روابط اجتماعی و ارتباط از نگاه دین اسلام

انسان از نگاه اسلام، موجودی است اجتماعی که بسیاری از ابعاد رشد روحی و روانی او در بستر اجتماع شکل می گیرد. از همین روی برای ارتباطات اجتماعی بهتر توصیه هایی را بیان داشته است. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

چکیده: انسان از نگاه اسلام، موجودی است اجتماعی که بسیاری از ابعاد رشد روحی و روانی او در بستر اجتماع شکل می گیرد. از همین روی برای ارتباطات اجتماعی بهتر توصیه هایی را بیان داشته است. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

روابط اجتماعی

از ابعاد مهم زندگی، «ارتباط با دیگران» است. انسان، موجودی اجتماعی است. قرآن کریم، فلسفه تفاوت انسانها را ارتباط اجتماعی بیان می کند.[۱]

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه شریف می نویسد: «مردم از این جهت که مردم اند، همه با هم برابرند، و هیچ اختلاف و فضیلتی در بین آنان نیست، و کسی بر دیگری برتری ندارد، و اختلافی که در خلقت آنان دیده می شود که شعبه شعبه و قبیله قبیله هستند، تنها به این منظور در بین آنان به وجود آمده که یکدیگر را بشناسند، تا اجتماعی که در بینشان منعقد شده، نظام بپذیرد، و ائتلاف در بینشان تمام گردد؛

چون اگر شناسایی نباشد، نه پای تعاون در کار می آید و نه ائتلاف. پس غرض از اختلافی که در بشر قرار داده شده، این است، نه این که به یکدیگر تفاخر کنند.

یکی به نسب خود ببالد، یکی به سفیدی پوستش فخر بفروشد، و یکی به خاطر همین امتیازات موهوم، دیگران را در بند بندگی خود بکشد، و یکی دیگری را استخدام کند، و یکی بر دیگری استعلا و بزرگی بفروشد، و در نتیجه، کار بشر به این جا برسد که فسادش تری و خشکی عالم را پر کند، و حرث و نسل را نابود نموده، همان اجتماعی که دوای دردش بود، درد بی درمانش شود».[۲]

امام صادق (علیه السلام) شیعیان را حتی به ارتباط با اهل سنت فرا می خواند و تصریح می کند که انسان، ناچار به ارتباط با دیگران است و از آنان بی نیاز نیست.[۳]

ارتباط خوب و مثبت با دیگران

در منابع دینی، داشتن ارتباط خوب و مثبت با دیگران (با ابعاد گوناگونش) از عوامل شادکامی و سعادتمندی شمرده شده است؛ این نشان می دهد که روابط با دیگران، تنها نه به عنوان یک ضرورت، بلکه به عنوان عامل سعادتمندی و شادکامی مطرح است.

در این منابع، از داشتن خانواده خوب، همسایگان خوب، دوستان خوب[۴] و نیز تعامل خوب با مخالفان، به عنوان ابعاد ارتباط با دیگران یاد شده است. اگر فرد، ازدواج خوبی کرده [۵]و دارای همسری شایسته،[۶] سازگار،[۷] امین[۸] و حتی الامکان زیبا[۹] باشد، و فرزندانی صالح داشته باشد،[۱۰] یکی از ابعاد سعادت اجتماعی او کامل شده است.

همچنین اگر در محل زندگی، همسایگانی خوب و شایسته داشته باشد،[۱۱] و یا در جامعه، مورد اعتماد مردم باشد،[۱۲] از دوستانی متعدد،[۱۳] صالح[۱۴] وکریم[۱۵] برخوردار باشد، ابعاد دیگر سعادتمندی او نیز تامین شده است. همچنین در منابع اسلامی، آموزه هایی وجود دارد که یک تعامل خوب را با مخالفان و نیز هم کیشان متفاوت رقم می زند.

بنا بر این، یکی از ابعاد زندگی انسان، ارتباط با دیگران است. به همین جهت، در منابع دینی، سفارش های فراوانی به ارتباط با دیگران وجود دارد و برای بهبود روابط و سامان دادن ارتباط خوب با افراد و اقشار مختلف مردم، مطالب فراوانی بیان شده است.

هدف این بخش از متون اسلامی، تأمین روابطی موفق و رضایت بخش است، به گونه ای که اگر فرد از آنان دور شود، مشتاقانه به سویش پرکشند و اگر بمیرد، غمگنانه در سوگش بگریند، نه این که خدا را شکر گویند[۱۶] و یا دست کم، آسیب ارتباطی به حد کمینه خود برسد و نارضایتی را مهار کند.

این همان چیزی است که از آن با عنوان «رضایت اجتماعی» یاد کردیم. این سبکی از ارتباط را می طلبد که اصول و مهارت های آن در متون دینی به تفصیل بیان شده است.

پی نوشت ها

[۱] . سوره حجرات، آیه ۳.

[۲] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۴۸۷.

[۳] . الکافی، ج۴، ص۶۷۹، ح۳۵۹۸.

[۴] . ر.ک: سعادت و شادکامی، ص ۲۵ به بعد.

[۵] . مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۱۵۴، ح۱۶۳۵۲.

[۶] . مسند ابن حنبل، ج۱، ص۱۶۸.

[۷] . الکافی، ج۵، ص۲۵۸.

[۸] . مستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۱۶۲.

[۹] . قرب الأسناد، ص۳۷.

[۱۰] . مسند ابن حنبل، ج۱، ص۱۶۸.

[۱۱] . الخصال، ج۱، ص۱۸۳، ح۲۵۲.

[۱۲] . الفردوس، ج۳، ص۲۸۵، ح۴۸۵۶.

[۱۳] . بحارالانوار، ج۷۹، ص۳۰۳.

[۱۴] . الکافی، ج۵، ص۲۵۷.

[۱۵] . معانی الاخبار، ص۱۹۶.

[۱۶] . نهج البلاغه، حکمت ۱۰.

منبع: کتاب «الگوی اسلامی شادکامی»

نویسنده: عباس پسندیده