عبدالعزیز حلبى طرابلسى (ره)

اشاره:

قـاضـى عـبدالعزیز حلبى معروف به ابن البراج شاگرد سید مرتضى و شیخ طوسى است از طـرف شـیخ طوسى به بلاد شام که وطنش بود فرستاده شد بیست سال درطرابلس شام ، قاضى بـود در سـال ۴۸۱ درگـذشـتـه اسـت کـتـابهاى فقهى او که بیشتر نام برده مى شود، یکى به نام المهذب است و دیگرى به نام جواهر  . شیخ ابوالقاسم عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن البراج ، در مصر تولدیافت و در آن منطقه رشد و نـمـا کـرد تـحـصیلات خود را ابتدا در زادگاه خویش ، سپس در بغداد ادامه داد تا اینکه یکى از فقهاى نامدار و وجهه و اعتبار شیعه در عصر خویش گردید.

او از علم وسیع و اطلاعات شایسته در زمـیـنـه فـقـه و عـلـوم اسـلامى برخورداربوده است و تالیفات فراوان او نشان دهنده این وسعت اطـلاعات و معلومات مى باشداو در سال ۴۲۹ ق به جمع شاگردان علم الهدى پیوست و یکى از خـواص شـاگردان او قرار گرفت و در محضر او از منزلت و رتبت به سزایى برخوردار شد تا اینکه سـیـدبـه رحـمت ایزدى شتافت ، او ملازمت شیخ الطائفه را داشت ، تا اینکه نمایندگى شیخ رادر حـدود شـام پـذیـرفت و خود یکى از مردان فقه و فقاهت معروف آن دیار گردید اواز سوى جلال الـمـلـک در سـال ۴۳۸ قـضـاوت مـنطقه طرابلس را پذیرفت و در آن منطقه به رتق و فتق امور مسلمین پرداخت .

گفتار ارباب تراجم در باب او

صـاحب ریحانه الادب درباره او گوید شیخ عبدالعزیز بن براج شامى حلبى طرابلسى ، مکنى به ابـوالـقـاسم ، ملقب بقاضى ، موضوف به عزالدین و عزالمؤمنین ، ازاکابر فقهاى امامیه اواخر قرن پـنـجـم هجرت ، از وجوه و اعیان ایشان و از تلامذه سیدمرتضى علم الهدى بود ماهى هشت دینار (طـلاى مـسکوک هیجده نخود) از طرف سید شهریه داشت به جهت تلمذ و انسى که با او داشته اسـت ، او را خـلـیـفـه الـمـرتضى گفته اند ابن براج از اساتید معظم خود، سید مرتضى و ابوالفتح کـراجکى روایت کرده است و از راویان او شیخ عبدالجبار مفید رازى است که در ولایت رى ، فقیه امامیه بوده است و جمعى از اکابر وقت نیز از او روایت مى کنند قضاوت او در طرابلس بیست یا سى سال ادامه داشته ، به همین جهت به لقب قاضى شهرت یافته است .

صـاحـب مـعـجـم رجال الحدیث ، ضمن بازگویى سخن شیخ منتجب الدین رازى در الفهرست و بـازشمارى کتابهاى او، سپس نقل نظر ابن شهرآشوب و اخیرا بازگویى نظر سید مصطفى تفرشى در رجال خویش که همه او را به عنوان آبروى شیعه و فقیه آنان ستوده اند، مطلب جدیدى در مورد او ارائه نداده است ۳ .

تالیفات

او تـالـیـفـات مـتـعدد و نوشته هاى پربارى در فروع فقهى دارد که از آن میان مى توان الجواهر ـ المعالم ـ المنهاج ـ الکامل ـ روضه النفس فی احکام العبادات ـالمقرب ـالمهذب ـ الموجز ـ حسن التصریف ـ شرح جمل سید مرتضى و را نام برد.

۱ ـ جواهر الفقه  این کتاب در چند مجلد به نام جوامع الفقه در ایران چاپ شده است و اخیرا از سوى کتابخانه آیه اللّه العظمى مرعشى نجفى (ره ) تجدید طبع گردیده است .

۲ ـ روضه النفس در احکام عبادات .

۳ ـ شرحى بر جمل العلم و العمل علم الهدى (استاد خویش ).

۴ ـ عماد المحتاج فی مناسک الحج .

۵ ـ الکامل .

۶ ـ المعالم .

۷ ـ المعتمد.

۸ ـ المنهاج .

۹ ـ الموجز . ۴

وفات

او پـس از تلاش فراوان و مجاهدت خستگى ناپذیر در راه تبلیغ و اجراى احکام اسلام ، شب جمعه ۹ شعبان ۴۸۱ ق در هشتاد سالگى در طرابلس درگذشت وبا شکوه و احترام لازم مدفون گردید.