فضیلت دعاء

دعا از فضیلت ارزشمندی برخوردار است. خداوند فرموده است: «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی‏»؛[۱] یعنی و هرگاه بندگانم از تو درباره من سؤال کنند( بگو) من نزدیکم دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا مى‏ خواند پاسخ مى‏ گویم پس آنها باید دعوت مرا بپذیرند. و نیز فرموده است: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ‏»؛[۲] پروردگارت را از روى تضرع و در پنهانى بخوانید، او متجاوزان را دوست نمى ‏دارد. و نیز: «قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏»؛[۳]  بگو« اللّه» را بخوانید یا« رحمان» را هر کدام را بخوانید( ذات پاکش یکى است) براى او نامهاى نیکو است. همچنین خداوند فرموده است: «وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ»‏؛[۴]  پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا( دعاى) شما را اجابت کنم، کسانى که از عبادت من تکبّر مى‏ ورزند بزودى با ذلّت وارد دوزخ مى‏شوند.

نعمان بن بشیر از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم  روایت کرده که فرموده است: «دعا عبادت است سپس آیه: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ‏ را قرائت کرد.»[۵] و نیز فرموده است: «دعا مغز عبادت است.»[۶]

و نیز: «بنده در دعایش یکى از سه چیز را به دست مى‏ آورد، یا گناهى از او آمرزیده مى‏شود. یا خیرى در حال به او مى‏رسد و یا خیرى براى او ذخیره مى‏ گردد.»[۷] و نیز: «از خداوند و فضل او بخواهید، چه خدا دوست دارد که از او بخواهند، و بهترین عبادت انتظار فرج است.»[۸] مى‏گویم: از طریق خاصّه (شیعه) کافى به سند حسن از ابى جعفر امام باقر علیه السلام  روایت کرده است: «خداوند مى‏فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ‏، مراد از آن دعاست. و دعا بهترین عبادت است. عرض کردم: إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ‏. فرمود: أوّاه بسیار دعاکننده است.»[۹] و نیز به سند موثّق روایت شده که از آن حضرت پرسیدند کدام عبادت افضل است؟ فرمود: «هیچ چیزى نزد خدا افضل از آن نیست که از او بخواهند و از آنچه نزد اوست درخواست کنند و مبغوض‏ترین مردم نزد خداوند کسى است که از بندگى او تکبّر ورزد و از آنچه نزد اوست نخواهد.»[۱۰] کافى به سند صحیح از ابى عبد اللّه  علیه السلام روایت کرده که فرموده است: «بر شما باد به دعا زیرا هیچ چیزى مانند آن شما را به خداوند نزدیک نمى‏کند. هیچ حاجت کوچکى را به خاطر کوچکى آن رها نکنید، و براى آن به درگاه خدا دعا کنید، زیرا آن کس که حاجات کوچک به دست اوست همان است که حاجات بزرگ در اختیار اوست.»[۱۱] و نیز به سند صحیح از میسر بن عبد العزیز نقل کرده‏اند که گفته است: «امام صادق  علیه السلام  به من فرمود: اى میسر دعا کن و مگو که کار گذشته است (و آنچه مقدّر شده همان مى‏شود) همانا نزد خداى عزّ و جلّ منزلت و مقامى است که جز به درخواست و مسألت بدان نتوان رسید، و اگر بنده‏اى دهانش را ببندد و درخواست نکند چیزى به او داده نخواهد شد. پس درخواست کن تا به تو داده شود. اى میسر هیچ درى نیست که کوبیده شود جز این که امید آن است که به روى کوبنده باز شود.»[۱۲] و نیز فرموده است: «هر کس از فضل خداوند درخواست نکند نیازمند مى‏ شود.»[۱۳] و نیز از آن حضرت روایت شده: «امیر مؤمنان علیه السلام فرموده است: محبوب‏ترین اعمال در زمین نزد خداوند دعاست، و بهترین عبادت عفاف و پرهیزگارى است، فرمود: امیر مؤمنان علیه السلام مردى بود که بسیار دعا مى‏کرد.»[۱۴] و نیز از آن حضرت نقل شده است: «پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم  فرموده: دعا سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمانها و زمین است.»[۱۵] و به همین سند از امام صادق علیه السلام روایت شده که امیر مؤمنان علیه السلام فرموده است: «دعا کلید نجات و وسیله رستگارى است. بهترین دعا آن است که از سینه ‏اى پاک و دلى پرهیزگار برآید، و آن سبب نجات در مناجات است و با اخلاص خلاصى حاصل مى‏ شود، و هنگامى که فزع و بى‏تابى سخت شود مفزع و پناهگاه خداوند است.»[۱۶] و نیز از آن حضرت روایت شده: «دعا قضاى الهى را که مبرم و محکم شده برمى‏ گرداند، پس بسیار دعا کن، زیرا آن کلید هر رحمت و پیروزى در هر حاجت است، و به آنچه نزد خداوند متعال است جز به وسیله دعا نمى‏ توان رسید، هیچ درى بسیار کوبیده نمى ‏شود جز آن که امید است باز شود.»[۱۷] و نیز از آن حضرت نقل شده که امیر مؤمنان علیه السلام  فرموده است: «دعا سپر مؤمن است، و هرگاه درى را زیاد بکوبى آن در به رویت باز مى‏شود.»[۱۸] و نیز امام صادق  علیه السلام  فرموده است: «دعا از نیزه آهنین نافذتر است.»[۱۹]

به سند حسن از عمر بن یزید نقل شده که گفته است: از ابى الحسن موسى بن جعفر علیه السلام  شنیدم که مى‏ فرمود: «دعا آنچه را مقدّر شده و آنچه را مقدّر نشده برمى‏ گرداند، عرض کردم: مقدّر شده را دانسته‏ام، مقدر نشده کدام است. فرمود: تا این که واقع نشود.»[۲۰] در خبر صحیح از ابى ولّاد آمده که امام موسى بن جعفر علیه السلام  فرموده است: «بر شما باد به دعا، زیرا دعا به درگاه خدا و خواستن از او بلایى را که مقدّر و بدان حکم شده و تنها اجراى آن باقى مانده است دور مى‏گرداند، از این رو چون به درگاه خداوند دعا و از او خواسته شود یکباره بلا را برمى‏ گرداند.»[۲۱] در کافى از ابى ولّاد از آن حضرت روایت شده که فرموده است: «هیچ بلایى بر بنده مؤمن نازل نمى‏ شود که خداوند به او الهام دعا کند جز این که آن بلا بزودى برطرف مى ‏شود؛ و هیچ بلایى بر بنده مؤمن نازل نمى‏ گردد که از دعا کردن خوددارى کند جز این که آن بلا طولانى خواهد بود، پس هرگاه بلا نازل شد بر شماست که به درگاه خداوند دعا و زارى کنید.»[۲۲] در خبر حسن از ابى عبد اللّه علیه السلام روایت شده که فرموده است: «آیا بلاى طولانى از غیر طولانى را مى ‏شناسید؟» عرض کردیم: نه، فرمود: «هرگاه یکى از شما به هنگام بلا ملهم به دعا شد بدانید آن بلا کوتاه است.»[۲۳] از آن حضرت روایت است: «بر شما باد به دعا کردن، زیرا در دعا شفاى هر دردى است.»[۲۴] و اخبار در فضیلت دعا بیش از آن است که بشمار آید.[۲۵]

پی نوشت:

[۱] . بقره/ ۱۸۵.

[۲] . اعراف/ ۵۵.

[۳] . اسراء/ ۱۱۰.

[۴] .مؤمن/ ۶۳.

[۵] . احمد بن حنبل: ترمذى، نسائى، ابو داود و ابن ماجه همگى از نعمان بن بشیر، مشکاه المصابیح ص ۱۴۹.

[۶] . ترمذى، ج ۱۲، ص ۲۶۶ از حدیث انس، این که دعا داراى چنین منزلتى است بدین سبب است که حقیقت عبادت خضوع و تذلّل در برابر حقّ تعالى است و این امر در دعا بطور کامل حاصل است.

[۷] . الفردوس دیلمى از حدیث انس، المغنى.

[۸] . ترمذى، ج ۱۳، ص ۷۷ از حدیث ابن مسعود به سند صحیح.

[۹] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۶، شماره ۱.

[۱۰] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۶، شماره ۲.

[۱۱] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۷، شماره ۶.

[۱۲] .همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۶، شماره ۳.

[۱۳] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۷، شماره ۴ و ۸.

[۱۴] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۷، شماره ۴ و ۸.

[۱۵] . کافى، ج ۲، ص ۴۶۸، شماره ۱ و ۲.

[۱۶] . کافى، ج ۲، ص ۴۶۸، شماره ۱ و ۲.

[۱۷] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۷۰، شماره ۷.

[۱۸] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۸، شماره ۴.

[۱۹]. همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۹، شماره ۷ و ۲.

[۲۰] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۶۹، شماره ۷ و ۲.

[۲۱] .همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۷۰، شماره ۸.

[۲۲] . کافى، ج ۲، ص ۴۷۱، شماره ۲ و ۱.

[۲۳] . همان مأخذ.

[۲۴] . همان مأخذ، ج ۲، ص ۴۷۰، شماره ۱.

[۲۵] فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، راه روشن: ترجمه کتاب المحجه البیضاء فی تهذیب الإحیاء، ج۲، ص۳۹۳، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى – مشهد مقدس (ایران)، چ ۱، ۱۳۷۲ ش.