمتک. و الاخر یقول: اللهمّ اهلک العاقّین بغضبک(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۷۶).
۴۲-(من جمله ما قاله ابوطالب(علیه السلام) فی وصیّته): …و اترکوا العقوق و البغی. ففیهما هلکت القرون-قبلکم-(روضه الواعظین ج ۱ ص ۳۲۲).
۴۳-(من جمله ما جاء فی خبر حول مفاسد آخر الزمان): …و اطاع الرجل امراته و عقّ والدیه(مستدرک الوسائل ج ۱۲ ص ۳۳۳ و بحارالانوار ج ۳۱ ص ۱۴۱ و کنز الفوائد ج ۱ ص ۱۴۱٫ (قال امیرالمؤمنین(علیه السلام)-فی حدیث -حول علامات الساعه و اشراطها): …فاذا کان ذلک. کان الولد غیضاً *… *ای: لکثره عقوق الابناء للاباء. یقال: انّه من علامات الساعه و اشراطها(شرح نهج البلاغه لابن ابی الحدید ج ۷ ص ۱۹۳).
۴۴-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): لا تقوم الساعه حتّی یتمنّی ابوالخمسه ان یکونوا اربعه. و ابواربعه ان یکونوا ثلاثه. و ابوالثلاثه ان یکونوا اثنین. و ابوالاثنین ان یکونا واحداً. و ابوالواحد ان لم یکن له ولد. للّذی یظهر من العقوق(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۹۴).
۴۵-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثه فی المسنی-یوم القیامه-. لا یکلّمهم الله و لا ینظر الیهم و لا یزّکیهم و لهم عذاب الیم.
و هم: المکذب بالقدر و المدمن فی الخمر و العاقّ لوالدیه …(المستدرک ج ۱۵ ص ۱۹۴).
۴۶-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : ثلاثه لا ینظر الله تعالی الیهم: المنّان بالفعل و عاقّ لوالدیه *و مدمن خمر(النوادر للسیّد فضل الله الراوندی-علیه الرحمه-ص ۹۲ و الجعفریّات ص ۳۰۹).
*فی الجعفریّات: والدیه فی الجعفریّات: خمراً . قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): اربعه لا ینظر الله الیهم یوم القیامه: عاقّ و منان و مکذّب بالقدر.و مدمن خمر(الخصال ص ۲۰۳).
۴۷-قال رسول لله(صلی الله علیه و آله و سلم): ایّاکم و عقوق الوالدین فانّ ریح الجنّه توجد من مسیره الف عام. و لا یجدها: عاقّ ولا قاطع رحم و لا شیخ زان.و لا جارّ ازاره خیلاء. انّما الکبریاء لله رب العالمین(الکافی ج ۲ ص ۳۴۹ و مشکاه الانوار ج ۱ ص ۳۶۲ و ارشاد القلوب ج ۱ ص ۳۴۰ اباب ۵۲). (راجع: جامع الاحادیث للشیخ جعفر بن احمد القمیّ-علیه الرحمه-ص ۲۸۱ و ص ۲۸۳).
۴۸-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الجنّه طیّبه طیّبه الله و طیّب ریحها. یوجد ریحها من مسیره الفی عام. و لا یجد ریح الجنّه عاقُّ و لا قاطع رحم و لا مرخی *الازار-خیلاء-(الکافی ج ۶ ص ۵۰ و تهذیب الاحکام ج ۸ ص ۱۸۸).
*فی تهذیب هکذا: و لا مرخ ازاره خیلاءٌ. قال الامام الصادق(علیه السلام): انّ الله خلق الجنّه و طیّبها و طیّب ریحها. و انّ ریحها لتوجد من مسیره الفی عام. و لا یجد ریحها: عاقّ و لا قاطع رحم(الکافی ج ۷ ص ۵۵).
۴۹-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): -و الذّی بعثنی بالحقّ-انّ العاقّ لوالدیه ما یجد ریح الجنّه(مکارم الاخلاق ج ۱ ص ۴۷۵).
۵۰-عن جابر عن ابی جعفر(علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): اخبرنی جبرئیل(علیه السلام) انّ ریح الجنّه یوجد من مسیره الف عام. ما یجدها عاقّ.و لا قاطع رحم و لا شیخ زان و لا جابر ازاره خیلاءً و لا فتّان و لا منّان و لا جعظری.
قال: قلت : فما الجعظری؟ قال(علیه السلام): الّذی لا یشبع من الدنیا(معانی الاخبار ص ۳۳۰). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ان الجنّه لتوجد *ریحها من مسیره خمسماه عام. و لا یجدها: عاقّ و لا دیّوث روضه الواعظین ج ۲ ص ۲۴۰ و الخصال ص ۳۷ و من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۲۸۱).*فی الخصال و الفقیه: لیوجد.
۵۱-عن یعقوب بن شعیب عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: اذا کان یوم القیامه کشف غطاء من اغطیه الجنّه. فوجد ریحها من کانت له روح-من مسیره خمسماه عام-الّا صنف واحد. قلت: من هم؟ قال(علیه السلام): العاقّ لوالدیه(الکافی ج ۲ ص ۳۴۸ و مشکاه الانوار ج ۱ ص ۳۶۹). (راجع: ارشاد القلوب ج ۱ ص ۳۳۹ الباب ۵۲).
۵۲-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): لا یدخل الجنّه عاقّ و لا قاطع رحم و لا مدمن خمر و لا مؤمن بسحر.لا منان و لا دیّوت و لا کاهن(جامع الاحادیث ص ۲۸۲). (راجع: جامع الاحادیث ص ۲۸۳ و عوالی اللئالی ج ۱ ص ۱۸۴ و الخصال ص ۴۳۶).
۵۳-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ما من مومن یصلی علی الجنائز.الّا اوجب الله له الجنّه-الّا ان یکون منافقاً او عاقّاً-…(الخصال ص ۳۵۵ و الامالی للشیخ الصدوق-علیه الرحمه-ص ۲۶۱ المجلس ۳۵).
۵۴-الجنه دار الاسخیاء. و الّذی نفسی بیده لا یدخل الجنه بخیل و لا عاقّ والدیه و لا مانّ *بما اعطی(الجعفرِیّات ص ۴۱۱).*ای: منّان. قال الامام الصادق(علیه السلام) : لا یدخل الجنّه: العاق لوالدیه و المدمن الخمر. و المنّان بالفعال للخیر اذا عمله(قرب الاسناد ص ۸۲). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثه لا یدخلون الجنّه: العاقّ و المنان و مدمن الخمر. و مدمنها هو الّذی متی وجدها شربها(معدن الجواهر للشیخ الکراجکی -علیه الرحمه-ص ۳۱).
۵۵-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): لیعمل العاقّ ما شاء-ان یعمل-فلن یدخل الجنّه(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۹۳ و ص ۱۹۶). قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): فلیعمل العاقّ ما یشاء-ان یعمل-فلن یدخل الجنّه(مجمع البیان ج ۶ ص ۶۳۱).
۵۶-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): الجنّه حرام علی عاقّ والدیه(تنبیه الخواطر ج ۲ ص ۱۱۸).
۵۷-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): رایت علی باب الجنّه مکتوباً *: انت محرّمه علی کلّ بخیل و مراء و عاقّ و نمّام(ارشاد القلوب ج ۱ ص ۲۷۳ الباب ۴۴ و جامع الاخبار ص ۲۱۴ تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث تحت اشراف سماحه العلامه حجه الاسلام و المسلمین الحاج السیّد جواد الحسینی الشهرستانی-دامت توفیقاته-.) *فی ارشاد القلوب: مکتوب.
۵۸-قال الامام الصادق(علیه السلام): الکبائر الّتی اوعد الله علیها النار: …وعقوق الوالدین …(التهذیب ج ۶ ص ۲۷۲ الباب ۵).ذکرنا منه موضع الحاجه الیه. (قال المام الصادق(علیه السلام) فی حدیث حول معرفه الذنوب الکبیره التی اوعد الله عزّ و جلّ علیها النار): …و منها عقوق الوالدین(من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۳۶۸). قال الامام الصادق(علیه السلام) : الکبائر السبع الموجبات*: قتل النفس و عقوق الوالدین …(عقاب الاعمال ص ۱۵۸).*ای: الموجبات للنار. (راجع: مشکاه الانوار ج ۱ ص ۳۴۸).
۵۹-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) لامیرالمومنین(علیه السلام): اصعد المنبر و ادع الناس الیک. ثمّ قل: -ایّها الناس-…من عقّ والدیه.فلیبتوّء مقعده من النار(بحارالانوار ج ۴۰ ص ۵۹).
۶۰-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثه یدخلون النار بغیر حساب: شیخ زان و عاقّ الوالدین. و مدمن الخمر(ارشاد القلوب ج ۱ ص ۳۶۷ و الاثنی عشریه فی المواعظ العددیه ص ۸۰). فی المواعظ العددیه هکذا: اشمط زان.
۶۱-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثه لا یحجبون عن النار: العاقّ لوالدیه و المدمن للخمر و المنّان بطائه(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۹۳ و ج ۱۷ ص ۶۳). فی مستدرک الوسائل ج ۱۷ ص ۶۳ هکذا: العاقّ والدیه.
۶۲-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): خمسه لا تطفا نیرانهم و لا تموت ابدانهم: رجل اشرک بالله. و رجل عقّ والدیه. و رجل سعی باخیه الی سلطان*فقتله. و رجل قتل نفساً بغیر نفس. و رجل اذنب ذنباً فحمل ذنبه علی الله عزّ و جلّ(مستدرک الوسائل ج ۹ ص ۱۴۹ و ج ۱۸ ص ۲۰۹ و ص ۲۱۳).
*فی المستدرک ج ۱۸: السلطان. فی المستدرک ج ۱۸: و حمل. (راجع: بحارالانوار ج ۵ ص ۶۰ و کنز الفوائد ج ۲ ص ۴۷).
۶۳-یعنی او از این که مورد عاقّ والدین قرار گیرد ترس و واهمه نداشت و نسبت به عقوق والدین جری و بی‌باک و گستاخ بود.
۶۴-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): کن بارّاً و اقتصر علی الجنّه. و ان کنت عاقّاً [فظّاً] فاقتصر علی النار(الکافی ج ۲ ص ۳۴۸).
۶۵-قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): بین الانبیاء (علیهم السلام) و البارّ درجه. و بین العاقّ و الفراعنه درکه(مستدرک الوسائل ج ۱۵ ص ۱۷۶).
منبع مقاله: ناجی موسوی جزایری، سید هاشم،(۱۳۴۰)، فرزندان رحمت شده و فرزندان نفرین شده، قم: ناجی جزایری، چاپ سوم،(۱۳۸۸).
