تفسیر خسروى‏

تفسیر خسروى اثر فارسى علیرضا خسروى( خسروانى)( متوفاى ۱۳۸۶ ق) از شاهزادگان قاجار و نویسنده مذهبى قرن چهاردهم هجرى است که توسط محمد باقر بهبودى تصحیح و منتشر شده است.

مؤلف در باره انگیزه خود از نگارش این کتاب در مقدمه چنین مى‏نویسد:« عشق به تلاوت و انس به قرائت در مقام فهم و ادراک مبانى این کتاب عزیز و معانى این خطاب مقدس… شورى براى مراجعه به تفاسیر فریقین و مجاهده‏اى براى ملاحظه و مداقه در کتب تاویلى عامه و خاصه مبنى بر فهم نسبى آیات کلام مجید در سر بود… این بود که مشیت خداوند کریم تعلق گرفت و عنایت پروردگار عظیم رهبریم فرمود در ظرف خمس قرن و صرف بیست و دو سال عمر( از ۱۳۱۸ تا ۱۳۳۹ ش) با اینکه گرفتارى به خدمات دولتى،… این تفسیر را در ۸ مجلد تنظیم کردم.»

ساختار

در ابتداى جلد اول، تقریظى از آیت الله شیخ ابوالحسن شعرانى ذکر شده، سپس ترجمه مقدمه‏ى تفسیر مجمع البیان و در ادامه متن کتاب آمده است.

گزارش محتوا

تفسیر خسروى، تفسیرى است ساده و روان که براى عموم مردم نوشته شده و خالى از بحث‏هاى کسل کننده و زاید است. به همین دلیل به نقل قولها و وجوه تفسیرى که توده مردم به آنها رغبتى ندارند اشاره نشده است، در مقابل به پیام قرآن و تبیین کلمات وحى متناسب با خواننده فارسى کاملا عنایت شده است.

کتاب گاه با اشعار ملیح و ابیات شیرین طراز بسته و کتابى شایسته خواندن عموم مردم فراهم آورده است.

مولف غالبا حدیثى مقبول در توضیح آیات و اسباب نزول افزوده است اگر چه فهم آیه قرآن متوقف بر صحت آن روایت نیست اما خود سودمند و حاوى مطالبى بلند است.

مولف در ضمن نوشتن تفسیر با مراجعه به بیش از ده تفسیر فریقین به استخراج نکات دقیق عبارات و شرح الفاظ و شرح نزول آیات به اندازه‏اى که مقدور و میسور بود پرداخته است.

از مهمترین ویژگى کتاب این است که مولف در مقدمه کتاب، مقدمه کتاب مجمع البیان طبرسى را ترجمه و ضمیمه آن کرده که براى رفع تهمت به شیعه نسبت به تحریف بسیار مفید مى باشد.

ایشان علاوه بر مقدمه مجمع البیان مطالبى نیز توضیح و تشریح نموده است که عبارتند از: ۱- تأویل ۲- مجمل و متشابه ۳- محکم و مبین ۴- نص و مجمل ۵- ناسخ و منسوخ ۶- فرق بین سوره‏هاى مکى و مدنى.

روش مفسر چنین است که ابتداى سوره‏ها اطلاعات کلى درباره آنها ارائه مى‏دهد، مانند نام، مکى یا مدنى بودن و تعداد آیات. پس از آن، گروهى از آیات را برگزیده، ذیل عنوان تفسیر الفاظ به بحث‏هاى لغوى، صرفى و نحوى و اقوال در آنها مى‏پردازد. آنگاه ذیل عنوان تفسیر معانى در تحلیل و تبیین معانى آیات به طور فشرده، بحث مى‏کند.

ایشان در مسائل فقهى پس از مختصر بیانى به کتب فقهى ارجاع مى‏دهد. وى سعى نموده به برخى اسرار احکام نیز اشاره‏اى داشته باشد.

در استخراج معانى از روایات خاصه و عامه استفاده مى‏نماید و در تقویت معناى آیه به اقوال قدماى از مفسرین مانند ابن عباس، مجاهد و سدى استشهاد مى‏کند.

ایشان در مواردى به شان نزول آیات فضل سوره و ثواب قرائت آن نیز اشاره کرده است.

وضعیت کتاب‏

مؤلف پایان سوره بقره در جلد اول تفسیر، تاریخ بازنویسى( دوباره نویسى) آن را ۱۳۴۳ ش/ ۱۳۸۴ ه ذکر کرده است. پاره‏اى توضیحات در آدرس آیات در پاورقى آمده است.

در پایان هر جلد به فهرست مطالب و سوره هاى آن جلد اشاره شده است.

فهرست منابع:

1. متن و مقدمه کتاب.
2. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى بهاء الدین خرمشاهى ج ۱ ص ۶۹۸.

منبع مقاله: کتابشناسی جامع التفاسیر نور