عوامل گرایش به اعتیاد و راه های پیشگیری از آن

اعتیاد عبارتست از یک حالت روانى و گاهى جسمانى ناشى از تاثیر دارو بر روى یک موجود زنده که به اجبار به بروز رفتار و عکس العمل هاى خاصى در فرد می انجامد و همیشه با یک کشش افراط آمیز همراه است.

از سوى دیگر، اعتیاد واژه اى است که امروزه به دلیل کاستی هاى آن از اصطلاح، وابستگى به مواد، استفاده می شود. وابستگى نیز به نوبه خود به معناى تمایل شدید فرد به ادامه مصرف یک ماده می باشد به طورى که وابستگى به عنوان یک سندرم بالینى با جنبه هاى رفتاری شناختى و فیزیولوژیکى باعث می شود که فرد مصرف مواد را به رفتارهاى دیگر ترجیح دهد.

سوء مصرف: بدین معناست که اگر چه فرد نسبت به آن مواد اعتیاد ندارد ولى آن را مصرف میکند.

معیارهاى تشخیص: براى تشخیص وابستگى به مواد حداقل وجود سه نشانه از نشانه هاى زیر لازم است:

۱- تحمل: افزایش تدریجى مقدار ماده مصرفى لازم براى دستیابى‌ به علائم مصرف آن ماده؛

۲- پیدایش علائم ترک و در صورت عدم مصرف یا کاهش مقدار مصرف؛

۳- تمایل دائمى به مصرف و تلاش هاى ناموفق براى کاهش یا قطع مصرف ماده؛

۴- مختل شدن فعالیت هاى اجتماعى، شغلى و تفریحى؛

۵- تداوم مصرف علیرغم آگاهى از عوارض آن؛

معتاد: به انسانى اطلاق می شود که از چهار طریق خوردن، تزریق، دود کشیدن یا تنفس و بالاخره مقعد، به مصرف یک یا چند ماده مخدر به طور مداوم مى‌پردازد و در صورت قطع این عمل، با مشکلات تنفسى، روانى و رفتارى به تنهایى و یا با هم دچار میگردد. به عبارت دیگر معتاد، قربانى یک نوع وابستگى دارویی یا روانى به مواد مخدر شناخته می شود.

شخصیت معتاد

استعمال مواد مخدر، انسان را دچار بی تفاوتى نسبت به پستى و بلندی هاى زندگى میکند یعنى در شخص معتاد، شخصیت عذر اجتماعى بروز میکند و اکثر آنان در حالتى جنگ و گریزند. با اجتماع، میانه خوبى‌ ندارند و نه تنها به افراد بلکه به اجتماع نیز وفادار نیستند. اینان عادات و رسوم ملى و مذهبى‌ را زیر پا می گذارند.

حس مسئولیت فردى و اجتماعى ندارند، اغلب قید و بندى احساس نمیکنند، خودپسندند و دیگران را مسئول اعمال و رفتار خود قلمداد میکنند، نمی توانند احساس گناه کنند، مرتب از دیگران انتقاد دارند و تمایل به کار کردن ندارند. اگر هم به کارى مشغول شوند، نمی توانند به خوبى‌ آن را انجام دهند. معتادان، به ظاهر خود بی علاقه اند، زیاد دروغ می گویند، افکار عجیب و غریبى‌ دارند و در حالت افسردگى و گوشه گیرى به سر می برند.

در واقع استعمال مواد مخدر، اراده، شهامت و جرات را از بین می برد. افراد مبتلا را به طور کامل بی هدف میکند؛ قدرت جسمى آنها را به تحلیل می برد و آنان، جرات مقاومت، ایستادگى و پشتکار در برابر مشکلات را از دست می دهند. تنها هدف فرد معتاد، بدست آوردن ماده مورد اعتیاد است.

تا زمانى که نشئه است، ایمان و اعتقادش پابرجاست و وقتى خمار می شود، به جز مواد مخدر، چیز دیگرى را پذیرا نیست. معتادان به تریاک، اغلب علاقمندند که تنها و بدون مسئولیت خانوادگى به سر ببرند زیرا لذت خود را فقط در منقل و وافور می بینند و در کنار آن، احساس خوشبختى میکنند و دیگر نیازى به خانواده ندارند.

بین شخصیت و اعتیاد، رابطه اى متقابل وجود دارد یعنى فرد به علت وضع خاص شخصیتى و نیازها و شکست ها، ناتوانى در برخورد با مسائل و ناکامى در زندگى، عدم ثبات عاطفى و ناملایمات دیگر به اعتیاد روى می آورد و بدین ترتیب، بین اعتیاد و شخصیت، دور باطلى ایجاد میگردد که مبارزه با آن، مستلزم تغییر شرایط بیرونى و درونى از طریق ایجاد اراده و روحیه اى قوى و آسیب ناپذیر می باشد.

بالاخره فساد بافت هاى مغزى در اثر مصرف مواد مخدر، موجب میگردد که شخص، کنترل حرکات خود را از دست بدهد و آمادگى آسیب رسانى به خود و دیگران را پیدا نماید.

علل و انگیزه هاى گرایش به اعتیاد

۱- جستجوى پناهگاه: انسان کنونى با از دست دادن ارزشهاى معنوى، دچار اضطراب و پریشانى گردیده است و به دنبال یافتن پناهگاه و مایه آرامشى می باشد. از این رو، زمانى که اوضاع را بر وفق مراد خود نمی بیند، به سراب ها دل می بندد.

۲- دوستان ناسالم: تنگناهاى زندگى و بیشتر سهل انگاری ها و بی دقتی ها در انتخاب دوستان موجب میگردد که افرادى به حریم خانواده ها و منازل راه یابند که هیچ نوع شایستگى دوستى و آشنایى در آنها وجود ندارد اینان همان افرادى هستند که معاشران خود را به راه هاى انحراف اعتیاد و آلودگی ها سوق می دهند.

۳- کامجویى در عالم خیال: مواد مخدر، انسان ها در عالم خیال سیر می دهد و آنها را از واقعیت هاى زندگى دور نگه می دارد از این رو، کامیابى‌ خیالى و تسکین خاطر موقتى براى کسانى که در صحنه هاى واقعى زندگى موفقیتى به دست نیاورده اند عاملى جهت روى آوردن به این گونه مواد به شمار می آید:

۴- بیکارى و اشتغال کاذب؛

۵- سابقه اعتیاد در خانواده؛

۶- کنجکاوى و حساسیت دوران بلوغ؛

۷- محرومیت در خانه و خانواده؛

۸- آزادى بیش از حد؛

۹- فقدان ایمان و درک فضائل انسانى؛

۱۰- محیط مساعد؛

۱۱- خانواده از‌ هم پاشیده و متزلزل؛

بدین ترتیب، عواملى که موجب اعتیاد میگردند عبارتند از:

۱- کمبود اعتماد به نفس: مانند فردى که در مقابل درخواست دوستانش براى کشیدن حشیش، جرات مخالفت ندارد.

۲- ناراحتى روانى: کسى که ناراحتى اعصاب دارد و براى کاهش افسردگى خود، مواد مصرف میکند.

۳- درد یا بیمارى جسمى مزمن: مانند فردى که دچار پادرد است یا کودکى که گوش درد دارد و به جاى درمان توسط پزشک، خود فرد یا خانواده او به اشتباه از تریاک استفاده میکنند.

عوامل مربوط به شرایط فرد و محیط خارجى

۱- عوامل مخاطره آمیز فردى

الف: دوره نوجوانى: مخاطره آمیزترین دوران زندگى از نظر شروع به مصرف مواد مخدر، دوره نوجوانی- دوره انتقال از کودکى به بزرگسالى و کسب هویت فردى و اجتماعی- به شمار می آید.

ب: صفات شخصیتى: عوامل مختلف شخصیتى با مصرف مواد ارتباط دارند و برخى از صفات، پیش بینى‌کننده احتمال اعتیاد هستند از جمله عدم پذیرش ارزشهاى نسبى‌ و رایج، مقاومت در مقابل منابع قدرت، نیاز شدید به استقلال، صفات ضد اجتماعى، پرخاشگرى شدید، احساس فقدان کنترل بر زندگى خود، اعتماد به نفس پایین، فقدان مهارت هاى اجتماعى و انضباطى.

ج: اختلالات روانى: در ۷۰ درصد موارد، اعتیاد با اختلالات دیگر روانپزشکى نیز همراه است.

د – نگرش مثبت به مواد مخدر: افرادى که نگرشى مثبت یا خنثى به مواد مخدر دارند، بیش از کسانى که دیدگاهشان منفی است در خطر اعتیاد قرار دارند مانند کسانى که از این مواد جهت کسب بزرگی، رفع دردهاى جسمى و خستگى و کسب آرامش روانى استفاده میکنند.

۲- عوامل مخاطره آمیز محیطى

الف – خانواده: خانواده اولین مکان رشد شخصیت، تشکیل باورها و کسب الگوهاى رفتارى براى فرد است. از این رو، ناآگاهى والدین، ارتباط ضعیف والدین با فرزندان، فقدان انضباط در خانواده، خانواده متشنج یا آشفته و از هم گسیخته از نقش بسزایى در گرایش به مواد مخدر برخوردارند.

ب – دوستان: در ۶۰ درصد موارد، اولین مصرف مواد به دنبال تعارف دوستان رخ می دهد؛ چنانکه ارتباط و دوستى با همسالان مبتلا به سوء مصرف مواد، عامل مستعد‌کننده مهمى براى ابتلاى نوجوانان به اعتیاد به شمار می آید و مصرف کنندگان این مواد، براى گرفتن تاییدی جهت رفتار خود از دوستان، سعى میکنند آنان را نیز به این عمل وادار نمایند.

۳- عوامل مخاطره آمیز اجتماعی

الف – فقدان قوانین و مقررات جدى: فقدان قوانین و مقررات جدى بر ضد خرید و فروش حمل و مصرف مواد مخدر، موجب وفور و ارزانى آن می شود.

ب – مصرف مواد به عنوان یک هنجار اجتماعى: در جوامعى که مصرف مواد نه تنها ضد ارزش تلقى نمی‌شود بلکه جزیی از آداب و سنن جامعه و یا نشان تمدن و تشخص و وسیله احترام و پذیرایى است به فراگیر شدن آن خواهد انجامید.

ج – کمبود امکانات فرهنگى، ورزشى، تفریحى: کمبود امکانات لازم براى ارضاى نیازهاى طبیعى، روانى و اجتماعى نوجوانان و جوانان از قبیل کنجکاوى، تنوع طلبی، هیجان، ماجرا جویى و … به گسترش استعمال این مواد کمک خواهد کرد.

د- عدم دسترسى به سیتسم هاى خدماتى، حمایتى، مشاوره اى و درمانى: فقدان امکانات لازم و عدم دسترسى به خدماتى که در چنین مواقعى بتوان فرد را از نظر روانى مالى، شغلى، بهداشتى و اجتماعى حمایت نمود به افزایش گستره این مواد منجر خواهد شد.

هـ- توسعه صنعتى جامعه، فقدان مهارت کافى، کمبود فرصت هاى شغلى و محرومیت اقتصادى: توسعه صنعتى، جوامع را به سمت شهرى شدن و مهاجرت از روستاها به شهرها سوق می دهد.

مهاجرت باعث می شود تا فرد با موانع جدیدى برخورد نماید و در صورت ناکامى و ناآگاهى، به مصرف این گونه مواد روى آورد.

مراحل اعتیاد

اعتیاد به هر شکلى که باشد معمولا طى یک دوره سه مرحله اى انجام می گیرد:

۱- مرحله آشنایى: در این مرحله شخص در اثر مسامحه یا تشویق دیگران یا میل به انجام یک کار تفریحى یا کنجکاوى یا علل دیگر مانند کسب لذت با مصرف مواد مخدر آشنا می شود.

۲- مرحله میل به افزایش مصرف مواد: در این مرحله بدن هر روز به دریافت مواد بیشتر نیاز پیدا میکند. بعد از مدت ها استفاده نامرتب از مواد مخدر، شخص دچار شک و تردید می شود و براى رهایى از آن، دست به مبارزه با امیال خود می زند.

۳- مرحله اعتیاد(بیمارى): در این مرحله بعد از شک و تردید و شاید مدتى ترک اعتیاد، شخص سرانجام به مرحله اعتیاد واقعى می رسد که اگر مواد مخدر بدون رعایت ترتیبات لازم ناگهان قطع شود، نشانه هاى سندرم محرومیت بروز میکند.

عوارض اعتیاد

۱- عوارض جسمى

اگر مصرف روزانه شخص معتاد متوقف گردد، پس از گذشت ده تا دوازده ساعت، عوارض جسمى و ناراحتی هاى عصبى، اضطراب، بیقرارى، عطسه، ریزش مکرر آب از بینى و چشم، ناراحتى عضلانى، فشار شدید در ستون فقرات، دل درد و دلپیچه، بی اشتهایى، استفراغ مکرر، لاغرى و کاهش وزن نمودار میگردد.

۲-عوارض روانى

شخص معتاد، فاقد تعادل روانى است و لاابالی گرى، عدم توجه به اصول و مقررات جامعه، تسلیم شدن در برابر پیشامدها، ضعف اراده، بی توجهى به مسئولیت هاى فردى و اجتماعى، از خصوصیات رفتارى او به شمار می آید.

معتادان از لحاظ عاطفى، نابالغ، عصیانگر، بیقرار و داراى احساسات خصومت‌زا هستند. افرادى مضطربند که احساس بی کفایتى و تنهایى میکنند به این واکنش ها و تمایلات پسیکونوروتیک و پسیکوپاتیک را می توان در آنها تشخیص داد. اصل اتکاى روانى مقدم بر تاثیر اعتیاد بر جسم است؛ زیرا شخص معتاد، پیش از آنکه تعادل جسمانى خود را از دست بدهد، تعادل روانى خود را تا رسیدن به دارو از دست می دهد.

۳-عوارض اجتماعى

معتادان نه تنها مولد و سازنده نیستند، بلکه مصرف کنندگانى هستند که غیر از ضرر اجتماعی، هنرى ندارند. فرد معتاد نسبت به اعضاى خانواده خود، احساس مسئولیت نمیکند. موقعیت اجتماعى او متزلزل است. به دیگران اعتماد ندارد. برآوردن نیازهاى خود را مقدم بر دیگران می داند. روابط اجتماعى او، بسیار سطحى و تصنعى است و به ندرت می تواند پیوند‌هاى مستحکم عاطفى و وفادارى و تعهد داشته باشد.

چنین فردى فقط براى کسى که بتواند براى او مواد مخدر تهیه کند، اهمیت قایل است. بدین ترتیب ارتکاب جرائم معتادان به علت ضعف روابط انسانى، روز به روز بیشتر می شود و به همین دلیل، اعتماد عمومى و اهمیت اجتماعى به خطر می افتد، زیرا بیشتر معتادان، براى تامین مخارج مصرف مواد مخدر خود، به راه هاى نادرستى نظیر دزدى، تجاوز به دیگران، و آدمکشى روى می آورند.

انواع مواد

۱-مواد افیونى

مواد افیونى از گیاه خشخاش به دست می آیند و تضعیف کننده سیستم عصبى‌ مرکزى می باشند؛ مهمترین این مواد عبارتند از: تریاک، شیره، و سوخته تریاک، کدئین، پروتئین، مرفین، مپریدین و متادون.

آثار مصرف مواد افیونى عبارتست از: تغییرات روانى یارفتارى (ابتدا سرخوشى و سپس بی تفاوتى، کج خلقى، پرخاشگرى، بیقرارى)، تهوع و استفرغ، کاهش احساس درد، احساس گرما، گر گرفتن، خارش بینی، سنگینى دست و پا و رخوت، خشکى دهان، کاهش فشار خون، انقباض مردمک، انقباض عضلات و افت عملکرد شغلى و اجتماعى.

مصرف طولانى مواد افیونى عوارضی همچون اعتیاد، یبوست، تیرگی رنگ پوست، کاهش میل جنسى، اختلال نعوظ، کاهش وزن و افسردگى را در پی دارد.

پس از اعتیاد به مواد افیونى، قطع ناگهانى مصرف آنها باعث بروز علائم ناخوشایندى می شود که ۶ تا ۸ ساعت پس از آخرین بار مصرف، ظاهر میگردد و تا ده روز باقى می ماند. اوج شدت علائم در روزهاى دوم و سوم پس از قطع به چشم می خورد: درد استخوانى و عضلات، دل پیچه و اسهال، آبریزش از چشم و بینی، احساس سرما و لرز، بیقرارى، عصبانیت و پرخاشگرى.

۲-مواد توهم زا

مواد توهم زا، دسته اى مواد هستند که سبب ایجاد تغییرات در خلق و ادارک می شوند و سردسته این گروه از مواد، (ال. اس. دى) است. تحمل نسبت به این داروها خیلى سریع و پس از ۲ تا ۴ روز مصرف مستمر پدید می آید. مواد توهم زا وابستگى جسمانى به وجود نمی آورند و با قطع مصرف آنها علائم ترک ظاهر نمی شود اما وابستگى روانى شدیدى در فرد به وجود می آورد.

آثار مصرف ال. اس. دی عبارتست از: تغییرات روانى یا رفتارى(اضطراب، ترس از دیوانگى، افکار پارانوئید، اختلال قضاوت، رفتارهاى خودآزارانه و حتى خودکشى) واکنش پانیک، اختلال ادراکى(مسخ شخصیت، توهم، خطاى حسى در ادراکات مثل شنیدن رنگها و یا دیدن صداها)، اختلال تعادل و افت عملکرد شغلى و اجتماعی.

از انواع دیگر مواد می توان به آمفتامین ها و فن سیکلیدین ها اشاره کرد.

نظریه ها

اینکه اعتیاد به کدام یک از علوم مربوط می شود، خود یکى از مباحث روز شده است. بعضى از پزشکان، اعتیاد را یک بیمارى زیستى و بیولوژیک، برخى جامعه شناسان آن را ناهنجارى اجتماعى، عده اى از روانشناسان به اعتیاد با رویکرد روانشناختى و شمارى از حقوقدانان، اعتیاد را جرم و معتاد را مجرم می دانند و هر گروه، از بُعدى خاص به فکر حل این مشکل بر آمده اند. واقعیت این است که اعتیاد را باید به صورت معضلى چند بُعدى نگریست و عوامل و راه حل ها را در سطوح خرد، میانه و کلان جستجو کرد.

۱-نظریه روانکاوی

در مقالات روانکاوی، رفتار معتاد به مواد مخدر بر حسب تثبیت لیبیدویى، با پسرفت به سطوح پیش تناسلى، دهانى، یا حتى سطوح ابتدایی تر رشد روانى، جنسى توصیف شده و بیش از همه، روى حالت دهانى تاکید شده است؛ از سوى دیگر، ضرورت توضیح روابط سوء مصرف دارو، دفاع، کنترل تکانه، اختلالات عاطفى و مکانیسم هاى انطباقى، منجر به انحراف اخیر در فرموله کردن پویشى با تاکید بر روانشناسى ایگو گردیده است.

همچنین اغلب تصور می شود که پاتولوژى شدید ایگو، با سوء مصرف مواد مخدر رابطه دارد و حاکى از آشفتگی هاى عمیق مربوط به رشد می باشد. رابطه بین ایگو و عواطف نیز به عنوان یک مسئله کلیدی، همواره مطرح بوده است.

۲-نظریه هاى روانى – اجتماعى و روان پویشى

نظریه هاى متعدد روان پویشى در مورد سوء مصرف مواد، در ۱۰۰ ساله اخیر رواج یافته اند و از منظرهاى گوناگون به این مسئله پرداخته اند.

در نظریه هاى کلاسیک، سوء مصرف مواد، معادل استمنا و یک مکانیسم دفاعى در مقابل تکانه هاى همجنس گرایانه یا تظاهرى از پسرفت دهانى تلقى می شد، اما در فرمول بندی هاى روان پویشى اخیر، بر رابطه بین مصرف مواد و افسردگى تاکید میگردد و مصرف این مواد، بازتاب اعمال مختل ایگو معرفى می شود. در رویکردهاى روان پویشی، به احتمال ارتباط سوء مصرف مواد با بی ثباتى دوران کودکى فرد نیز اشاره میگردد.

اما در مجموع در شمار کمى از نظریه هاى روانى اجتماعى، به نقش خانواده و جامعه در گرایش به مواد مخدر تاکید شده است؛ چون دلایل چندان محکمى براى قائل شدن به یک نقش اجتماعى در پیدایش الگوهاى سوء مصرف مواد و وابستگى به مواد وجود ندارد.

امروزه روزنامه ها مملو از حکایات تکان دهنده در مورد چگونگى نفوذ فرهنگ استعمال مواد مخدر به ویژه در نواحى فقیر شهرى است؛ این مقالات نشان می دهند که چگونه کودکان در سنین بسیار پایین با دنیاى این مواد آشنا میگردند اما با وجود این، چندان مؤید تاثیر فشار اجتماعى بر کودکان جهت سوء مصرف مواد یا وابستگى به آنها نیستند و بیشتر بر سایر عوامل اشاره دارند.

۳-نظریه هاى رفتاری

بعضى از نظریه هاى سوء مصرف مواد مخدر بر رفتار موادطلبانه افراد تاکید کرده اند تا علائم جسمى وابستگى؛ به بیان دیگر، در مدل رفتارى، نمی توان بر وجود علائم ترک یا تحمل متکى بود چرا که سوء مصرف بسیارى از مواد، با پیدایش وابستگى فیزیولوژیکى همراه نیست.

بعضى از پژوهشگران در پى یافتن آن بوده اند که کدام اصول رفتارى عمده، در ایجاد رفتار موادطلبانه موثرند و یافته هاى آنان نشان داده است که زمینه هاى تقویت مثبت و اثرات نامطلوب بعضى از مواد، در درجه اول اهمیت قرار دارند به طورى که در بیشتر موارد سوء مصرف با تجربه مثبت پس از نخستین بار مصرف که به عنوان یک تقویت کننده براى رفتار موادطلبانه عمل میکند، تداوم می یابد.

پیشگیرى از اعتیاد

۱-پیشگیرى از اعتیاد در جهان

مهمترین استراتژی هاى پیشگیرى از اعتیاد در سطح جهان به شرح زیر است:

۱- آگاه سازى افراد در مورد خطرات و مضرات مواد مخدر.

۲- افزایش مهارت هاى زندگى مانند مهارت تصمیم گیرى، حل مسئله و ارتباطات اجتماعى.

۳- تقویت فعالیت هاى جایگزین به جاى مواد مخدر براى ارضاى نیازهاى روانى و اجتماعى نوجوانان و جوانان.

۴- مشاوره و مداخله در بحران هاى مختلف در طول زندگى.

۵- ارتقاى سطح بینش فرهنگى و مذهبى.

۶- تقویت قوانین و مقررات مبارزه با مواد مخدر.

۷- درمان معتادان براى جلویگرى از افزایش اعتیاد در سطح جامعه

بدیهى است که استراتژی هاى فوق در قالب فعالیت هاى زیر قرار می گیرند:

۱- فعالیت هاى متمرکز بر فرد

۲- فعالیت هاى متمرکز بر آموزش و آگاه‌سازى والدین.

۳- فعالیت هاى متمرکز بر معلمان و مدرسه.

۴- فعالیت هاى پیشگیرى با استفاده از رسانه ها.

۵- فعالیت پیشگیرى با استفاده از شبکه مراقبت هاى بهداشتى اولیه.

۶- وضع و اجراى قوانین و مقررات لازم.

۲-روش هاى پیشگیرى از اعتیاد

مهمترین روش هاى پیشگیرى از اعتیاد(توسط خانواده، مدرسه، رسانه، دستگاه هاى مسئول بهداشت) را می توان در قالب محورهاى زیر خلاصه کرد:

۱- تاثیر بر ارزشها و نگرشها: تغییر نگرش هاى مثبت و تثبیت نگرش هاى منفى نسبت به مصرف مواد مخدر؛

۲- آموزش مهارت هاى اجتماعى و تطابق با استرس‌ها: مهارت هاى اجتماعى به معناى توانایى انطباق کافى در روابط بین فردى است. از این رو، با افزایش مهارت هاى اجتماعى می توان فرد را به پیش بینى عواقب رفتار خود و دیگران هدایت کرد. این توانایى موجب تنظیم رفتار فرد و درونى کردن تشویق ها و تنبیه ها و در نتیجه، تغییر رفتارى او می شود.

مطالعات نیز ثابت کرده که آموزش مهارت هاى اجتماعى، منجر به کاهش سوء مصرف مواد مخدر و در نتیجه افت پرخاشگری، انزوا، و فرار از مدرسه و خانه می شود و سرقت را هم کاهش می دهد. بدین ترتیب مهمترین مهارت هاى اجتماعى عبارتند از:

الف) مهارت هاى ارتباطى؛

ب) توانایى اظهار نظر؛

ج) توانایى مخالفت و رد کردن؛

۳- شناسایى افراد در معرض خطر و انجام اقدامات لازم: ضرورى است که کسانى را که با ارزشها و ساختارهاى اجتماعى(خانواده، مدرسه، مذهب) پیوندى ندارند شناسایى و مورد توجه قرار داد. همچنین به افراد درگیر با استرس هاى گوناگون از قبیل مرگ والدین، بیمارى، بلایاى طبیعى، مهاجرت، اخراج از مدرسه، فرار از خانه) که معمولا منجر به بروز واکنش هاى حاد روانى می شوند و مدتى طول می کشد تا فرد با شرایط جدید سازگار گردد، در مورد عدم استفاده از مواد مخدر جهت کاهش درد و زجر هشدار داده شود.

۴- ارضاى نیاز‌هاى اجتماعى و روانى نوجوانان.

۵- آموزش مقاومت در مقابل فشارهاى دوستان.

۶- الگوبخشى و آموزش از طریق همسالان.

۷- فعالیت هاى پیشگیرى متمرکز بر آموزش و آگاه سازى والدین.

۸- آموزش اطلاعات لازم در مورد مواد مخدر.

۹- افزایش مهارت لازم براى تحکیم پیوند‌هاى خانوادگى.

۱۰- وضع مقررات واضح در خانواده.

۱۱- آموزش الگوى خوب بودن.

۱۲- تشویق فعالیت هاى سالم و خلاق.

۱۳- ترغیب تشکیلات والدین.

۱۴- اجراى فعالیت هاى پیشگیرى از طریق مدرسه و معلمان.

۱۵- فعالیت هاى پیشگیرى با استفاده از امکانات رسانه ها: تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجلات و پوستر.

۱۶- اجراى فعالیت هاى پیشگیرى از طریق محل هاى کار و مکان هاى تجمع مانند سربازخانه ها، کارخانه و دانشگاه ها.

۱۷- فعالیت هاى پیشگیرى با استفاده از شبکه مراقبت هاى بهداشتی.

۱۸- وضع و اجراى قوانین و مقررات لازم.

جمع بندی

اعتیاد حالتی روانى و گاهى جسمانى ناشى از تاثیر دارو بر روى فرد است که به بروز رفتار و واکنش هاى خاصى در او می انجامد. عوامل گرایش به اعتیاد را می توان به فردی، اجتماعی و محیطی تقسیم کرد. آگاه سازى افراد در مورد خطرات و مضرات مواد مخدر و افزایش مهارت هاى زندگى مانند مهارت تصمیم گیرى و حل مسئله، از مهمترین روشهای پیشگیری از اعتیاد است.

فهرست منابع

اداره کل مطالعات و پژوهش هاى مبارزه با مواد مخدر؛ (۱۳۷۷)؛ اعتیاد جنگل را بیابان میکند؛

اداره پیشگیرى سازمان بهزیستى استان سیستان و بلوچستان؛ (۱۳۷۱)؛ اعتیاد و پیامد‌هاى آن؛

اداره مبارزه با مواد مخدر؛ (۱۳۶۹)؛ علل گرایش به اعتیادغ

برژره ژان؛ (۱۳۶۸)؛ اعتیاد و شخصیت؛

پورافکاری، نصرت اله؛ (۱۳۷۸)؛ به نقل از کاپلان و سادوک، خلاصه روانپزشکى علوم رفتارى، روانپزشکى بالینى؛

پیران،پرویز؛ (۱۳۶۸)؛ بررسى اعتیاد و باز پرورى معتادان، معاونت پژوهشى دانشگاه علوم بهزیستى و توانبخشى؛

دادگران، محمود؛ (۱۳۶۱)؛ علل اعتیاد به مواد مخدر در ایران، سازمان صدا و سیما؛

رحیمى، موقر، آفرین و همکاران؛ (۱۳۷۶)؛ راهنماى پیشگیرى و درمان اعتیاد؛

معاونت امور فرهنگى و پیشگیرى سازمان بهزیستى کشور؛

ستوده، هدایت؛ (۱۳۷۳)؛ مقدمه اى بر آسیب‌شناسى اجتماعى؛

سراب؛ (۱۳۷۸)؛ ماهنامه علمى فرهنگى اجتماعى شماره ۹؛

معاونت پیشگیرى سازمان بهزیستى؛ (۱۳۷۶)؛ گزارش هایى در مورد وضعیت اعتیاد در استان کهگیلویه و بویر احمد؛ نویسنده:  علیرضا بردبار

منبع اقتباس: مقاله اعتیاد؛ www.pezeshk.us