مصباح الکفعمى

معرفى اجمالى

جُنه الأمان الواقیه و جَنه الإیمان الباقیه و معروف به مصباح الکفعمی تالیف تقى الدین ابراهیم بن على کفعمى( ۸۴۰- ۹۰۵ هجرى) در موضوع ادعیه و زیارات مى باشد.

کتاب مصباح بعد از« البلد الأمین» نوشته شده و در حقیقت منتخب و خلاصه اى از آن است.

تاریخ نگارش

شیخ تقى الدین کفعمى کتاب مصباح را در سال ۸۹۵ هجرى تألیف کرده است یعنى ۱۰ سال قبل از وفات.

ارزش کتاب

کتاب مصباح به خاطر مقبولیت عام و توجه گسترده به آن بارها از آن استنساخ شده است به طورى که در همان قرون اولیه تألیف کتاب، خانه ها و سرزمین هاى اسلامى را فرا گرفت.

کفعمى در مقدمه کتاب مى گوید:« کتاب مصباح را از کتاب هاى مورد اعتمادى جمع آورى کردم که باید به ریسمان محکم آنها چنگ زده شود و آن را به گونه اى مرتب کردم که خواننده آن را به بالاترین درجات وصول به حضرت حق برساند.»

نکته دیگر در ارزش کتاب این است که نام مصباح بر دو کتاب اطلاق مى شود:

۱- مصباح المتهجد، نوشته شیخ طوسى که به مصباح کبیر هم معروف است.

۲- مصباح کفعمى،( کتاب حاضر).

مصباح کبیر شیخ طوسى کتابى بود با مقبولیت بسیار بالا و در اکثر خانه ها نسخه اى از آن یافت مى شد. با آمدن مصباح کفعمى، معروف است که مصباح المتهجد شیخ طوسى نسخ شد و جاى خود را به مصباح کفعمى داد.

منابع

نویسنده در پایان کتاب اسامى منابع خود را ذکر کرده که تعداد آنها به ۲۳۸ عنوان مى رسد. این کتاب ها شامل موضوعات دعا، تفسیر، فقه و زیارات مى شود.

ترتیب کتاب

مصباح داراى ۵۰ فصل است که ابتداى آن احکام وصیت و طهارت و مقدمات نماز است و با ذکر نمازهاى واجب و مستحب و تعقیبات نماز وارد بحث ادعیه شده است.

اعمال شب و روز و ادعیه مختلف هر یک در فصل هاى جداگانه اى ذکر شده است. از فصل ۴۱ بحث زیارات شروع شده و پس از آن ایام سال را با ذکر ولادت ها و شهادت هاى ائمه علیهم السلام بیان کرده است.

سپس اعمال ماه هاى رجب تا ذى الحجه را آورده و در پایان کتاب نیز به عنوان خاتمه، آداب دعا را برشمرده که شامل عوامل استجابت دعا و شرایط دعا کننده و کیفیت دعا و مقدمات و شرایط آن است.

ترجمه

کتاب مصباح داراى ترجمه هاى فراوانى است مانند:

۱- ترجمه مصباح، از قاضى جمال الدین بن فتح الله شیرازى ساکن هند.

۲- راحه الأرواح، از سید محمد حسین خان موسوى جزائرى.

۳- ترجمه مصباح، از سید محمدرضا حسینى.

۴- مونس العابدین، یا نیک بختیه، که توسط میرزا محمود بن على ترجمه شده است.

۵- مصباح الجنان و مفتاح الجنان، از شرف الدین بیرمى لارى که علاوه بر ترجمه کتاب بر آن مقدمه و خاتمه اى نوشته و آن را همراه با تلخیص و تهذیب منتشر نموده است.

خلاصه کتاب

۱- الجنه الواقیه، نوشته مؤلف، که به علت پر حجم بودن کتاب، کفعمى پس از انتشار آن تصمیم به خلاصه کردن آن گرفت و آن را در ۴۰ باب تنظیم کرد. وى اولین کسى بود که کتاب را خلاصه کرده است.

۲- الأنوار المقتبسه من المصباح.

۳- ضیاء الثقلین، نوشته میرزا حاتم نظّام ملکى.

ایشان علاوه بر منتخب ادعیه مصباح، بسیارى از مسائل احکام را اضافه کرده و ادعیه اى هم از مصباح المتهجد شیخ طوسى آورده است. در حواشى کتاب نیز تعلیقه هایى دارد که با عنوان« منه سلّمه الله» ذکر شده است.

حواشى

۱- الحاشیه على جنه الأمان، نوشته احمد بن محمد بن على قیومى مصرى.

۲- حاشیه بر مصباح، نوشته تقى الدین ابراهیم بن على کفعمى.

این کتاب مهم ترین حاشیه اى است که توسط مؤلف بر کتاب مصباح نوشته شده است. این حاشیه حجمى برابر با اصل کتاب دارد و بعضى از آنها را در حواشى صفحات کتاب آورده اند.

چاپ کتاب

چاپ استفاده شده در برنامه، داراى حاشیه هاى ارزشمندى از مصنف کتاب و شیخ طوسى مى باشد و نسخه بدل هاى کتاب در حاشیه آمده است. عناوین فصل ها و ادعیه نیز با خط درشت در حواشى کتاب ذکر شده است.

کتاب حاضر به خط میرزا عبد الله حائرى تهرانى در سال ۱۳۲۱ هجرى نوشته شده و در چاپخانه مدرسه فخریه تهران چاپ شده. نسخه حاضر نیز از همان چاپ عکس بردارى شده و چاپ سنگى است.