روش های انتخاب امام و خلیفه در تفکر اهل سنت

انتخاب امام و خلیفه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله و سلم) یکی از پرمناقشه ترین مسئله در میام مسلمانان است که باعث گردیده این مسئله مسلمانان را به شاخه های متعدد و مختلف تقسیم کند.

به دلیل اینکه وقایع خارجی اساس امامت را در اهل ‌سنت می ‌سازد، علمای این مذهب مجبور شده ‌اند که امامت را مانند نماز و روزه از فروع دین بدانند و از این ‌رو خداوند و پیامبرش هیچ نقشی در معرفی و انتخاب امام ندارند؛ بلکه امام به روش های مختلفی قابل تعیین و انتخاب است که در زیر به این روش‌ها اشاره می ‌شود:

۱. انتخاب امام می‌تواند به وسیله اهل حل و عقد محقق شود چنانکه ابوبکر این گونه انتخاب شد و امامت او تایید گردید.

۲. از دیدگاه اهل ‌سنت انتخاب امام و امامت او به وسیله یک فرد از اهل عدالت نیز قابل انعقاد است و پس از انعقاد امامت، بر دیگران واجب می ‌گردد که با او بیعت کنند از این ‌رو ابوبکر به تنهایی خلافت را برای عمر بن خطاب منعقد گردانید و بعد از آن دیگران با عمر بیعت کردند. این روش را استخلاف هم می ‌نامند.[۱]

۳. انتخاب امام توسط شورای کسانی که برای امامت کاندید و نامزد شده‌ اند نیز محقق می شود،چنانکه عثمان با این روش انتخاب گردید. زیرا عمر شش نفر یعنی «عثمان، علی، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص و عبدالرحمن بن عوف» را برای مقام امامت نامزد کرد که با هم مشورت کنند و یکی را به عنوان امام انتخاب کنند. در این شورای شش نفره طلحه و زبیر و سعد بن ابی وقاص کنار می ‌روند و حق خودشان را به عثمان و علی و عبدالرحمن بن عوف واگذار می‌کنند و سپس عبدالرحمن بن عوف هم از حق امامت خود با این شرط می‌ گذرد که وی بین عثمان و علی حکم قرار بگیرد. با پذیرفته شدن این شرط، او عثمان را خلیفه قرار می ‌دهد.[۲]

۴. روش دیگر از نظر اهل ‌سنت برای انتخاب امام، بیعت مردم است و امام علی (علیه السلام) با بیعت مردم به عنوان امام و خلیفه چهارم انتخاب گردید.[۳]

۵. راه پنجم انعقاد امامت و انتخاب امام در نزد اهل‌ سنت اینست که کسی با زور شمشیر بر مردم غلبه کند و قدرت را به دست بگیرد و بر مردم است که از او متابعت کند و حق جنگ و خروج علیه او را ندارند به دلیل اینکه خروج بر علیه حاکمی که با زور شمشیر، قدرت را به دست گرفته است اختلاف در بین مسلمین ایجاد می ‌شود و باعث خونریزی می‌ گردد.[۴] چنانکه معاویه این گونه به خلافت رسید.

سوالات ما

پس از این مطالب که مورد پذیرش اهل سنت است، سوالات زیر از سوی اهل سنت نیازمند هستند:

۱. اهل سنت این معیارهای انتخاب امام و خلیفه را از کجا به دست آورده اند آیا کمترین ارتباط را بین این معیارها و آموزه های اسلام می توانند ارائه دهند؟

۲. آیا جز این است که این معیارها برای انتخاب امام از وقایع خارجی که در صدر اسلام در مسئله خلافت ابوبکر تا معاویه واقع شده استنباط شده اند. اگر کسی به نحوی دیگری هم خلیفه می شد آن هم یکی از معیارهای انتخاب امام و خلیفه قرار نمی گرفت؟

۳. چرا برای انتخاب امام یک معیار وجود ندارد وآیا معیارهای مختلف و متضاد برای انتخاب امام و جانشین پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) خود دلیل بر بطلان آنها نیست؟

۴. در پیروی از این گونه امامانی که هیچ ارتباطی با خدا و پیامبرش ندارند چه الزام عقلی و شرعی وجود دارد؟

۵. انکار امامت یک امام زمانی موجب انحراف و خروج از دین اسلام می گردد که توسط خدا و پیامرش انتخاب شده باشد. اما امامانی که توسط یک نفر و یا توسط کسانی که هیچ نوع حجت شرعی ندارد انتخاب شده و یا اینکه به زور شمیر قدرت را بگیرد، با چه معیاری کسانی که آنان را به عنوان جانشینان برحق پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نمی دانند از سوی اهل سنت تکفیر می شوند؟

نویسنده: حر

پی نوشت ها

[۱] . جمال الدین احمد بن محمد غزنوی، اصول الدین، ج۱، ص۲۷۶-۲۷۹ بیروت، دار البشائر الإسلامیۀ، اول، ۱۴۱۹ق/ ۱۹۹۸م.؛ ابوسعید عبدالرحمن نیشابوری، الغیبۀ فی اصول الدین، ج۱، ص۱۸۵، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه، چ۱، ۱۴۰۶ق.

[۲] . ابو سعید عبدالرحمن نیشابوری، الغیبۀ فی اصول الدین، ج۱، ص۱۸۵.

[۳] . ابو سعید عبدالرحمن نیشابوری، الغیبۀ فی اصول الدین، ج۱، ص۵۴۵.

[۴] . محمد الأمین بن محمد بن المختار شنقیطی، اضواء البیان، ج۱،ص۳۰، بیروت ، دار الفکر للطباعۀ والنشر، ۱۴۱۵ق / ۱۹۹۵م. ، تحقیق: مکتب البحوث والدراسات.