پژوهشی که چند سال قبل با عنوان «فرهنگ گفتگو در میان خانواده‌های ایرانی» انجام شده نشان میدهد زمان گفت‌وگو در خانواده‌های ایرانی کمتر از ۳۰ دقیقه در روز بوده که نشان از ضعف این فرهنگ در میان اعضای خانواده است. علاوه بر این میانگین صحبت اعضای خانواده در ایران در طول ۹ سال گذشته، نصف شده است. این یعنی ظهور پدیده‌ای جدید که کارشناسان جامعه شناسی و مردم شناسی آن را خطرناک می‌دانند. گفتگو عنصری حیاتی در استحکام خانواده است.
خانواده مستحکم، خانواده‌ای است که اعضای آن سخن گفتن با یکدیگر را دوست دارند و از همنشینی و هم‌صحبتی با یکدیگر لذت می‌برند و هیچ جمع و کار دیگری را به در کنار هم بودن ترجیح نمی‌دهند.
واقعیت این است که دنیای مدرن امروز، به ویژه در نواحی پیشرفته با وجود کم کردن زحمات و افزودن به اوقات فراقت، امکان گفتگو را در بین افراد به حداقل رسانده است. در این میان برخی مناسبت‌ها در تقویت ارتباطات درون خانوادگی نقش بسزایی دارند که از جمله آنها می‌توان به جشن سال نو اشاره کرد. در این جشن خانواده‌ها از مدت‌ها قبل برای آغاز سال نویی خاطره‌انگیز برنامه‌ریزی می‌کنند.
حذف صله رحم
تازه‌ترین پژوهش‌ها در زمینه روابط در خانواده‌ها نشان میدهد، زمان گفتگو در خانواده‌های ایرانی، به ۱۵ دقیقه در روز رسیده است. خانواده، بستر ارتباط است و گفتگو در خانواده، زمینه اصلی ارتباط است. قطع ارتباط کلامی در خانواده یا کم شدن آن، رابطه معناداری با افزایش ناراحتی‌های روحی در بین افراد خانواده دارد.
در گذشته خانواده‌ها با توجه به اهمیت این موضوع، این همراهی و همنشینی را با مجالس شب نشینی و گعده‌های فامیلی به وجود می‌آوردند که امروزه بسیار کمرنگ شده است و جایگزین مناسبی برای آن تعریف نشده و بسیاری از خانواده‌ها در حال حاضر از این مشکل رنج می‌برند و راه حل مناسبی برای مشکل خود نمی‌یابند.
همکاران، همسالان، تلویزیون و اینترنت به سرعت فرصت گفتگو در بین اعضای خانواده را از آنها گرفته و این مشکل روز به روز در حال افزایش است، به شکلی که در گزارش‌های والدین به مدارس و برعکس، سوابق دادگاه‌های خانواده و گلایه‌های زوجین از یکدیگر و همچنین تنهایی بزرگسالانی چون پدربزرگ و مادربزرگ این مساله خود را به خوبی نشان میدهد.
زنگ خطر بزرگ اجتماعی
میانگین صحبت اعضای خانواده در ایران در طول ۹ سال گذشته، نصف شده است. این یعنی ظهور پدیده‌ای جدید که کارشناسان جامعه شناسی و مردم شناسی آن را خطرناک می‌دانند. این روزها کافی است موقع مهمانی‌های خانوادگی، نگاهی به حاضران در مجلس بیندازید. نگاه‌های غرق شده در تلفن‌های همراه گاهی آن‌قدر طولانی و زیاد است که شک می‌کنید حاضران در مجلس با هم نسبتی داشته باشند و برای گفتگو و خوش و بش دور هم جمع شده باشند.
به گفته رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، پژوهش‌های انجام شده در سال ۹۳ نشان میدهد، میانگین صحبت اعضای خانواده‌های ایرانی با یکدیگر در مدت شبانه روز به ۱۵ دقیقه رسیده‌است که این ناشی از عدم علاقه افراد به ارتباط با یکدیگر و موجب کم‌شدن محبت درون خانواده‌هاست.
کم حرف شدن زن و شوهر‌ها پدیده‌ای است که چون آمار دقیق و روشنی از آن در دسترس نیست، خیلی جدی گرفته نمی‌شود. اما بسیاری از فعالان و صاحبنظران حوزه اجتماعی این موضوع را یک تهدید برای کشور می‌دانند که باید حتی بیشتر از مسائل اقتصادی به آن توجه کرد. در چند سال اخیر سر و کله شبکه‌های اجتماعی و نرم افزارها و اپلیکیشن‌های ارتباطی پیدا شد که برای کاربران خود امکان ارتباط بیشتر و آسان‌تر را فراهم و دایره دوستان و آشنایانشان را بزرگ‌تر کرده است.
حالا نرم‌افزارهای ارتباطی جزو جدانشدنی تلفن‌های همراه هستند و حتی بدون آنها زندگی و برقراری ارتباط به شیوه قبل برای کاربران بسیار مشکل است. این در حالی است که میانگین صحبت در خانواده‌های ایرانی در چند سال اخیر به شدت کاهش یافته و بسیاری از کارشناسان این موضوع را یک زنگ خطر بزرگ اجتماعی و حتی نوعی طلاق عاطفی در خانواده‌ها بیان می‌کنند.
کم‌حرف‌تر از دیروز
برای اثبات جدی بودن این پدیده، کافی است سری به آمارهای مرتبط در این‌باره طی سال‌های گذشته بیندازیم. در سال ۸۴ خبرگزاری ها اعلام کردند میانگین صحبت اعضای خانواده با یکدیگر، نیم‌ساعت در روز است. این در حالی است که در تیرماه و بهمن ماه ۹۲ حجت الاسلام «سید علیرضا تراشیون» استاد حوزه و دانشگاه در دو مقطع بیان کرد: «میانگین ارتباط کلامی زوج‌های جوان، ۱۷ دقیقه در شبانه‌روز است و این یک زنگ خطر بزرگ برای خانواده‌هاست.»
هر چند مساله افزایش مشغله افراد می‌تواند در امر کم‌شدن صحبت میان اعضای خانواده‌ها دخیل باشد، اما جز این باید به مسائل دیگر نیز توجه کرد و به طور اساسی این مساله را ریشه‌یابی کنیم. کم‌حرف‌تر شدن خانواده‌ها یک زنگ خطر است که می‌تواند در ادامه آن موجب جدایی و از هم پاشیدگی بنیان یک خانواده شود.
یکی از راهکارها مربوط به خود خانواده‌هاست که در هفته ساعاتی را به عنوان جلسات خانوادگی داشته باشند تا بتوانند مسائل و مشکلاتشان را مطرح کنند. وقتی پدر و مادرها در حضور فرزندانشان با هم صحبت کنند آنها عشق و دوست داشتن و وفاداری به همسر را یاد می‌گیرند و این امر باعث می‌شود که فرزندان بدانند پدر و مادرشان همدیگر را دوست دارند.
چگونه گفتن و چگونه شنیدن همسران با یکدیگر نیز از راهکارهای مقابله با این مشکل است: غر زدن‌های مداوم و آوردن مشکلات بیرون از خانه به داخل خانه از جمله عوامل دوری از همسران از یکدیگر می‌شود. حال آنکه زوجین باید هنر صبور و با عاطفه بودن را بیاموزند تا در زندگی دوری و طلاق عاطفی رخ ندهد.
همچنین صله رحم در خانواده باعث می‌شود فرزاندان عشق و محبت را یاد بگیرند و بعد‌ها خودشان نیز یک خانواده سالم تشکیل دهند. در این میان شاید بتوان به کوچک شدن خانواده به عنوان موضوعی که باعث می‌شود ارتباطات کاهش یابد نیز اشاره کرد.
در دهه‌های اخیر خانواده‌های ایرانی تمایل کمتری به فرزندآوری پیدا کرده اند، چنان که اکنون بسیاری از خانواده‌ها تک فرزند یا دو فرزندی هستند. زندگی در خانواده‌های شلوغ گذشته خود به خود زمینه ارتباط و گفت‌وگو را به وجود می‌آورد. فردی که در خانواده‌ای با چند خواهر و برادر زندگی می‌کرد می‌توانست با دیگران بیشتر گفتگو کرده و بر این اساس ارتباط را یاد بگیرد. این گفت‌وگو و ارتباط فرد را عادت می‌داد تا در جامعه نیز به دنبال ارتباط و گفت‌وگو باشد.
این مساله اکنون رنگ باخته است و حتی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با ادامه روند فعلی و رشد خانواده‌های تک فرزندی مساله در آینده حادتر نیز بشود. نسل آینده شاید نسلی بدون تمرین گفت‌وگو باشد و این می‌تواند بر ابعاد مختلف زندگی افراد تاثیر بگذارد.
منبع: آرمان امروز شماره۳۱۰۱
