نژاد پرستی و نظام طبقاتی در آیین زرتشت

نژاد پرستی و وجود نظام طبقاتی از مشخصات آیین زرتشت رایج در زمان ساسانیان محسوب می گردد. در دوره ساسانیان که دین زرتشتی دین رسمی و مورد حمایت دولت بود، پیروان آیین زرتشت به طبقات مختلفی تقسیم شده بودند که هیچ یک نمی ‌توانست از طبقه خود به طبقه بالاتر برود. و اصول و نظامات طبقاتی به شدید ترین وجهی در آن اجرا می ‌شد. مسعودی در مروج‌الذهب می ‌نویسد: «اردشیر بن بابک سرسلسله ساسانیان مردم را هفت طبقه قرار داد».[۱]

و البته این قانون اجتماعی از سوی متولیان دین زرتشت یعنی موبدان به شدت حمایت می‌ شد و حتی در مورد آتشکده‌ ها هم مورد اجرا گذاشته می ‌شد و آتشکده ‌ای به شاهان و شاهزادگان اختصاص داده می ‌شد و آتشکده دیگر برای موبدان تعیین می ‌گشت و آن دیگری به مردم عادی اختصاص می ‌یافت و بدین ترتیب نظام طبقاتی حتی در مسائل مذهبی هم رعایت می‌ شد. و همه اینها ریشه در نژاد پرستی و به تعبیری خون‌ پرستی داشت زیرا زرتشتیان دوره ساسانی اهمیت زیادی به پاکی خون خاندان‌ ها می ‌دادند.[۲]

همچنین در آیین زرتشت مسئله نژاد پرستی بسیار پررنگ است. بنابر آموزه های آیین زرتشت، نژاد زرتشتیان برتر از نژادهای دیگر است. در عصر ساسانی آیین زرتشتی داعیه جهانی داشت و موبدان تلاش می ‌کردند دیگران را به این کیش در بیاورند. پس از ورود اسلام به ایران که باعث شد این دین از دین رسمی به دینی محدود به جوامع زرتشتی تبدیل شود، آیین زرتشت به مرور زمان به دینی قومی و مخصوص زرتشتی زادگان تبدیل شد. موضع زرتشتیان در قبال کسانی که به این دین می ‌گروند دو گونه است سنتی و اصلاح طلب. سنتی ‌ها فقط کسانی را زرتشتی حساب می ‌کنند که دارای خون زرتشتی و خانواده‌ ای زرتشتی بوده باشند و غیرزرتشتیان نمی ‌توانند به این آیین درآیند مانند یهودی ‌ها.

اما زرتشتیان اصلاح طلب قائل هستند هر کس که بخواهد می ‌تواند این دین را اختیار کند. هر دو گروه از متون مقدس برای سخن خویش استدلال می ‌کنند برخی  می ‌گویند دیگران هاله آتشکده را آلوده می ‌سازند یعنی غیر زرتشتی ‌ها نجس شده‌ اند و دیگر نمی ‌توانند اشعه پاک تولید کنند. برخی دیگر می ‌گویند مشیت خدا این بوده و تغییر دین مخالفت با سرنوشت است و بعضی هم می‌ گویند تغییر کیش باعث برخی شرور و ظلم و درگیری خواهد شد و موجب خشنودی اهریمن می ‌شود.

زرتشتیان به دلیل نژاد پرستی برای گسترش مذهب خود تبلیغ را روا نمی ‌شمارند زیرا زرتشتی شدن دیگران که خون زرتشتی در رگ‌ هایشان جریان ندارد امری بی ‌معناست. زرتشتیان ایران و هند در مجموع به این باور رسیده‌ اند که کسی را به دین خود نپذیرند. پس امروزه آیین زرتشت سنتی، دینی تبلیغی نیست و کسانی که به تبلیغ این آیین می ‌پردازند در واقع دنبال تاسیس فرقه جدیدی برگرفته از آیین زرتشت اندیشه ‌های باستانی هستند.[۳]

سوالات ما

با توجه به اینکه آیین زرتشت از دیدگاه زرتشتیان مبتنی بر نژاد پرستی  و نظام طبقاتی است سوالاتی به ذهن می آید که باید از سوی زرتشتیان یا باستان گرایان پاسخ داده شوند:

۱. مبنای نظام طبقاتی در میان زرتشتیان عصر ساسانی چه بوده است آیا خود زرتشتیان هم از نژادهای مختلفی تشکیل شده که به طبقات مختلف تقسیم گردیده اند؟

۲. زرتشتی زادگان مگر از نسل واحدی اند که برتر از غیر زردشتی زادگان هستند؟ دلیل و علت این نژادپرستی در میان زرتشیان چیست؟

۳. اگر آیین زرتشت حق و هدایت گر است چرا زرتشتیان دوست ندارند دیگران هدایت شوند؟

۴. آیا زرتشتیان عصر حاضر می خواهند به عقب برگشته و دوباره نظام طبقاتی و نژاد پرستی را رایج کنند؟

۵. باستان گرایان چه نقطه مثبتی در آیین زرتشت دیده اند که امروز به سوی آن تمایل پیدا کرده اند در حالی که زرتشتیان آنان را در دین خود نمی پذیرند؟

۶. آیا در تفکر باستان گرایی، نژاد پرستی یک امر مطلوب و معقولی است که پیوسته به تبلیغ آیین زرتشت می کوشند و خود شان را در برابر دین اسلام داده اند که نژاد پرستی و نظام طبقاتی در آن منفور است.

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] . مروج الذهب، ج ۱، ص ۱۵۲، به نقل از مجموعه آثار، ج ۱۴، ص ۲۴۹، استاد شهید مطهری.

[۲] . ر.ک: مجموعه آثار، ج ۱۴، ص ۲۵۱.

[۳] . جعفری، ابوالقاسم، باستان گرایی و نو زردشتی گرایی، قم، مرکز مدیریت حوزه­ های علمیه، ۱۳۹۷ش. ص۱۵۳-۱۵۷.