نقض عدالت صحابه با فرار آنان از جنگ در رکاب پیامبر اسلام (ص)

بنا بر عقیده اهل سنت عدالت صحابه یکی از مسائل مسلم در این مذهب است. کسی حق ندارد عدالت صحابه را زیر سؤال ببرد. اگر کسی همه صحابه را به صورت یک سان عادل نداند، از سوی آنان تکفیر می شود. سپاه صحابه در پاکستان بر محور عدالت صحابه برای دفاع از صحابه علیه شیعیان تشکیل شده که همه صحابه را عادل نمی دانند.

اما اگر زندگی نامه همه صحابه مورد توجه قرار گیرد از نظر دین و ایمان و اخلاق بسیار متفاوت هستند. یکی مانند امام علی (علیه السلام) که در تقوا و زهد وعلم و ایمان سرآمد است و یکی هم مانند ولید بن عقبه است که در قرآن کریم به صراحت به عنوان منافق معرفی شده است.

چیزی دیگری که می تواند معیار سنجش عدالت صحابه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) باشد وفاداری و پایداری آنان در جنگ با دشمنان اسلام در کنار پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است.

برخی از صحابه با بهانه های مختلف یا در جنگ ها شرکت نمی کرده اند و برخی هم که شرکت می کردند هیچ شجاعت و دلاوری از آنان در متون تاریخی منعکس نشده است. بدتر از همه برخی هم در میدان جنگ پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میان هجوم دشمن تنها گذاشته و فرار را بر قرار ترجیح می داده اند.

غزوه احد که میان مسلمانان و مشرکان قریش انجام گرفت، جنگی بود که مسلمانان تلفاتی زیادی را متحمل شدند.  به اتفاق جمیع مورخان عده ای از صحابه معروف در این جنگ از میدان نبرد فرار کردند و پس از سه روز برگشتند. در همه کتاب هاى تاریخی که راجع به جنگ احد به تفصیل سخن گفته اند، این مطلب منعکس شده است. از جمله فخر رازی می نویسد: از جمله فراریان جنگ احد عمر و عثمان و سعد و عقبه بوده اند که ایشان به مکان دوری فرار کردند و بعد از سه روز برگشتند.[۱]

سوالات ما

۱. این افراد چرا فرار کردند و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میان دشمن تنها گذاشتند؟ آیا این افراد از دستور پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) تمرد نکرده است؟ با این وضعیت برخی از صحابه چگونه اهل سنت قائل به عدالت همه صحابه شده اند؟

۲. افزون بر آن اهل سنت نسبت به این صحابه که در جنگ احد فرار کرده و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میان دشمنان تنها گذاشتند، در برابر این کلام خدا چه پاسخی دارند که می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ زَحْفًا فَلاَ تُوَلُّوهُمُ الأَدْبَارَ وَمَن یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاَّ مُتَحَرِّفًا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَیِّزًا إِلَى فِئَهٍ فَقَدْ بَاء بِغَضَبٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ ؛ ای اهل ایمان! هنگامى که با کافران در حالى که بر ضد شما لشکرکشى مى‏ کنند رو برو مى‏ شوید، به آنان پشت نکنید و هر کس در آن موقعیت به آنان پشت کند سزاوار خشمى از سوى خدا می گردد و جایگاهش دوزخ است و دوزخ بازگشت‏ گاه بدى است[۲]؟

۳. آیه شریفه فوق فرار از جنگ و پشت کردن در برابر کفار را تحریم کرده آیا عمر بن خطاب و عثمان بن عفان و سایر صحابه ای که در جنگ احد فرار کرده و سه روز بعد از ختم جنگ برگشتند، مرتکب کار حرام نشده اند؟

۴. چگونه اهل سنت اعتقاد به عدالت همه صحابه دارند در حالی که تنها همین فرار برخی از صحابه در جنگ احد عدالت آنان را زیر سوال می برد و راهی برای توجیه عمل آنان وجود ندارد تا عدالت شان را ثابت کند؟

۵. افزون بر همه این ها آیا این کسانی که از جنگ فرار کرده و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) را در میان دشمنان تنها گذاشتند جان خود را بیشتر از جان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دوست نداشته و آیا آنان نسبت به زندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بی تفاوت نبوده اند؟ با این وضعیت آیا ایمان آنان نسبت به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) زیر سؤال نمی رود؟

نویسنده: حر

پی نوشت ها

[۱] . فخررازی ،محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۹، ص ۳۹۸ (ذیل آیه ۱۵۵ آل عمران) بیروت، دار التراث العربی، ۱۴۲۰ و السیره الحلبیه، ج۲، ص ۲۲۷.

[۲] . سوره انفال، آیه ۱۵ و ۱۶.