جایگاه امام حسین علیه السلام در قرآن

اشاره:

مسلمانان در بیان هیچ موضوعى مانند فضایل اهل بیت علیهم السّلام و مقام برجستۀ علمى و معنوى آنان و برخوردارى آن‌ها از مجموعه کمالاتى که خدا اراده فرموده بشریّت بدان‌ها آراسته گردد، تا این پایه همسو و هماهنگ نبوده‌اند. این یکدلى و اتفاق نظر، به بخشى از اصول و مبانى از جمله بیان صریح قرآن در مورد جایگاه ویژۀ اهل بیت علیهم السّلام برمى‌گردد.

قرآن کریم، به صراحت اهل بیت را از هرگونه پلیدى پیراسته دانسته و آنان را همان نزدیکان نبىّ اکرم صلّى اللّه علیه و آله معرفى کرده که دوستى و محبتشان پاداش رسالتى است که خداى متعال به بشریت ارزانى داشته است. آنان نیک خصالانى‌اند که خالصانه از خدا فرمان بردند و از عذابش هراسیدند و به ترس و بیم خدا در دل، آراسته گشتند و خداوند نیز بهشت جاودان و رهایى از عذاب خویش را برایشان ضمانت فرمود.

آیه مباهله

امام حسین علیه السّلام بى‌تردید از اهل بیتى به شمار مى‌آید که از پلیدى پیراسته‌اند. آن بزرگوار به صریح آیۀ مباهله که در ماجراى مباهلۀ رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله با مسیحیان نجران نازل گردید، فرزند رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله تلقّى مى‌شود و قرآن کریم یاد این حادثۀ تاریخى را با پیام‌هاى ژرفى که در آن وجود داشت، جاودانه ساخت و فرمود:

فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْعِلْمِ فَقُلْ تَعٰالَوْا نَدْعُ أَبْنٰاءَنٰا وَ أَبْنٰاءَکُمْ وَ نِسٰاءَنٰا وَ نِسٰاءَکُمْ وَ أَنْفُسَنٰا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اَللّٰهِ عَلَى اَلْکٰاذِبِین (۱)

هرگاه پس از علم و دانشى که به تو رسیده باز هم کسانى با تو به ستیز برخیزند به آن‌ها بگو: بیایید هریک از ما و شما فرزندان و زنان و خودمان را فرا خوانده و سپس یکدیگررا نفرین نموده و لعنت خدا را نثار دروغگویان سازیم.

ناقلان حدیث به طرق گوناگون روایت کرده‌اند که این آیۀ شریف در شأن اهل بیت علیهم السّلام یعنى رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السّلام نازل گشته و منظور از کلمۀ «أبناء» در این آیه بى‌تردید وجود مقدس امام حسن و امام حسین علیهما السّلام است. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در این رخداد تاریخى تصریح فرموده جمعى که همراه با آنان، براى مباهله آمده بود برترین انسان‌هاى روى زمین و گرامى‌ترین آن‌ها در پیشگاه خدایند. به همین دلیل پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله به اتفاق آنان مباهله انجام داد و کشیش نجران نیز به این واقعیّت اذعان نموده و گفت: «من امروز، با چهره هایى روبرو هستم که اگر از خدا درخواست کنند کوهى را از جا برکند، این کار را عملى خواهد ساخت» (۲) این ماجرا نیز همانند آیۀ شریف یاد شده بر مقام والا و جایگاه بلند و برترى اهل بیت دلالت دارد و در پیشگاه خدا و رسول او محبوب‌ترین آفریدگان به شمار مى‌آیند و هیچ‌یک از جهانیان در فضیلت به پایۀ آنان نمى‌رسند.

آیه تطهیر و آیه مودت

قرآن کریم در مورد عصمت هیچ‌یک از مسلمانان جز پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله به صراحت سخن نگفته، مگر اهل بیت که خداوند اراده فرموده آنان را از هرگونه پلیدى پیراسته گرداند (۳)

إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً(احزاب۳۳)

خداوند  می خواهد از شما اهل بیت  هر گونه پلیدی را بزداید و شما را به همه ابعاد پاکی,  پاکیزه گرداند.

اگر مسلمانان در مورد داخل بودن همسران پیامبر در معنا و مفهوم آیۀ شریف، به اختلاف پرداخته‌اند، ولى در این‌که امام على و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام در مقصود این آیۀ مبارک داخل‌اند، هیچ‌گاه اختلافى نداشته‌اند (۴)

از این‌جا مى‌توانیم به راز نهانى که در دوستى و محبّت اهل بیت علیه السّلام و پایبندى به خط و مشى آنان وجود دارد پى ببریم و به گفتۀ صریح قرآن عزیز، دوستى و محبّت آن‌ها را بر دیگران ترجیح دهیم (۵) زیرا عصمت اهل بیت علیهم السّلام به هنگام وجود جریان‌هاى گوناگون و خواسته‌هاى مختلف، بهترین دلیل بر این است که نجات و رهایى، در پیروى از این گرانمایگان است. بنابراین، افرادى را که خداوند از پلیدى، پیراسته و در رساندن مردم به ساحل نجات راهنماى آنانند، پیروانشان نیز از غرق شدن و هلاکت، رهایى خواهند یافت.

ابن عباس از نبىّ اکرم صلّى اللّه علیه و آله روایت کرده وقتى آیۀ اَلْمَوَدَّهَ فِی اَلْقُرْبىٰ (دوستى در حق نزدیکان)  نازل شد، برخى مسلمانان مقصود آیۀ شریف را از نزدیکانى که اطاعتشان بر مسلمانان واجب گشته از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله جویا شدند حضرت در پاسخ فرمود: منظور آیه از نزدیکان، على، فاطمه و فرزندان آنان  است(۶)

سوره انسان

وره دهر(انسان)قرآن کریم در سوره مبارک دهر(انسان)  که در تبیین عظمت حقیقت درونى و نفسانى اهل بیت علیهم السّلام و اخلاص در اطاعت و عبادتشان، نازل گشت، به تشریح علل و اسباب این برترى و فضیلت پرداخته و مى‌فرماید:

إِنَّمٰا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اَللّٰهِ لاٰ نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزٰاءً وَ لاٰ شُکُوراً* إِنّٰا نَخٰافُ مِنْ رَبِّنٰا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً* فَوَقٰاهُمُ اَللّٰهُ شَرَّ ذٰلِکَ اَلْیَوْمِ وَ لَقّٰاهُمْ نَضْرَهً وَ سُرُوراً* وَ جَزٰاهُمْ بِمٰا صَبَرُوا جَنَّهً وَ حَرِیراً (۷)ما شما را براى رضاى خدا اطعام مى‌کنیم و خواستار هیچ‌گونه پاداشى از شما نیستیم*ما از پروردگارتان در آن روز عبوس و سخت، بیمناکیم*خداوند آنان را از شرّ آن روز نگاه مى‌دارد و آن‌ها را که شاد و مسرورند، پذیرا مى‌شود*و در برابر صبر و بردبارى، بدان‌ها بهشت و لباس‌هایى از حریر بهشتى ارزانى مى‌دارد.

بنا به نقل بیشتر مفسّران و محدّثان، این سورۀ مبارک در پى بیمارى امام حسن و امام حسین علیهما السّلام در حق اهل بیت نازل شد، که امام على علیه السّلام نذر کرد به شکرانۀ بهبودى آن‌دو بزرگوار سه روز، روزه بگیرد. از این‌رو، اعضاى خانواده پس از بهبودى فرزندان، به نحوى بایسته به نذر خود وفا کردند؛ وفایى برخوردار از زیبنده‌ترین مظاهر ایثار و از خودگذشتگى که در حق آنان این آیه نازل شد:

إِنَّ اَلْأَبْرٰارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کٰانَ مِزٰاجُهٰا کٰافُوراً* عَیْناً یَشْرَبُ بِهٰا عِبٰادُ اَللّٰهِ یُفَجِّرُونَهٰا تَفْجِیراً* یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخٰافُونَ یَوْماً کٰانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً (۸)به یقین، نیکان از آن جام مى‌نوشند که با عطر دلپذیرى آمیخته است*از چشمه‌اى که بندگان خالص خدا از آن مى‌نوشند و از هرجا بخواهند آن را جارى مى‌سازند* آنان به نذر خود وفا مى‌کنند و از روزى که شرّ و عذابش گسترده است، بینماکند.

خداوند به پاس این ایثار و از خودگذشتگى و وفاى به عهد، افزون بر نعمت‌هاى فراوان اخروى، پیشوایى و امامت دنیاى مسلمانان را به آنان ارزانى داشته است.

پی نوشت:

١) . سورۀ آل عمران/۶١.

٢) . نور الابصار/٢٣-٢٢، به تفسیر جلالین، روح البیان، کشّاف، بیضاوى، رازى و صحیح ترمزى ٢/١۶۶، سنن بیهقى ٧/۶٣، صحیح مسلم کتاب فضائل الصحابه، مسند احمد ١/٨۵ و مصابیح السنه ٢/٢٠١ مراجعه شود.

۳) . چنان‌که/٣٣ سورۀ احزاب به آن تصریح کرده است.

۴) . به تفسیر کبیر فخر رازى، تفسیر نیشابورى صحیح مسلم ٢٠/٣٣، خصائص نسایى ۴، مسند احمد ۴/١٠٧، سنن بیهقى ٢/١۵٠، مشکل الآثار ١/٣٣۴، مستدرک حاکم ٢/۴١۶ و اسد الغابه ۵/۵٢١ مراجعه شود.

۵) . خداى متعال در سورۀ شورا/٣٣ خطاب به پیامبر خود مى‌فرماید قُلْ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّهَ فِی اَلْقُرْبىٰ ؛ بگو جز محبّت و دوستى نزدیکانم، از شما پاداشى نمى‌خواهم و در سورۀ سبأ آیۀ ٧۴ فرموده مٰا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ؛ هرگونه پاداشى را از شما درخواست کرده‌ام، براى شماست.

۶) . تفسیر کبیر، تفسیر طبرى، درّ المنشور در تفسیر/مودّت.

۷) . انسان/١٢-٩.

۸) . انسان/۵-٧.

________________________________________

منبع: پیشوایان هدایت, حکیم منذر, مترجم: عباس جلالی, جلد