تکتف و بستن دست در نماز از دیدگاه اهل سنت

تکتف یا بستن دست در نماز یکی از مسائل اختلافی بین مذاهب اسلامی است.  اهل سنت مدعی است که در تکتف و بستن دست و گذاشتن آن بر شکم یا سینه از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) پیروی کرده اند.  پیروان مذهب اهل سنت می گویند از وائل بن حجر (رضی الله عنه) روایت است که گفت: «صلیت مع رسول الله (صلی الله علیه و سلم) و وضع یده الیمنی علی یده الیسری علی صدره».[۱] یعنی با پیامبر (صلی الله علیه و سلم) نماز خواندم، (دیدم) دست راستش را بر روی دست چپش، روی سینه‌اش قرار داد». ابن عباس (رضی الله عنه) از رسول خدا (صلی الله علیه و سلم) روایت می کنند که فرمودند: «إنا معشر الانبیاء أمرنا بتعجیل فطرنا وتأخیر سحورنا، ووضع أیماننا علی شمائلنا فی الصلاه» [‌به ما پیامبران امر شده ‌که در افطار تعجیل ‌کنیم و سحری خود را به تاخیر بیندازیم و در نماز دست راست را روی دست چپ بگذاریم‌] ‌. روایت طبرانی در معجم الکبیر و حدیث صحیح است. و به اصحاب، نیز دستور داد که این‌گونه عمل کنند، چنانکه از سهل بن سعد (رضی الله عنه) آمده که گفت: «َانَ النَّاسُ یؤْمَرُونَ أَنْ یضَعَ الرَّجُلُ الْیدَ الْیمْنَی عَلَی ذِرَاعِهِ الْیسْرَی فِی الصَّلَاهِ». یعنی: « به مردم دستور داده می شدند که در نماز، دست راست خود را روی ساعد چپشان بگذارند».[۲]

سوالات ما

اگر واقعا پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) هنگام نماز دست های شان را می بستند، معنای آن این است که شیعیان بر خلاف پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در نماز تکتف نمی کنند؛ پس بر اهل سنت است که به سوالات زیر  پاسخ بدهند:

۱. اگر دستن بستن سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده پس چرا سه گروه از اهل سنت، یعنی شافعی ها، حنبلی ها، حنفی ها این عمل را در نماز، مستحب می دانند نه واجب و مالکی ها آن را مکروه می شمارند و می گویند مستحب است در نماز دست ها به حالت باز باشد.[۳] (مثل شیعیان )؟

۲. اگر واقعا پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) چنین نماز می گزاردند، پس چرا ابن رشد اندلسی یکی از علمای اهل سنت در این باره می گوید که علما درباره قرار دادن دو دست یکی بر روی دیگری در نماز اختلاف کردند، بنابراین مالک آن را در نماز های واجب مکروه می داند و در نماز مستحبی اجازه می دهد و عده ای معتقدند که این فعل از مستحبات نماز است و آن جمهور علما هستند. سبب اختلاف آن ها این است که روایات معتبری در صفت نماز پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این مورد وارد نشده است و روایت صحیحی نیست که در آن اشاره به دست روی دست گذاشتن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) اشاره شده باشد.[۴]

۳. اگر تکتف از سنت پیامبر خدا بوده است و اهل سنت به آن یقین دارند پس چرا در میان مذاهب چهارگانه اهل سنت در این مسئله اختلاف وجوددارد؟ برخی دست راست را بر مچ دست چپ می گذارند، برخی دیگر کف دست راست را بر ساعد دست چپ می گذارند و برخی دست های شان را زیر ناف برخی بالای ناف و برخی هم روی سینه می گذارند؟

۴ . اگر تکتف سنت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بوده است پس چرا خود اهل سنت هم روایات معتبر و صحیحی نقل می کنند که اشاره به تکتف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نکرده اند. مثلا محمد بن عمر و ابن عطا روایت کرده اند، ابو حمید ساعدی از ده نفر از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنید که یکی از این ده نفر ابو قتاده است. پس ابو حمید می گوید: من داناترین شما بر نماز رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستم به او گفتند: نماز را عرضه کن پس گفت: رسول خدا زمانی که به نماز می ایستاد دو دوست خود را بالا می برد تا موازی دو گوشش قرار می داد. سپس تکبیر می گفت تا اینکه هر عضو بدنش در جای خود قرار می گرفت و سپس حمد و سوره را قرائت می کرد. پس تکبیر می گفت و دست ها را تا گوش بالا می برد سپس به رکوع می رفت و دو کف دست خود را بر زانو می گذاشت سپس آرام می گرفت نه سرش را بالا می برد و نه زیاد پایین می انداخت و می گفت خدا سخن کسی که او را مدح کند شنید «سمع الله لمن حمده» سپس دو دست را بالا می برد تا کنار گوش و الله اکبر می گفت و خود را به زمین می انداخت و دو کف دست خود را کنار خود می گذاشت سپس سر به سجده می برد، و بلند می ­شد بر روی پای چپ می نشست و انگشتان دو پایش را موقع سجده باز می ­کرد و دوباره سجده می کرد و سپس الله اکبر می گفت و بلند می­ شد و بر پای چپ می­ نشست تا اندامش آرام می­گرفت سپس به همین ترتیب نماز را ادامه می­داد… همه گفتند: راست گفتی رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) این چنین نمازمی خواند.[۵]

با وجود اینکه راوی تمام جزئیات نماز رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را بیان می کند هیچ اشاره ای به تکتف آن حضرت نمی کند بلکه در روایت این جمله که بعد از تکبیره الاحرام تمام اعضای آن حضرت در جای خود قرار می گرفت دلیل روشن بر این است که آن حضرت دستهایش رها می کرده اند چون دست ها زمانی در جای خود قرار می گیرند که رها شوند نه اینکه روی هم قرار داده شوند و سپس بر سینه یا شکم قرار بگیرند. پس معلوم می شود که این عمل در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرسوم نبوده است و بعد از آن حضرت ابداع شده و بر نمازی که فرمان الهی است اضافه گردیده است.

نویسنده: حر

پی نوشت ها

[۱] . صحیح ابن خزیمه، و الإرواء (۳۵۲).

[۲] . مالک بن انس، الموطأ ، ج۱، ص ۱۷۴.

[۳] . عبدالرحمان جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، مکتبه الشامله، چاپ اول، ج۱، ص۲۵۱.

[۴] . ابن رشد. بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۱۲.

[۵] . نووی، محی الدین، المجموع، دارالفکر، ج۳، ص۴۰۱، و ابن حجر عسقلانی، تلخیص الحبیر، دارالفکر، ج۳، ص۲۷۱؛ ابن حنبل، احمد، مسند. بیروت، دارصادر، ج۲، ص۴۵۴؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۹۱.