نقش و اهمیت زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر

تردیدی نیست که ملاک زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر، در حفظ و تقویت عفت و ایمان شریک زندگی تاثیر بسزایی دارد. رضایت از زیبایی ظاهری همسر، عامل مهمی در پیشگیری از وقوع بسیاری از خیانت ها در زندگی زوجین است. زیبایی ظاهری همسر کمک می کند تا همسرش از دام خیانت دور مانده و به اصطلاح، حسرت «زیبا رویان بیگانه» را نخورد.

از این رو، زیبایی در ازدواج و زیبایی همسر، عامل بسیار موثری در خوشبختی و شکل گیری یک ازدواج پایدار به شمار رفته و در ایجاد آرامش و سازگاری خانواده بسیار مفید دانسته شده است. اساسا تمایل درونی انسان برای انتخاب همسری زیبا، نیازی فطری و برخاسته از حس زیبایی دوستی او است.

با این حال باید توجه داشت که زیبایی در ازدواج باید در کنار دیگر صفات و معیارهای مهم ازدواج و انتخاب همسر، مورد توجه قرار گیرد نه به طور مستقل، چراکه زیبایی بدون در نظر گرفتن دیگر معیارهای مهم مثل اخلاق، عفت و تربیت، برای تداوم ازدواج می‌تواند آسیب زا باشد.

زیبایی در ازدواج و تفاوت سلیقه زن و مرد

زیبایی همسر از دیدگاه زن و مرد یکسان نیست بلکه به خاطر ویژگی ها و کارکردهای متفاوت جنسیتی، مقابل هم است و سلیقه هر کدام از آنها در مورد پارامترهای زیبایی در ازدواج غیر از دیگری است.

فارغ از ویژگی هایی نظیر ایمان، اخلاق خوب، حیا، عفت، پاکدامنی و غیرت، زیبایی همسر از نظر مرد، تناسب اندام، ظرافت مو و ابرو، نازکی لب ها و صدا است و از نظر زن، زیبایی همسر، قدرت، نیرومندی، هیکلی چهارشانه، صدای کلفت، موهای خشن، شهرت و موقعیت اجتماعی و توانمندی در فکر و عمل است.

اهمیت زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر از نگاه اسلام

دین اسلام با در نظر گرفتن حس طبیعی و نیازهای فطری انسان، به موضوع زیبایی در ازدواج توجه ویژه ای نموده و زیبایی را از ویژگی های مطلوب همسر دانسته و آن را از لوازم سازگاری همسران و سبب استحکام و دوام زندگی مشترک بر شمرده است.

از این رو، علیرغم سختگیری در احکام نگاه کردن زن و مرد نامحرم به یکدیگر، در هنگام انتخاب همسر، دیدن همسر آینده را با حفظ شرایطی مجاز دانسته است.

در منابع دینی، روایات متعددی ناظر به موضوع زیبایی در ازدواج وارد شده و در آن ها دیدن زنی که فرد قصد ازدواج با او را دارد، مجاز شمرده شده است:

در روایتی، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به مغیره بن شعبه که از زنی خواستگاری کرده بود، فرمود: لو نظرت الیها فانه اجری ان یودم بینکما؛[۱] اگر او را ببینی (خیلی خوب است)، چرا که زمینه پایداری و دوام در (زندگی مشترک) شما بیشتر می شود.

امام صادق (علیه السلام)  فرمودند:

لا بأس ان ینظر الرجل الی محاسن المرأه قبل ان یتزوجها فانما هو مستام فان یقض امریکن؛[۲] نگاه کردن مرد به زیبایی های زن پیش از ازدواج اشکالی ندارد؛ چون او خواستگار و به دنبال کالای خود است. پس اگر اراده آنها حتمی شد، ازدواج انجام می گیرد.

بنابراین زیبایی در ازدواج و زیبایی همسر، عامل مهمی در تداوم زندگی مشترک شمرده شده و نگاه به همسر آینده با حفظ شرایطی که در منابع فقهی آمده، بدون اشکال و بلکه مطلوب است.

مصادیق های زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر

سلیقه و دیدگاه افراد در تشخیص زیبایی، مختلف بوده و شاخص های زیبایی نزد افراد متفاوت است. با این حال، برخی معیارهای زیبایی در ازدواج مورد توجه بیشتر مردم قرار داشته و آنان به دنبال احراز آن در همسر خویش هستند:

۱-زیبایی صورت و چهره زیبا

چهره و صورت، اولین موضعی است که زیبایی فرد را به نمایش می گذارد و اولین شاخص زیبایی در ازدواج است که به عنوان یکی از معیارهای مهم در زیبایی معرفی شده است. امیرالمومنین علی (علیه السلام) رخسار و صورت زیبا را اولین سعادت دانسته و فرموده است:

الصوره الجمیله اوّل السعادتین؛[۳] چهره و صورت زیبا، اولین سعادت از دو سعادت ظاهر و باطن است.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز می فرمایند: افضل نساء امتی اصبحهن وجهاً و اقلهن مهراً؛[۴] برترین زنان امت من، زیباترین و کم مهرترین آنانند.

۲-زیبایی مو

اگر زیبایی فرد به دو چیز وابسته باشد، قطعا یکی از آنها موی اوست. در روایت آمده است: فان الشعر احد الجمالین؛[۵] به درستی که مو یکی از دو زیبایی است.

در روایتی دیگر از امام علی (علیه السلام)، حضرت در کنار توجه به زیبایی صورت، توجه به زیبایی مو را نیز اشاره نموده و می فرماید: اذا اراد احدکم ان یتزوج فلیسأل عن شعرها کما یسأل عن وجهها؛[۶] هنگامی که یکی از شما می خواهد ازدواج کند، پس باید از موی او بپرسد همان گونه که از چهره ی او سوال می کند.

بنابراین دو نفری که قرار است با هم یک عمر زندگی کنند، لازم است علاوه بر هماهنگی و تفاهم در مسائل بنیادی زندگی آینده شان، نیم نگاهی نیز به موضوع زیبایی در ازدواج و پسندیدن ظاهر و چهره همدیگر داشته باشند.

بدیهی است این پسندیدن یا نپسندیدن، مستلزم دیدن یکدیگر است. تعریف و توصیف دیگران هر چند که موثر است اما کافی نیست، زیرا همان طور که اشاره شد سلیقه ها پیرامون زیبایی در ازدواج، متفاوت است.

آسیب شناسی زیبایی در ازدواج

۱- تمرکز بر زیبایی و غفلت از سایر معیارها

هر چند زیبایی در ازدواج یکی از ملاک های مهم در انتخاب همسر است با این حال تردیدی نیست که اگر زیبایی فرد با دینداری و اخلاق آمیخته نباشد، ثمری جز کبر و غرور نخواهد داشت. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) آفت زیبایی را غرور و تکبر دانسته و فرموده است: آفه الجمال الخیلاء؛[۷] آفت زیبایی، غرور و تکبر است.

کسی که زیبایی خود را نعمتی خدادادی و در راستای آزمایش و امتحان الهی نداند، سرانجام گرفتار غرور و نخوت می شود و طبیعتا با همسرش نیز رفتاری مغرورانه و برخاسته از نوعی بی اعتنایی و عاری از دین و اخلاق، خواهد داشت.

افزون بر این، اگر سست ایمان باشد چه بسا تلاش خود صرف جذب دیگران به ظاهر خویش کند و این دو شیوه رفتاری، عاملی است که آرامش را از همسرش سلب نموده و سبب ایجاد اضطراب و ناراحتی در او شود.

این در حالی است که اگر او زیبایی خود را نعمتی الهی دانسته و به ادای حقوق آن پایبند باشد، عفاف می ورزد و چنان که امام علی (علیه السلام) فرموده می داند که زکات نعمت زیبایی، عفاف است: زکاه الجمال العفاف؛[۸]

او با عفت و پاکدامنی، خود را از چنگال هوسبازان حفظ نموده و غریزه شهوانی خود را به انحصار همسر خود در می آورد و با نیروی ایمان، هستی خود را از خدا دانسته و مالکیتی برای خود قائل نیست تا به دیگران و از جمله به همسر خویش فخر فروشی کند. روشن است که پیوند این دو جمال ظاهری و باطنی، مایه آرامش همسر و باعث سعادت خانواده خواهد شد.

بنابراین کسانی که به فاکتور زیبایی در ازدواج به عنوان مهمترین و اصلی ترین ملاک نگاه می کنند، مانند این است که خانه ای را نوک تپه ای بنا کرده اند که هر آن ممکن است این خانه، به سمتی حرکت کرده و سقوط کند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) توجه صرف به ملاک زیبایی در ازدواج را نهی نموده و می فرماید:

من تزوج امرأه لمالها وکله الله الیه؛ و من تزوجها لجمالها رأی فیها ما یکره؛ و من تزوجها لدینها جمع الله له ذلک؛ کسی که با زنی (فقط) به خاطر زیبایی اش با او ازدواج کند، در او امور ناخوشایند خواهد دید! و کسی که به خاطر دین و ایمانش با او ازدواج کند، خداوند همه آن (امتیازات) را برایش فراهم خواهد کرد.[۹]

به بیانی دیگر، اگر ملاک تصمیم گیری در انتخاب همسر، فقط مسئله زیبایی در ازدواج و زیبایی ظاهری همسر بدون توجه به دیگر معیارهای مهم باشد، نمی توان تضمینی برای ادامه زندگی مشترک آینده داشت؛ زیرا پس از مدتی معمولا آن طراوت و جاذبه های ظاهری و شور اولیه فروکش می کند و عملا تنها ملاک و امتیازی (زیبایی) که به خاطر آن ازدواج صورت گرفته بود نیز کمرنگ می شود.

۲- زیبایی در محیط ناسالم

شکی نیست که محیط اجتماعی، نقش بسیار مهم و موثری در تربیت شخصیت انسان دارد. محیط سالم، زمینه ساز رشد مثبت و محیط ناسالم، باعث رشد منفی افراد می شود.

محیط اجتماعی و از جمله خانواده سالم باعث می شود تا آسیب های اجتماعی، فرد زیبا را تهدید نکند. از این رو در آموزه های دین، به زیبایی فرد بدون در نظر داشتن محیط پرورش او، اهمیتی داده نشده است و چنین فردی به سبزه مزبله تشبیه شده و از ازدواج با او نهی شده است.[۱۰]

۳-زیبایی در ازدواج و ناباروری!

افزایش جمعیت و فرزندآوری، یکی از مهمترین شاخص های رشد و توسعه جوامع به شمار می رود. از سوی دیگر، وجود فرزند به زندگی خانوادگی زینت و رونق بخشیده و نقش بسیار مهمی در ایجاد فضایی گرم و پایدار در خانواده دارد.

از این رو در منابع دینی در کنار ملاک زیبایی در ازدواج و دیگر ملاک ها، به مسئله باروری زن نیز توجه ویژه ای شده تا جایی که ازدواج با زنی نازیبا، ولی بارور بر ازدواج با زیبای نازا ترجیح داده شده است.

روزی شخصی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و عرض کرد: ای پیامبر خدا! دختر عمویی دارم که از زیبایی و دین داری او راضی هستم، ولی نازاست؛ آیا با او ازدواج کنم؟ حضرت فرمودند:

لا تزوجّها، ان یوسف بن یعقوب لقی اخاه فقال: یا اخی، کیف استطعت ان تزوج النساء بعدی؟ فقال: ان ابی امرنی فقال: ان استطعت ان تکون لک ذریه تثقل الارض بالتسبیح فافعل؛

با او ازدواج نکن. حضرت یوسف (فرزند حضرت یعقوب علیهما السلام) برادرش را ملاقات کرد و به او گفت: چگونه توانستی پس از من با زنان ازدواج کنی؟ او گفت: به درستی که پدرم مرا امر کرد و گفت: اگر توانستی ذریه ای داشته باشی که با تسبیح خود زمین را پر کنند، چنین کن.

فردای آن روز مردی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رسید و حضرت مثل همین سخن را به او گفت: پس به او فرمود: تزوّج سوداء و لوداً، فانی مکاثر بکم الامم یوم القیامه؛[۱۱] با سیه چرده ای که فراوان فرزند بیاورد، ازدواج کن؛ چرا که من در روز قیامت، به فزونی جمعیت شما در برابر امت های دیگر مباهات می کنم.

اعتدال و میانه روی در معیار زیبایی در ازدواج

زیبایی، یک ویژگی و خصوصیت نسبی است و لازم نیست حتما در حد عالی باشد. بنابراین نباید در آن، چنان وسواس داشت که به صورت «مشکل پسندی» در آید و انسان را از ازدواج به موقع باز دارد بلکه مهم این است که دختر و پسر از نظر قیافه و ظاهر، یکدیگر را بپسندند و از هم خوششان بیاید و دلخواه هم باشند.

زیبایی، به عنوان یک رکن اساسی و معیار مستقل در زندگی زناشویی مطرح نیست بلکه یک صفت کمالی است که اگر با صفات و معیارهای اساسی دیگر در انتخاب همسر همراه باشد، پسندیده است وگرنه به تنهایی ارزش نیست.

در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گذشت که فرمودند: کسی که (صرفا) برای زیبایی زنی (و همچنین) مردی با او ازدواج کند، در او، امور ناخوشایند خواهد دید. [۱۲]

کسی که تدین، عفت و ارزش های اصیل و حقیقی را زیر بنای زندگیش قرار دهد و زیبایی همسر و به طور کلی ملاک زیبایی در ازدواج را به عنوان یک امتیاز تکمیلی در کنار سایر امتیازات به حساب آورد، گذشت زمان نمی تواند آن زندگی را فرسوده کند. چنان که خداوند در قرآن کریم می فرماید:

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا و َعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَانُ وُدًّا؛[۱۳] همانا آنان که به خدا ایمان آوردند و نیکوکار شدند خدای رحمان آنها را (در نظر خلق و حق) محبوب می‌گرداند.

در روایتی امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: اذا تزوج الرجل المرأه لجمالها او لمالها وکلّ الی ذلک و اذا تزوجها لدینها رزقه الله المال و الجمال؛[۱۴] هرگاه مردی با زنی برای زیبایی یا ثروتش ازدواج کند، خداوند او را به همان وا می گذارد و هرگاه با او برای دینش ازدواج کند، خداوند مال و زیبایی را به او روزی می کند.

باید توجه داشت که علت اهمیت دادن منابع دینی به ملاک زیبایی در انتخاب همسر، این است که زیبایی همسر باعث سرور، شادمانی و در نهایت آرامش فرد مقابل می شود چنان که در روایات متعددی برخوردار بودن از همسر صالحی که مرد با دیدن او مسرور شود، بهترین فایده، برترین عطا، خیر دنیا و آخرت و … دانسته شده است.[۱۵]

با این حال، بدیهی است اگر دیگر ملاک های مهم ازدواج نادیده گرفته شده و فقط به معیار زیبایی اهمیت داده شود، چه بسا شرایطی پدید می آید که زیبایی باعث خوشحالی همسر نشده و حتی به نگرانی او دامن می زند، طبیعتا این گونه زیبایی ها، ارزش لازم را ندارد و حتی در مواردی ضد ارزش تلقی می شود و به افراد توصیه می شود از ازدواج با چنین افرادی بپرهیزند.

بنابراین با توجه به تاکید اسلام در حفط اعتدال و میانه روی در امور[۱۶] می بایست در ملاک زیبایی در ازدواج و گزینش همسر نیز میانه روی کرد و از هر گونه افراط و تفریط در این زمینه اجتناب نمود.

افراط در معیار زیبایی در ازدواج موجب می شود تا فرد با چشم بسته و بدون در نظر گرفتن موقعیت فردی و خانوادگی، دینداری و اخلاق، به معیار زیبایی اهمیتی فوق العاده و بیش از حد داده و همسری برگزیند که فقط زیباست.

چنین فردی پس از ازدواج و فرو نشستن حرارت و اشتیاق اولیه با این واقعیت مواجه می شود که همسرش ویژگی های لازم برای همسری و مادری ایده آل را ندارد. در این صورت، اختلاف و ناسازگاری با همسر آغاز و زمینه جدایی و شکست خود را فراهم می کند.

تفریط و بی توجهی و بی دقتی نسبت به موضوع زیبایی در ازدواج نیز پیامد منفی خود را دارد و کسانی که به هنگام انتخاب همسر از موضوع زیبایی همسر و ظاهر او غافل شده اند، پس از گذشت مدت کوتاهی از زندگی مشترکشان، با واقعیات زندگی رو به رو می شوند و احساس می کنند که از حق طبیعی خود در انتخاب همسر ایده آل محروم مانده و خسارت دیده اند. از این زمان، بنای ناسازگاری می گذارند و زندگی را بر خود و همسر تلخ می کنند و به ایجاد تنش تا مرز جدایی ادامه می دهند.

بنابراین، بهتر است در این زمینه هم – مانند دیگر مسائل زندگی – با پیمودن راه اعتدال، زمینه آرامش و سازگاری میان خود و خانواده را فراهم سازیم.[۱۷]

نتیجه گیری

موضوع زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر یکی از مسائل مهم و بعضا چالشی پسر و دختر به هنگام خواستگاری و ازدواج است. با توجه به اهمیت زیبایی همسر و نقش موثر آن در استحکام هر چه بیشتر نهاد خانواده، احادیث و سفارشات مهمی از معصومان (علیهم السلام) پیرامون لزوم توجه به مقوله زیبایی در ازدواج و انتخاب همسر نقل شده که به برخی از آنها اشاره شد.

با این حال، همان گونه که آن بزرگواران نیز توصیه کرده اند، نباید صرفا به معیار زیبایی در ازدواج توجه داشت و از سایر شاخص های مهم در انتخاب همسر  همچون ایمان، اخلاق و تربیت غفلت نمود. حقیقت این است که زیبایی منهای دین، اخلاق، تربیت خانوادگی و محیط اجتماعی سالم، نه تنها عامل آرامش و سازگاری همسران نمی تواند باشد بلکه چه بسا تهدیدی برای آسایش و آرامش آنها نیز به شمار می رود.

نویسنده: حسین فاضلی

پی نوشت ها

[۱] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۹۰

[۲] . همان، ص ۹۰

[۳] . آمدی، غررالحکم، ص ۲۰۵

[۴] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۲۵۱

[۵] . علامه طبرسی، مکارم الاخلاق، ص۲۰۰

[۶] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۸۸

[۷] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۶۶، ص ۳۸۹

[۸] . محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۴۶

[۹] . شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۷، ص ۳۹۹، ج۵

[۱۰] . قام النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) خطیباً فقال: ایها الناس، ایاکم و خضراء الدمن، قیل: یا رسول الله و ما خضراء الدمن؟ قال: المرأه الحسناء فی منبت السوء؛ پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حال خطابه فرمودند: ای مردم! از خضراء الدمن بپرهیزید. پرسیده شد: ای رسول خدا! خضراء الدمن چیست؟ حضرت فرمودند: زنان زیبایی که در محیط بد پرورش یافته اند. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۴۸.

[۱۱] . همان، ص ۵۳

[۱۲] . بروجردی، جامع احادیث الشیعه، ج۲۵ ص ۱۵۸

[۱۳] . مریم/۹۶

[۱۴] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۵۰

[۱۵] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۳۸

[۱۶] . بقره/۱۴۳

[۱۷] . برای مطالعه و آشنایی بیشتر با روش های طبیعی و غیر طبیعی برای زیبایی ر.ک: اریک نیوتن، معنای زیبایی، ترجمه پرزبان و کریمی طاهری.

منابع

• قرآن کریم
• شیخ حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه، قم؛ موسسه آل البیت (ع)؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۹ ق
• شیخ طوسی، محمد بن حسن؛ تهذیب الاحکام؛ تهران؛ دار الکتب الاسلامیه؛ چاپ چهارم؛ ۱۴۰۷ ق
• تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ غررالحکم و دررالکلم؛ قم؛ دار الکتب الاسلامی؛ چاپ دوم؛ ۱۴۱۰ ق
• شیخ صدوق، ابن بابویه محمد بن علی؛ من لا یحضره الفقیه؛ قم؛ دفتر انتشارات اسلامی؛ چاپ دوم؛ ۱۴۱۳ ق
• علامه مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار؛ بیروت؛ دار احیاء التراث العربی؛ چاپ دوم؛ ۱۴۰۳ ق
• محدث نوری، میرزا حسین بن محمد تقی؛ مستدرک الوسائل؛ قم؛ موسسه آل البیت (ع)؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۸ ق
• بروجردی، آقاحسین؛ جامع احادیث الشیعه؛ تهران؛ انتشارات فرهنگ سبز؛ چاپ اول؛ ۱۳۸۶ ش
• علامه طبرسی، حسن بن فضل؛ مکارم الاخلاق؛ قم؛ الشریف الرضی؛ چاپ چهارم؛ ۱۳۷۰ ش
• نیوتن، اریک؛ معنی زیبایی؛ ترجمه پرویز مرزبان و کوشیار کریمی طاهری؛ تهران؛ ناشر: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی؛ چاپ هفتم؛ ۱۳۸۸ ش
• حسین زاده، علی؛ همسران سازگار: راهکارهای سازگاری؛ قم؛ انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سیزدهم؛ ۱۳۹۱ ش