فلسفه سجده بر مهر در مذهب شیعه

سوال

چرا شیعیان روی مهر نماز می خوانند؟ دلیل عقلی بر گذاشتن مهر چیست؟ چرا مثل سنی ها بدون مهر نماز نخوانیم و حتماً ما شیعه ها باید مهر بگذاریم. شما در نامه قبلی ۷۸۰۹ـ۸۶ و نامه ۱۳۲۴ فرموده بودید سجده بر خاک و گیاهان و امثال آن ها به معنای پرستش آن ها نیست، بلکه فقط وسیله است! اما همین خضوع را می شود بدون مهر انجام داد، یعنی سجده کرد ولی بدون مهر سجده برای خدا باشد دلیل عقلی این کار چیست؟

پاسخ

توجه به توضیحات زیر لازم می باشد.

۱ـ در آغاز پاسخ قبلی، این سخن که سجده بر خاک و مهر و برگ درختان و امثال این ها به معنای پرستش آن ها نیست، در مقام دفع اشکالی طرح شده است که در ذهن برخی از برادران ناآگاه اهل سنت وجود دارد، زیرا این عده از اهل سنت شیعیان را متهم می کنند که آنان این ها را در نماز می پرستند.

۲ـ مهر و سنگ و برگ درخت و نیز اجزاء خاک و زمین که در سجده از آن ها استفاده می شود همان گونه که معبود نیستند، وسیله هم نمی باشند و از این جهت با سایر موجودات مثل فرش، پارچه و امثال این ها هیچ تفاوتی ندارند و به عنوان وسیله هیچ کاری از آن ها ساخته نمی باشد، بلکه این ها چیزهایی هستند که فقط بر آن ها سجده می شود.

۳ـ ما در مسائل شرعی و عبادی تابع شریعت و دستورات خدا و پیامبر هستیم. و لذا در پاسخ قبلی به طور مفصل روایت در این موضوع ذکر گردیده که اغلب این روایات از کتاب های اهل سنت نقل شده بود. در این روایات و احادیث گفته شده که سجده بر زمین و اجزا آن واجب می باشد. بنابر این شیعیان در مسئله سجده بر اصل و بر طبق دستور روایات عمل می کنند و این اهل سنت است که به این روایاتی که در کتاب های خودشان نقل شده توجه نداشته و بر هر چیزی سجده می کنند. پس بهتر است از اهل سنت پرسیده شود که چرا آنان بر هر چیزی سجده می کنند و دلیل شان بر این مطلب چیست و آیا دلیل شرعی یا عقلی برای این کارشان دارند؟

۴ـ این که شیعیان از خاک به خصوص از خاک اماکن مقدس مثل خاک کربلا، برای سجده نماز، مهر می سازند، این امر بعد از پذیرش وجوب سجده بر خاک و اجزا زمین یک کار معقول و عقلایی می باشد، زیرا برای نمازگزار در هر مکانی به خصوص در خانه ها و مساجد، خاک و سنگ و کلوخ و سطح زمین فراهم نمی باشد تا بر آن ها سجده کند و بهترین راه برای حلّ این مشکل ساختن مهر از خاک پاک می باشد تا نمازگزار در هر مکانی به آن دسترسی داشته باشد و روی همین علت است که برخی حتی مهر را با خودشان حمل می کنند تا هنگام نماز دچار مشکل نشوند. در یکی از همان روایاتی که در پاسخ قبلی به آن اشاره شده  آمده بود که در صدر اسلام نیز بعضی از مسلمانان در کشتی و یا جاهای دیگر با خود کلوخ حمل می کردند تا بر آن سجده کنند.

۵ـ همه حکمت های مسائل عبادی برای عقل روشن نمی باشد تا بتواند در این موارد حکم کند و فقط خداوند است که علم تام به فلسفه و حکمت احکام و دستورات خودش دارد. لذا باید در این موارد به سخن معصوم اعتماد نمود. امام صادق ـ علیه السلام ـ که به منبع علم الهی وصل می باشد در فلسفه و حکمت وجوب سجده بر زمین و عدم جواز آن بر غیر زمین می فرماید: چون سجود عبارت از خضوع در برابر خدا ـ جل جلاله ـ می باشد لذا سزاوار نیست که این خضوع در برابر خدا بر اموری واقع شود که معبود دنیا پرستان می باشند. دنیا پرستان، بنده و عبد خوردنی ها، پوشیدنی ها، جواهرات و امثال آن ها هستند و بر سجده کننده در برابر خدا سزاوار نیست که بر معبود دنیا پرستان سجده کنند و پیشانی اش را بر آن ها بگذارد و سجده بر زمین رساتر در تواضع و خضوع در برابر خدا می باشد.[۱]

پی نوشت:

[۱] . صدوق، محمد بن علی بابویه، علل الشرایع، ۲/۲۴۲، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۶ ق.

منبع: سایت اندیشه قم

https://www.pasokh.org/fa/Question/View/8273/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D9%8A-%D9%85%D9%87%D8%B1-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%8A-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF-%D8%AF%D9%84%D9%8A%D9%84-%D8%B9%D9%82%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%B1-%DA%86/?SearchText=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87%20%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A8%20%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2&LPhrase=