تجلی قرآن در مسئله شب قدر در سیره معصومین

ائمه معصومین(علیهم السلام) در سخنان و رفتارهای خود به طور مستمر، روش استفاده از آیات قرآن را در فراگیری معارف دینی و اصلاح عقاید و رد نظریات نادرست بعضی از مسلمانان را به پیروان دین توحیدی یاد می دادند. در آموزشهای آنها استفاده از آیات قرآن برای روشن شدن معانی حقیقت آیات دیگر، جایگاه رفیعی داشت.

از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

علی بن الحسین(امام زین العابدین) که صلوات خداوند بر او باد. در وقت تلاوت آیه: «انا انزلناه فی لیله القدر» می فرمود: راست گفته است خداوند(عزوجل) که نازل کرد قرآن را در شب قدر.

و در تفسیر آیه:«و ما ادراک ما لیله القدر» خداوند فرمود: اینکه شب قدر از هزار ماه بهتر است به جهت این است که در آن شب ملائکه و روح به اذن پروردگارشان برای هر امری نازل می شوند، وقتی خداوند(عزّوجل) به چیزی اذن دهد، آن را پسندیده است.

و در مورد آیه: «سلام هی حتی مطلع الفجر» فرمود:

ای محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) ملائکه و روح از وقتی که نازل می شوند، سلام مرا برای تو می آورند تا طلوع فجر.

سپس او در یکی از نوشته هایش فرمود:

«واتقوا فتنه لا تصیبنَّ الذین ظلموا منکم خاصه»؛ بپرهیزید از فتنه ای که اختصاص به کسانی که ظلم کردند، نخواهد داشت.

و در بعضی از نوشته هایش فرمود:

«و ما محمد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل أفإن مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضرَّ اللّه شیئاً و سیجزی اللّه الشاکرین»؛ محمد نیست جز رسولی که قبل از او هم رسولانی آمدند و درگذشتند، آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به طرف گذشتگان خود برمی گردید؟!و از دین خدا منصرف می شوید ، و اگر کسی به گذشته خود برگردد، هرگز ضرری به خداوند نمی زند و خداوند بزودی پاداش خواهد داد شاکران را».

در مورد آیه اولی فرمود:

وقتی محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت، مخالفان امر خداوند، یعنی کسانی که راه حقیقی دین را رها کردند، گفتند:«لیله القدر» با رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) رفت!!

و این همان فتنه ای بود که آنها را فرو گرفت و در نتیجه آنها برگشتند به پشت سر خود. چون اگر می گفتند شب قدر برقرار است و از بین نرفته، پس ناچار باید قبول می کردند که برای خداوند در آن شب امری است! و وقتی اقرار می کردند به امر، ناچار بودند اقرار کنند به اینکه امر صاحبی دارد:

امام سید الساجدین ـ علیه السلام ـ در این کلام خودـ که امام صادق ـ علیه السلام ـ آن را نقل کرده، در مورد شب قدر و عظمت آن اشاراتی فرموده و یک نکته بسیار مهمی را در مورد آن شب متذکر شده است. و آن اینکه شب قدر طبق آیات سوره قدر و آیات دیگر از قرآن، بطور مستمر برقرار است! و طبعاً بعد از زمان رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هم ملائکه و روح جهت امور جاری در عالم نازل می شوند. و طبعاً آنها باید حضور کسی نازل شوند که در مقام وصی و جانشینی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) می باشد و چنین شخصی جز امام معصوم(علیه السلام) نمی تواند باشد، چون طبعاً یک انسان عادی غیر معصوم چنین شایستگی را ندارد که ملائکه و روح بر او نازل شوند و در جهت اراده و فرمان و قدرت او، امور عالم را تقدیر کنند.

در نتیجه کسانی که مقام جانشینی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) که اختصاص به امیر المؤمنان علی(علیه السلام) و بعد از او فرزندان معصوم او داشت، غصب کردند و به ناحق خود را جانشین رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) خواندند، منشأ ایجاد فتنه عظیم خطرناکی شدند، ناچار در جلوگیری از توجه مسلمانان به این فتنه انگیزی، سوره قدر را در عمل کنار گذاشتند، چون در غیر این صورت ناچار بودند به موضوع جانشینی امیرالمؤمنان علی(علیه السلام) برای رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) اعتراف کنند. و در آن صورت باید قبول می کردند که خود غاصب مقام خلافت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) هستند.

امام سیدالساجدین(علیه السلام) در کلام شریف خود منشأ سقوط مسلمانان در گردابهای فتنه را بی اعتنایی به آیاتی از قرآن مجید معرفی فرموده و اینکه خداوند قبل از این حادثه پرتگاههای کنار مسیر اجتماعی مسلمانان را به آنها نشان داده بود. اما آنها با بی اعتنایی به کلام خداوند در این پرتگاهها سقوط کردند.

در آیه اول که مورد استناد امام سجاد(علیه السلام) قرار گرفته ـ آیه۲۵از سوره انفال ـ هشداری به مؤمنان داده شده که امکان وقوع فتنه ای وجود دارد که فقط شامل بوجود آورندگان آن نخواهد شد و بلکه همه جامعه اسلامی را خواهد گرفت و در این جهت بی تفاوتی و بی اعتنائی به اینکه وعده فتنه انگیزی می کنند، و عدم جلوگیری از کارهای آنها آتشی برخواهد افروخت که دود آن به چشم همگان خواهد رفت، اگر چه عموم مردم در دلهای خود راضی به وقوع آن حوادث نباشند. در استناد به آیه دوم هم امام سجاد(علیه السلام) اشاره کرده به حادثه ای که در زمان حیات رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روی داد و این آیه یعنی آیه۱۴۴ از سوره آل عمران ـ در انتقاد از عمل گروهی از مسلمانان نازل شد.در جنگ احد بعلت غفلتی که گروهی از رزمندگان مرتکب شدند و به سفارش رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد وظایفشان در جنگ بی اعتنائی کردند، مورد حمله ناگهانی و خلاف انتظار گروهی از مشرکان قرار گرفتند در نتیجه عده ای از آنها در این حمله کشته شدند و انتظام سپاه مسلمانان از هم پاشید. در این موقعیت، یک خبر دروغ در میدان جنگ شایع شد و آن اینکه: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) کشته شده، با انتشار این خبر سپاه مسلمانان پراکنده شدند و حضرت حمزه عموی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به شهادت رسید، و کار به جائی رسید که فقط سه نفر یا دو نفر کنار رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ماندند و بقیه پراکنده شده و فرار کردند و سرانجام فقط امیرالمؤمنان علی(علیه السلام) در کنار رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ماند و به تنهائی از وجود رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دفاع کرد و مهاجمانی را که گروه گروه بقصد کشتن آن حضرت حمله می کردند، به تنهایی دفع می کرد و با حملات برق آسای خود آنها را پراکنده می ساخت و وادار به عقب نشینی می کرد.

این آیه در ارتباط با این حادثه نازل شد و عمل نادرست مسلمانان را مورد تخطئه قرار داد و به آنها هشدار داد که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مثل همه پیامبران قبلی یا بصورت طبیعی از دنیا می رود و یا در حادثه ای امکان دارد کشته شود و در آن صورت مسلمانان نباید از وظایف دینی خود منصرف شوند و برگردند به زمان جاهلیت!

امام سجاد(علیه السلام) اشاره ای دارد به اینکه شبیه حادثه جنگ احد در رفتار مسلمانان بعد از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) تکرار شد و آنها در جریان غصب خلافت ا میرالمؤمنان(علیه السلام) از فتنه هایی که عده ای به راه انداختند جلوگیری نکرده و دچار نتایج ناشی از این بی اعتنایی خطرناک شدند.

فتنه انگیزان چون سستی و بی تفاوتی مردم را دیدند با خیال راحت شروع کردند به ترویج عقاید نادرست در مورد قرآن،معانی حقیقی سوره قدر را کنار گذاشتند و آموزشهای این سوره را متروک کردند.

منبع :بشارت – آذر و دی ۱۳۸۳، شماره ۴۴ –