معرفی فرقه خوجه

۱۴۰۱-۰۱-۲۷

179 بازدید

فهرست محتوا

به نزاری های هند که از پیروان آقاخانیه اسماعیلیه هستندخوجه می گویند. و عده ای از آنان که به مذهب شیعه گرویده اند نیز خوجه گفته می شود. امروز بیشتر جمعیت آقاخانی ها را خوجه های هند تشکیل می دهند. خوجه ها نزاری از قرن هفدهم در تجارت بین هند غربی و افریقای شرقی فعال بوده اند و در دهه های نخستین قرن نوزدهم گروهی از آنان برای همیشه در آفریقای شرقی، به خصوص در زنگبار سکونت گزیدند. مقارن جنگ جهانی اول گروه زیادی از خوجه های نزاری در زنگبار، مومباسا، دارالسلام، نایروبی، کامبالا و تانزانیا ساکن شدند.[۱]

در هندوستان خوجه ها اکثرا در سند، کوچ، گجراتو بمبئی به سر می برندکه شمار جمعیت شان دقیقا معلوم نیست. به هر حال اسماعیلیان قاسم شاهی در ایران به آقا خانی، در افغانستان به علی اللهی، آسیای میانه به ولایی و در هند و پاکستان به خوجه و شمسی و نصیری معروف اند.[۲]

خوجه ها مسلمانان دوازده امامی هستند که اول اسماعیلی مذهب بوده و سپس دوازده امامی شدند؛ خاستگاه اصلی آنها مناطق شهر سند و ایالت گجرات هندوستان است و امروزه در همه قاره ها و به خصوص در افریقا نقش برجسته‌ای دارند.

برخی از خوجه های نزاری به مذهب شیعه امامیه گرویده اند که از نظر خوجه های نزاری بدترین کفار خوجه هایی هستند که مذهب اسماعیلی ر ترک گفته اند و به مذهب اثنا عشریه گرویده اند.[۳]

خوجه هایی که به مذهب شیعه امامیه گرویده اند در هندوستان زندگی می کنند. در اینجا مطالبی کوتاهی را در باره این خوجه های شیعه قابل توجه است:

درآمد[۴]

خاستگاه خوجه های شیعه اثناعشری مناطق شهر سند و ایالت گجرات هند است. کلمه «خوجه» از واژه خواجه فارسی به معنای فرد محترم و متشخص گرفته شده است. با مهاجرت آقاخان اول در نیمه اول قرن نوزدهم از ایران به هند، فرقه اسماعیلیه نزاری رونق یافت اما به تدریج میان نزاری ها اختلاف پیش آمده و گروهی از خوجه ها امامی شدند. بنا به تقاضای عده ای از خوجه ها از مرجعی به نام شیخ زین العابدین مازندرانی در نجف، یک روحانی(ملاقادر حسین) به هند عزیمت و مدرسه ای برای تدریس اصول اسلامی و عقاید تشیع تأسیس نمود. جذب جوانان خوجه به این مرکز موجب اختلاف بیشتر آنان با اکثریت که پیروان آقاخان بودند شد تا جایی که فشار روز افزون به آنها موجب گشت که حدود سال ۱۹۰۰م و پس از بیست سال مناقشه، این جماعت زادگاه خود را ترک گفته و با مشقت فراوان راهی شرق آفریقا شوند. خوجه ها با تلاش و پشتکار توانستند به تدریج وضعیت معیشتی خود را بهبود بخشیده و فعالیت های مذهبی خود را در کنار کار و تحصیل سامان بخشند. استقلال و تجزیه هند در سال ۱۹۴۷م موجب شد شماری از خوجه ها به پاکستان مهاجرت نمایند.

جامعه شیعیان خوجه

شیعیان خوجه اثناعشری اقلیت کوچک و در عین حال منسجمی به شمار می روند که با وجود جمعیت اندک یکصد و بیست و پنج هزار نفری، از نظم و انضباط قابل ملاحظه ای برخوردارند. این اقلیت کوچک در حال حاضر در پنج قاره جهان حضور دارند و در هر کشوری دارای جماعات مستقلی می باشند. آنان با عشق و علاقه خاصی به تحکیم ساختار دینی جامعه خود پرداخته و سعی کرده اند اعضای جماعت خود را به اصول و تعالیم دین اسلام و مذهب اهل بیت رهنمون سازند. این امر موجب شده که امروزه خوجه ها در کلیه کشورهای محل اقامت به جایگاه مناسبی دست یافته و با ایجاد جوامعی سالم و منزه از آلودگی های اخلاقی، موجبات تحسین میزبانان خود را فراهم آورند.

در حال حاضر شمار کثیری از جمعیت ۱۲۵۰۰۰ نفری شیعیان خوجه در هند و پاکستان و جمعیتی در شرق آفریقا و تعدادی خانوار در ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سکونت دارند. آنان طی چند دهه گذشته موفق به ایجاد تعادل مناسبی بین سنت ها و آداب و رسوم بر جای مانده از اجداد و پیشینیان ملی و نژادی خود از یک سوی و مقررات و تعالیم دین اسلام شده اند؛ از این رو هر چند سعی کرده اند از طریق ارتباطات درون گروهی، هویت فرهنگی و ویژگی های قومی خود را به عنوان مردمانی هندی الاصل حفظ کنند ولی همواره بر مذهب خود و عضوی از جامعه نسبتا بزرگ شیعیان جهان تاکید نموده و بر شیعه بودن خود افتخار می کنند. لذا هرگاه بین سنت ها و شرایع دینی خود اختلافی از نظر عدم تطابق برخی آداب و رسوم هندی با اصول اسلامی مشاهده کرده اند، برای همیشه از آن سنت های بومی و نژادی خود دست کشیده اند.

خوجه ها از نظر مذهبی بسیار پایبند نمازهای جماعت یومیه، برگزاری مراسم اعیاد و همچنین مراسم عاشورای حسینی هستند. آنان در گذشته مقلد آیت الله سید ابوالقاسم خویی، سپس مقلد آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی و در حال حاضر مقلد آیت الله سید علی سیستانی هستند. آنان به عنوان جامعه ای متدین و با تقوا از یک سو به دستورات مراجع تقلید خود عمیقا گردن می نهند و از سوی دیگر تحت نظارت رهبران سیاسی خود به ویژه رهبر فدراسیون جهانی قرار دارند. نظم و انسجام داخلی، روحیه نوع دوستی و کمک به سایر مسلمانان به ویژه پیروان مذاهب تشیع، توجه به مسائل آموزشی و اخلاقی و احترام بیش از حد به مراجع تقلید از ویژگی های این اقلیت کوچک مذهبی به شمار می رود. در عین حال روحیه انزواطلبانه و تا حدودی بسته و افکار خشک و تا حدودی قشری رهبران کهن سال آنها از نقاط ضعف خوجه ها است.

شخصیت های برجسته خوجه

۱. سید سعید اختر رضوی: مرحوم سید سعید اختر رضوی (م ۳۰ خرداد ۱۳۸۱ش) بانی اصلی تشیع در کشور تانزانیا است؛ وی در سن ۷۶ سالگی درگذشت و در قبرستان شیعیان در دارالسلام به خاک سپرده شد. وی حدود چهل سال در تانزانیا زندگی کرد و چندین جلد از تفسیر المیزان علامه طباطبایی را به انگلیسی ترجمه کرد.

۲. شیخ مسلم بانجی دودوما: وی از دیگر مبلغان شیعه در این ناحیه است که مدرسه امیرالمؤمنین را افتتاح کرد.

۳. سید محمد مهدی شوشتری: از مبلغان شیعی زنگبار است.

۴. شیخ عبدالله ناصر: از عالمان شناخته شده شرق آفریقاست.

۵. شیخ مسیح شعبان: از دیگر رهبران زبده در کشورآفریقاست.

۶. مرحوم ملااصغر: برای سال ها رئیس فدراسیون خوجه ها در لندن بود و خود از چهره های فرهیخته و دانشمند آنها به شمار می آمد.

فدراسیون جهانی شیعیان خوجه

خوجه ها، تشکیلاتی ترین گروه شیعه هستند و این روش خود را از سابقه تاریخی خویش، در آیین اسماعیلی به ارث برده اند. این احساس سبب شده تشکل های فراوانی در سراسر جهان ایجاد کرده و در سایه آن به فعالیت های خدماتی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی بپردازند. برخی از این تشکل ها عبارتند از: گروه هلال طلایی، مؤسسه فائز حسینی، باشگاه جعفری، مؤسسه خیریه خدمات شیعه در دارالسلام، انجمن اثناعشری، گروه دانش آموزان پیش آهنگ و جامعه زینبیه.

همه فعالیت های شیعیان خوجه زیر نظر فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری است که هر سه سال یک بار کنفرانسی تشکیل می دهد و تصمیمات جهانی این فدراسیون در آن گرفته می شود. تصمیمات این کنفرانس برای تمام فدراسیون های منطقه لازم الاجرا است. سیاست های کلی در رابطه با انتخاب مرجع تقلید، پرداخت خمس و زکات و… از مسئولیت های این سازمان است. این جمعیت همچنین از ورود به مسائل سیاسی و موضع گیری در قبال رخدادهای سیاسی، حتی اگر تبعات مذهبی داشته باشد، خودداری می کند. این سازمان در سال ۱۹۷۶م در لندن تشکیل شد و دارای ۲۴ عضو و ۴ فدراسیون منطقه ای (آفریقا، آمریکای شمالی، آسیا و استرالیا) می باشد.