زیارت قبور از دیدگاه اهل سنت

اهل سنت زیارت قبور را مایه پند و عبرت دانسته و به خصوص زیارت قبر رسول خدا(ص) را مستحب می‌دانند.

احادیثی زیادی در متون معتبر اهل سنت نقل شده که دلالت بر استحباب زیارت قبور دارد. هرچند در برخی از این احادیثی که در متون اهل سنت آمده، در ابتداء زیارت قبور از طرف پیامبر اسلام منع شده؛ لکن بعدا یا بلا فاصله این منع نسخ گردیده و پیامبر اسلام۶ به زیارت قبور دستور داده اند و در نتیجه زیارت قبور از طرف رسول خدا در این روایات جایز؛ بلکه مستحب قرار داده شده است.  

حاکم نیشابوری می­گوید احادیثی که در نهی زیارت قبور آمده‌اند منسوخ شده‌اند و ناسخ آن حدیثی است که از پیامبر اسلام نقل شده که فرمود: «قد کنت نهیتکم عن زیاره القبور ألا فزوروها فقد أذن الله تعالى لنبیه(ص) فی زیاره قبر أمه و هذا الحدیث مخرج فی الکتابین الصحیحین للشیخین رضی الله عنهما^[۱]»؛ یعنی من قبلا از زیارت قبور شما را منع کرده بودم؛ اما آگاه باشید پس قبرها را زیارت کنید به راستی که خداوند متعال به پیامبرش اجازه داد که قبر مادرش را زیارت کند. این حدیث در صحیحین (صحیح بخاری و مسلم) نقل شده است. در نقل دیگری آمده است که پیامبر(ص) فرمود:« نهیتکم عن زیاره القبور فزوروها فإن فیها عبره»؛ من شما را از زیارت قبور منع کرده بودم پس قبرها را زیارت کنید؛ زیرا این کار عبرت برای شما است.^[۲] همچنین نقل شده که پیامبر فرمود: «ألا فزوروا القبور فإنها تزهد فی الدنیا وتذکر الآخره» یعنی آگاه باشید قبرها را زیارت کنید زیرا قبرها موجب زهد در دنیا و یاد آخرت می­شود. و باز نقل شده است: «نهیتکم عن زیاره القبور فزوروها فإنها تذکرکم الموت»؛ یعنی شما را از زیارت قبرها نهی کرده بودم پس آنها را زیارت کنید زیرا قبر ها مرگ را به یاد شما می آورد. ^[۳]

در صحیح مسلم نیز آمده است که سفارش پیامبر این است که به زیارت اهل قبور بروید که این عمل مایه یاد آوری سرای دیگر است.^[۴]

نووی می­گوید در حدیثی که پیامبر(ص) در زیارت قبرستان بقیع فرموده است که گفته شود «…السلام علیکم دار قوم مؤمنین و انا ان شاء الله بکم لاحقون» دلیل بر استحباب زیارت قبور است و سلام دادن به اهل قبور و دعاء برای آنان و ترحم بر آنان مستحب است. و از «یخرج من آخر اللیل إلى البقیع» که د ر این حدیث آمده است، به دست می‌آید که زیارت در آخر شب فضیلت دارد.^[۵]

محمد امین بن عمر شامی فقیه نامدار حنفی معروف به ابن عابدین به صراحت می‌گوید که زیارت قبور مندوب است و در هر هفته یک بار بهتر است انجام بگیرد و بهترین اوقات برای زیارت، روز جمعه و شنبه و دو شنبه و پنج شبنه است و روز جمعه افضل از همه روزهاست. زیارت قبر شهدای احد را از مستحبات شمرده و نقل نموده که پیامبر خدا(ص) درآغاز هر سال به زیارت قبر شهدای احد می‌رفتند و می‌فرمود: «السلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبى الدار». ابن عابدین می‌گوید که زیارت قبور شهدای احد بهتر است روز پنجشنه با طهارت انجام شود. و از آداب زیارت قبور این است که با لفظ «السلام علیکم» به آنان سلام داده شود؛ زیرا از  پیامبر اسلام(ص) نقل شده که می‌فرمود: «السلام علیکم دار قوم مؤمنین وإنا إن شاء الله بکم لاحقون ونسأل الله لنا ولکم العافیه».^[۶]

 مجیر الدین حنبلی با استناد به سخن رسول خدا(ص) می‌گوید اگر برای کسی زیارت آن حضرت امکان ندارد پس باید قبر حضرت ابراهیم خلیل(ع) را زیارت کند… . این عالم حنبلی آدابی را برای زیارت قبر حضرت ابراهیم(ع) بیان می‌کند و می‌گوید هر که زیارت قبر ابراهیم خلیل(ع) را قصد کند باید از گناه جدا شده و در برابر خدا توبه نصوح انجام داده و سپس زیارت حضرت خلیل را نیت نموده و به سوی آن حرکت کند و در مسیر راه بر پیامبر اسلام(ص) و بر همه انبیاء(ع) بسیار صلوات بفرستد و بعد از رسیدن به زیارت در زمان داخل شدن به مسجد بگوید: «بسم الله اللهم صل على محمد و افتح لی أبواب رحمتک» و دو رکعت نماز تحیت بخواند و سپس در برابر قبر حضرت ابراهیم خلیل(ع) بایستد و از خدا طلب بخشش نماید و بر پیامبر خدا محمد(ص) درود بفرستد و سپس بگوید: «السلام علیک أیها النبی ورحمه الله وبرکاته أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له وأن محمداً عبده و رسوله و إنک عبدالله و رسوله و خلیله جزاک الله عنا خیراً کما هو أهله ثم یقول صلوات الله البر الرحیم و الملائکه المقربین و الأنبیاء و المرسلین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین من أهل السماوات وأهل الأرضیین علیک یا أبا الأنبیاء».^[۷]

فضیلت زیارت قبر نبی (ص) از نظر اهل سنت

از نظر اهل سنت زیارت قبر پیامبر اسلام(ص) بسیار اهمیت داشته و آن را مستحب می‌دانند.

کمال الدین سیواسی عالم و فقیه حنفی معتقد است کسی که برای زیارت مسجد النبی سفر می­کند در مسیر راه باید درود و سلام بر پیامبر را زیاد کند و بهتر است که از همان ابتداء سفر زیارت قبر نبی را جداگانه نیت کند؛ زیرا در این کار تعظیم و اجلال پیامبر خدا(ص) می­باشد و در تأیید این عقیده خود سخنی را از رسول خدا (ص) نقل می­کند که آن حضرت فرمود هر کسی به زیارت او رود و قبرش را زیارت کند شفاعتش در روز قیامت بر او واجب می­گردد، و سپس به آداب زیارت مثل غسل کردن و پوشیدن لباس پاک و نو سفارش می­کند و می­گوید بعد از نزدیک شدن به مدینه بهتر است با پای پیاده مسیر را ادامه داده و در هنگام دخول در ضمن رعایت احترام و ادب با خشوع و تواضع بگوید: «باسم الله رب أدخلنی مدخل صدق اللهم افتح لی أبواب رحمتک وارزقنی من زیاره رسولک(ص) ما رزقت أولیاءک وأهل طاعتک واغفر لی وارحمنی یا خیر مسئول».^[۸]

این عالم حنفی به صراحت می‌گوید که به احترام پیامبر اسلام(ص) بهتر است از ابتدای سفر، زیات قبر نبی(ص) قصد شود و روایتی که شفاعت پیامبر(ص) را بر زیارت قبر آن حضرت مترتب می‌کند این مطلب را تاکید می‌کند که باید برای به دست آوردن شفاعت آن حضرت سفر انجام بگیرد. 

در برخی از روایات نقل شده که رسول خدا(ص) فرموده اند هرکسی بعد از وفاتش او را زیارت کند گویا او را در زندگی اش زیارت کرده است و هر کی  با او بیعت نکرده و بعد از وفاتش به مدینه رفته و قبر آن حضرت را زیارت کند گویا با او بیعت نموده است و هر کی رکن اسود را ببوسد مثل این است که با خدا بیعت کرده است.^[۹]  

این حدیث بی هیچ شکی استحباب را برای سفر زیارت قبر پیامبر اسلام(ص) ثابت می‌کند؛ زیرا پیامبر خدا(ص) زیارت قبر خود را مانند زیارت در حال حیات خود قرار داده و بین این دو نوع زیارت هیچ تفاوتی قائل نشده است و افزون بر آن بیعت با پیامبر اسلام بعد از وفاتش با زیارت قبر آن حضرت تحقق پیدا می‌کند. بنابراین چگونه ممکن است زیارتی که باعث این همه برکات می شود، سفر برای آن حرام یا بدعت و شرک باشد؟! 

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت:       

_[۱] . مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری، صحیح مسلم، ج۲ص۶۷۲، بیروت، دار إحیاء التراث العربی تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی

_[۲] . حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله أبو عبدالله،  المستدرک على الصحیحین، ج۱ص۵۳۰، دار الکتب العلمیه ، بیروت ،۱۴۱۱ق – ۱۹۹۰م، اول، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا .

_[۳] . همان، ج۱ص۵۳۱ .

_[۴]  . صحیح مسلم، جلد ۳  ص۶۴.

_[۵]. نووی، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری، صحیح مسلم بشرح النووی، ج۷ص۴۱، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۳۹۲، دوم.

_[۶]. ابن عابدین، محمد امین بن عمر، حاشیه رد المختار على الدر المختار شرح تنویر الأبصار فقه أبو حنیفه، ج۲ص۲۴۲، دار الفکر للطباعه والنشر،  بیروت، ۱۴۲۱ ق – ۲۰۰۰م.

[۷]. مجیر الدین الحنبلی العلیمی، الأنس الجلیل بتاریخ القدس والخلیل، ج۱ص۵۷ مکتبه دندیس ،عمان ، ۱۴۲۰هـ- ۱۹۹۹م، تحقیق: عدنان یونس عبد المجید نباته.

_[۸] . شرح فتح القدیر ج۳ ص۱۸۰.

[۹].أبو سعید الحسن بن یسار البصری، فضائل مکه والسکن فیها، ص۳۷، مکتبه الفلاح – الکویت – ۱۴۰۰، تحقیق: سامی مکی العانی.